Hatay zeytinyağına ‘faz’ engeli

Eray ŞEN

HATAY - Bu yıl yüzde 60-70 artışla 25 bin ton zeytinyağı üretimi beklenen Hatay’da fabrikaların yarısı çevreci dönüşümlerini gerçekleştiremedi. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın zeytinyağı fabrikalarına, üretim tekniklerini 3 Faz’dan 2 Faz’a dönüştürmeleri için verdiği süre 15 Eylül’de sona erdi ancak yüksek maliyet isteyen işlemi, ilde faaliyet gösteren 103 fabrikanın yarısına yakını henüz yapamadı. Bu yüzden üretilen zeytinin tamamının zeytinyağına dönüştürülememesi riski ile karşı karşıya kalınan bölgede üreticiler ile yağ sanayicileri zor durumda kaldı.

SS Hatay Zeytinyağı Sabun Prina Yan Ürünleri Üretim ve Pazarlama Kooperatifi Başkanı Yusuf İshakoğlu, Antakya Ziraat Odası Başkan Yardımcısı Servet Yıldırım ve Antakya Ticarete ve Sanayi Odası (ATSO) Yağ Komitesi Başkanı Ali Özalp, yaşanan sorunu DÜNYA’ ya anlattı. Sektör temsilcileri, fabrikalardan çevre koruma amacıyla istenen dönüşümün bu sezon ertelenmesini isterken, aynı sorunun yaşandığı Osmaniye ve Antalya’da valiliğin erteleme kararı aldığını hatırlattı.

Yaklaşık 4 yıl önce Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile başlayan süreçte, ilk zamanlar herhangi bir süre kısıtlaması olmadığını, bu yıl ise 15 Eylül’ün son tarih olarak açıklandığını söyleyen Yusuf İshakoğlu, Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü’nün dönüşümü tamamlamayan fabrikalara 250 bin TL’ye varan para cezaları yazdığını aktardı. İshakoğlu, şöyle devam etti: “Hatay’da geçen yıl zeytin sektörü hem pandemiden hem kuraklıktan dolayı büyük bir sıkıntı yaşadı, özellikle zeytinyağı fabrikaları bundan etkilendi. Şu anda istenen işlem ise yüksek maliyet gerektiriyor, yeni havuz yapılması, özel pompa alınması, makine aparatlarının değişmesi, dönüşümü mümkün olmayan eski makinelerin yenisinin alınması lazım. En azından 500 bin TL, havuz da yapılacaksa daha yüksek rakamlar gerektiren dönüşüm işinin bu sezon ertelenmesini istiyoruz.”

“Antalya’da 3 yıl ertelendi biz bir sezon istiyoruz”

Uluslararası Zeytin ve Zeytinyağı Komitesi’nin geçtiğimiz günlerde Hatay’da yaptığı gözlemlere göre, bu yıl geçen yıla göre yüzde 60-70 artışla 25 bin ton zeytinyağı üretimi beklediğini aktaran Yusuf İshakoğlu, “Geçen yıl 13 bin 500 ton zeytinyağı üretildi. Bu yılki yüksek rekolte tahminine göre zeytinyağı üretim sürecinde ortaya çıkan prina daha da artacak, çevre sorunları yaşanacak, havuzlar çok çabuk dolar, prina fabrikaları büyük vidanjörlerle almak zorunda ama onlar da yeterli değil. Zaten Hatay’da prina işleyen bir tane tesis var. Onun için bu işin bir sezon ertelenmesi çok mantıklı olacak diye düşünüyorum” açıklamasını yaptı.

Antakya TSO, Ticaret Borsası, Ziraat Odası ve Zeytinyağı Kooperatifi olarak Hatay Valisi Rahmi Doğan’dan bu konuda erteleme talep ettiklerini belirten İshakoğlu, “Tesisini dönüştüremeyen arkadaşlar, sezon biter bitmez dönüşüm için taahhüt bile vermeye hazır. Osmaniye’de valilik kararıyla iki yıl, Antalya’da üç yıl erteleme yapıldı. Biz iki-üç sene değil, sadece bir sezon istiyoruz. Sezon 15-20 gün sonra başlayacak. Bu saatten sonra bu dönüşümü kimse yapamaz” dedi.

“Yarısı dönüşümü tamamlayamadı”

Fabrikaların geçen yıl zeytin rekoltesinin azlığı ve pandemi nedeniyle sıkıntılı bir dönem geçirdiklerini dile getiren Ali Özalp, “Çevre Bakanlığı bu dönüşümün bir an önce tamamlanması için İl Müdürlükleri vasıtasıyla adım attı ancak, dönüşümü yapamayan arkadaşlarımız çok mağdur olacak” dedi. Şu an toplam 103 fabrikanın yüzde 50’sinin 2 Faz, yüzde 50’sinin 3 Faz üretim yaptığını aktaran Özalp, şöyle devam etti: “Bunlardan 30-40 fabrika zorladığı zaman geçebilir ama 10-15 tanesi hiç geçemez, çünkü teknik ekipmanları eski ve dönüşüme uygun değil. Osmaniye ve Antalya’yı emsal karar göstererek bize de bir-iki yıl müsaade edilse, bu arkadaşlarımızın da dönüşümü yapma imkanları olur. Sayın valimize bizzat ben de çıktım oda olarak, emsal kararla ilgili evrakları sunduk, elinden geleni yapacağını söyledi ancak şu ana kadar olumlu bir gelişme olmadı. Siyasilerden, bütün milletvekillerimizden randevu istedik, onlardan da olumlu bir dönüş olmadı.”

“YİKOB kaynaklarından destek verilsin”

Servet Yıldırım ise, sorunun çözümü için iki aşamalı öneride bulundu. Yıldırım, “Bence verilen sürenin bir yıl uzatılması gerekir ve yüksek maliyette zorlanan fabrikalara valiliğin Yatırım İzleme ve Kordinasyon Başkanlığı (YİKOB) programından hibe yardımında bulunulabilir. Doğu Akdeniz Kalkınma Ajansı’nın (DOĞAKA) kaynakları da bu konuda devreye alınabilir” dedi.

Dönüşüm ile ne amaçlanıyor?

Zeytinyağı üretim sürecinde 3 fazlı teknik kullanıldığında ‘dekantasyon atıksuyu’, prina ve yağ olmak üzere 3 ayrı faz oluşurken; 2 fazlı proseste sulu prina ve yağ olmak üzere 2 faz oluşuyor. Çevre koruma amaçlı 2 fazlı üretimde, toplam su kullanımı ve atık miktarı 3 faza göre önemli oranda azalıyor.