'Elektrik sektöründe çok başlılık ve bölünmüşlük görüntüsü oluştu'
EMSAD Yönetim Kurulu Başkanı Mustafa Güngör, elektrik üretim ve dağıtım hizmetlerinin özelleştirilmesinin ardından gelinen süreçte çok başlı ve bölünen bir yapı oluştuğuna dikkat çekerek, "TEİAŞ kamuda kalmalı ve yapısı daha da güçlendirilmeli. TEİAŞ’ın mal ve hizmet alım işlerini aksatmadan sürdürebilmesi için özel önlemler alınması şart" uyarısında bulundu.
MEHMET NABİ BATUK / ŞANLIURFA
Elektrik enerji sektöründe 2002 yılında yürürlüğe giren Elektrik Piyasası Kanunu ile üretimin lisans almak suretiyle, dağıtım hizmetlerinin ise 30 yıllık işletme hakkı devri ile özel sektöre açıldığını anımsatan Elektromekanik Sanayicileri Derneği (EMSAD) Yönetim Kurulu Başkanı Mustafa Güngör, iletim hizmetlerinin ise TEİAŞ'a bırakıldığını hatırlattı.
Gelinen süreçte bu yapılanma modelinin kamuda yeni kurum ve kuruluşları gündeme getirdiğini ifade eden Mustafa Güngör, kurumlar arasındaki hiyerarşinin tam olarak belirlenememesi ve uygulamadaki aksaklıklar nedeniyle sistemde çok başlılık ve bölünmüş bir görünümün oluştuğunu ifade etti. Başkan Güngör, "Ne kadar üretim tesisi yapılırsa yapılsın bunlar sisteme uygun şekilde dağıtılmadıkça ve kullanıma sunulmadıkça bir anlamı olmayacak. İşte tam bu nedenle TEİAŞ’ın sistem için çok önemli bir aktör olarak görevini sürdürmeli. Gelişmiş ülkelerde olduğu gibi iletim şebekesinin bağımsız yönetilen bir kamu kurumu olması hayatidir. TEİAŞ kamuda kalmalı ve yapısı daha da güçlendirilmeli. TEİAŞ’ın mal ve hizmet alım işlerini aksatmadan sürdürebilmesi için özel önlemler alınmalıdır. TEİAŞ yüklenicilerinin olası finansal krizlerden etkilenmemesi için daha fazla zaman kaybedilmemeli" dedi.
2035 yılına kadar her yıl en az 1 milyar dolar yatırım yapılması bekleniyor
TEİAŞ’ın sahip olduğu ulusal iletim sisteminin fiziki büyüklüğünün günümüz itibari ile 75 bin km uzunluğa eriştiğini ifade eden Mustafa Güngör, ayrıca hat üzerinde 800 adet trafo merkezi olduğunu aktardı.
Önümüzdeki 10 yılda öngörülen üretim tesislerinin sisteme bağlanması için TEİAŞ’ın yıllık 1 milyar USD yatırım yapması gerektiğini söyledi. Tesislerin gerçekleştirilmesinde hizmet alınan tesis yüklenicileri ve sistem genelinde yaşanan sorunlara acil çözüm bulunması gerektiğini dile getiren Güngör, “Yerli finansmanla yapılan bütün TEİAŞ ihaleleri TL bazlı yapılıp, YİÜFE’ye göre fiyat farkı uygulanıyor. 28 Mayıs 2023’e kadar YİÜFE den alınan fiyat farkı, dövizdeki kur riskini hemen hemen karşılar düzeyde oldu. Ancak 2023 yılı mayıs ayının sonunda rasyonel ekonomiye geçiş sürecinin başlaması ile ABD Doları 19 TL’den 32 TL’ye yükseldi. YİÜFE’deki artış aradaki farkı bir anda karşılayamadı. TL bazlı ihaleler nedeniyle TEİAŞ’a iş yapan yüklenici ve tedarikçiler finansal açıdan zor duruma düştü. Benzer olayların bir daha yaşanmaması için gerekli tedbirler bir an önce alınmalı" diye konuştu.
Yeni tarifelerle TEİAŞ’ın 2024 gelir tavanı 107 milyar TL çıktı
TEİAŞ’ın bu yıl 20 milyar TL’nin üzerinde devam eden İletim Tesisleri Yapım İşi/Malzeme Tedarik / Hizmet Alım ödeneğinin olduğunu ifade eden Mustafa Güngör, şöyle konuştu:
"TEİAŞ’ın başlıca gelir kaynağı olan sistem kullanım ve sistem işletim tarifeleri EPDK tarafından 01 Temmuz 2024 tarihinden geçerli olmak üzere önümüzdeki altı ay için %50’ye yakın oranda arttırıldı. Bu düzenleme ile TEİAŞ’a iletim sistemi kullanımından 80 milyar TL, iletim sistem işletiminden 27 milyar TL olmak üzere 2024 yılı için gelir tavanı toplam 107 milyar TL'ye çıkarıldı. Bu düzenlemeyi iletim tesisleri yatırımlarının finansmanı için olumlu buluyoruz. Bu bağlamda elde edilecek gelirin en az üçte birine tekabül eden yaklaşık 1 milyar dolar bütçeyi iletim tesislerinin yapım, malzeme tedarik ve hizmet alım işleri için ayrılmalı. TEİAŞ’ın yatırımlarının sürdürülebilirliği açısından bu konu hayati öneme sahip. Elektrik üretiminde kamu payı yüzde 20’dir. Özel sektörün katılımıyla birlikte Türkiye’nin elektrik kurulu gücü toplamda 110 bin MW’a ulaştı. Türkiye’nin yıllık elektrik üretimi de 330 bin GWh oldu. Ulusal Enerji Planına göre; elektrik enerjisine gelecek talep nedeniyle 2035 yılında elektrik kurulu gücü yaklaşık yüzde 70 artışla 190 bin MW’a yükselmesini öngörüyoruz. Yenilenebilir enerjinin üretimdeki payı ise en az %50 olması hedefliyoruz. Bu hedef ile 10 yıl içinde sistemimize yaklaşık 30 bin MW yenilebilir enerji üretim tesisinin ilave edilmesi anlamına geliyor. Geçmiş dönem uygulamalarına bakıldığında yeni hedef oldukça iddialı oldu."
