Dünyanın yükünü “Sürdürülebilirlik Elçileri” sırtladı 

Hilal SÖNMEZ

KAYSERİ - Sürdürülebilir bir dünya için tüm ülkelerin ve tüm dünya vatandaşlarının aksiyon alması gerekirken, bu bilinci oluşturmak için gönüllü olan elçiler var. Hayatımıza yakın zamanda giren Sürdürülebilirlik Elçileri ile AB Türkiye Delegasyonu ve Kayseri Ticaret Odası işbirliğinde yapılan etkinlik sonrası bir araya geldik. Bulundukları topluma dünyanın sürdürülebilirliği için pozitif değer katmak adına yola çıkan elçilerle keyifli bir sohbet gerçekleştirdik. Birleşmiş Milletler, 2015 yılında Türkiye’nin de dâhil olduğu 193 üye ülkenin oybirliği ile 17 başlıkta sürdürülebilir kalkınma amacı belirledi. Refah ve esenliğin artırılması ve yoksulluğa son verilmesinin yanı sıra iklim değişikliği ile küresel mücadeleyi, ekonomik ve sosyal açıdan kapsayıcı bir kalkınma modelinin ayrılmaz parçası haline getirmeyi öngören bu 17 amaç etrafında da Avrupa Birliği Komisyonu tarafından 2019 sonunda Yeşil Mutabakat yayınlandı. Türkiye de 2021 yılında Yeşil Mutabakat Eylem Planı’nı açıklayarak ve Paris İklim Anlaşmasını onaylanarak tüm paydaşlarına 2053 yılına kadar karbon emisyonlarını sıfırlama sözü verdi.

Küresel çapta tüm ülkelerin etkileneceği bu kapsayıcı kalkınma modeline uyum sağlayabilmek için gönüllü olarak aksiyon alan kurum, kuruluş ve kişiler var. Hem Türkiye’nin sürecin gerisinde kalmaması hem de çevreye olan sorumluluğunu yerine getirebilmesi için yola çıkan bu kişiler, AB Türkiye Delegasyonu’nun öncülüğünde başlayan programlarla Sürdürülebilirlik Elçisi oluyor ve kentlere karne çıkararak yapılması gerekenleri sıralıyorlar. Türkiye’nin önemli sanayi merkezlerinden biri olan Kayseri’de de, geçtiğimiz günlerde AB Türkiye Delegasyonu ve Kayseri Ticaret Odası işbirliğinde Sürdürülebilirlik Elçileri programı düzenlendi. Program sonrası bir araya geldiğimiz elçiler, Kayseri’nin uluslararası alandaki görünürlüğünü artırarak yabancı yatırım ve fonları çekme konusunda önemli bir katkı sağlamak ve kentin tüm paydaşlarında farkındalık oluşturmak için yoğun bir çalışma temposuna başladıklarını belirttiler.

Kayseri Sanayi Odası (KAYSO) Yeşil Dönüşüm Ofisi Sorumlusu Ahmet Savaş Ertuğrul ile İzmir Sürdürülebilir Kentsel Gelişim Ağı (SKGA) İcra Kurulu Üyesi ve Sürdürülebilir Kalkınma Gençlik Liderleri Eğitim Programı (SÜGEP Akademi) Başkanı Umut Dilsiz ile konuştuk. Sürdürülebilirlikle ilgili sorularımızı Umut Dilsiz yanıtlarken, Sürdürülebilirlik Elçileri’nin Kayseri’deki pozisyonunu da Ahmet Savaş Ertuğrul’dan dinledik.

Türkiye’nin yeşil mutabakattan en çok etkilenecek ülkeler arasında ilk sıralarda yer aldığını biliyoruz. Paris İklim Anlaşması’na hem imza koyuldu hem de 2053’e kadar karbon emisyonlarını sıfırlama sözü verildi. Türkiye, bu sözünü tutmak için nasıl bir strateji belirledi? Konuyla ilgili neler paylaşabilirsiniz?

Konuşmaya ilk olarak ev sahipliğimizi yapan Ahmet Savaş Ertuğrul başladı:

Bugün dünyanın karşı karşıya olduğu güçlükler, sürdürülebilir bir dünya için küresel çapta çabaların tüm paydaşlar tarafından her düzeyde artırılması ihtiyacı, COVID-19 salgınının yarattığı sosyal ve ekonomik güçlüklerin yansımaları ile daha da arttı. COVID-19 krizi sonrası toparlanma döneminde, sürdürülebilir ve kapsayıcı bir küresel ekonominin inşası herkesin öncelikli gündemi haline geldi. Bu süreçte, insan kaynaklı sera gazı salınımlarını sınırlandırmaya ve azaltmaya yönelik çabaların yanı sıra iklim değişikliğinin, ekonomi, uluslararası ticaret, sağlık, göç, güvenlik gibi diğer küresel sorunlarla bağlantılı olarak ele alınması da kaçınılmaz oldu. Bu noktada Birleşmiş Milletler tarafından yayınlanan sürdürülebilir kalkınma hedeflerinin bir yansıması olarak Avrupa Birliği Komisyonu tarafından 2019 sonunda Avrupa Yeşil Mutabakatı yayınlandı. 2021 yılında ise Cumhurbaşkanımız tarafından Yeşil Mutabakat Eylem Planı açıklandı ve Paris İklim Anlaşması onaylanarak 2053 yılına kadar sıfır emisyon hedefi belirlendi. Devletimiz Yeşil Mutabakat Eylem Planını ortaya koydu. Bu eylem planında hangi kurumların hangi eylem ve aktivitelerden sorumlu olduğu, gerçekleştirilme tarihi hatta iş akışı ve yöntemi dâhil pek çok husus belirtiliyor. Burada öncelikle bu plan ve programa uyumlu bir şekilde çalışmamız çok önemli. Zaten 2021 yılbaşından bu yana bilgilendirme ve farkındalık çalışmaları kurum ve kuruluşlar tarafından yoğun bir şekilde yürütülüyor. Bu konuda yapılan çalışmalara yürekten inanıyorum ve 2053 sıfır karbon hedefine ulaşmak için tüm kurumlarımızın elinden geleni yapacağına güveniyorum.

Peki, Kayseri’nin yeşil mutabakat ve sıfır karbon hedefi için üzerine düşen görevler nelerdir? Somut çalışmalar başladı mı? Neler yapılması planlanıyor?

Ahmet Savaş Ertuğrul: Kayseri ekonomik ve ticari açıdan oldukça gelişmiş bir şehir. Bu özelliklerinin yanında kavşak noktasında bulunması da Kayseri’yi önemli bir merkez yapıyor. Şehrin sanayi konusundaki gelişmişliği, 10 ana sektörde faaliyet gösteren 4 binden fazla imalatçı ve bin 600’den fazla ihracatçı firmanın karbon ayak izini ölçmesi ve buna göre hareket etmesi gerekiyor. Çünkü ölçmediğimiz şeyi değerlendiremeyiz, değerlendiremediğimiz şeyin de faydalı olup olmadığını bilemeyiz. Bu ölçümleme ve analizler sonucunda firmalar sınırda karbon düzenlemesi kapsamında karşılaşacakları ek vergi yüklerini görecekler. Daha da önemlisi Avrupa yeşil mutabakat kapsamında farkındalıkları artacak. Kurumsal Karbon Ayak izi, Ürün Karbon Ayak izi ve Su Ayak İzi ölçümlerinin yapılması gerekiyor. Biz Kayseri Sanayi Odası ve Sürdürülebilirlik Elçileri olarak firmalara her zaman elimizden gelen hizmeti vereceğiz ve yanlarında olacağız.

Sürdürülebilirlik Elçileri demişken, bu kavram hayatımıza nasıl girdi? Türkiye’de ilk hangi ilde çalışmalar başladı? Şu anda Türkiye’de kaç tane ve hangi illerde sürdürülebilirlik elçileri var?

Sürdürülebilirlik Elçileri ile ilgili sorumuzu Umut Dilsiz cevaplıyor: Sürdürülebilirlik Elçileri Programı, AB Yeşil Mutabakatı sonrası iş dünyasının sürdürülebilirlik alanında ihtiyacı olan insan kaynağını yetiştirmek amacıyla yeni mezun üniversiteli gençlere yönelik bir program olarak hazırlandı. İzmir Sürdürülebilir Kentsel Gelişim Ağı (SKGA), AB Türkiye Delegasyonu, Ege Sanayici ve İş İnsanları Derneği (ESİAD) AB Bilgi Merkezi ve BM Sürdürülebilir Kalkınma Çözümler Ağı (SDSN Turkey) tarafında desteklenen programın müfredatı SÜGEP Akademi tarafından hazırlandı. Eğitim programı ilk olarak Haziran 2021'de İzmir'de başlatıldı. Kasım da ikinci modül, bu ay sonunda da yine İzmir’de üçüncü modül gerçekleştirdi. Programa ilk planda 90 öğrenci kabul edildi. 6 hafta teorik eğitim ve 6 haftalık staj programı olmak üzere toplam 12 haftalık bu program sayesinde, özel sektör ve yerel yönetimlerin sürdürülebilirlik ofislerinde proje bazlı staj imkânı sağlanan gençler “Sürdürülebilirlik Elçisi” olarak yeni bir kariyer imkânına kavuştu. Daha sonra AB Bilgi Merkezleri ağı üzerinden Kayseri ve Antalya'da da tekrarlanan eğitimlerle 120 genç daha sürdürülebilirlik elçisi oldu. Şu anda planlaması süren yeni eğitimlerle program diğer illerde yapılmaya devam edecek. Türkiye'de hali hazırda 2 yüzden fazla genç sürdürülebilirlik elçisinin dâhil olduğu bir network oluştu. 2022 yılında tüm bu networke dâhil elçilerimizle birlikte “Genç Sürdürülebilir Elçileri Zirvesinde” bir araya gelip hedeflerimiz için ortaklık kurmalarına uygun bir zemin hazırlayacağız. Bu zirvenin hazırlıklarını AB Türkiye Delegasyonu ile birlikte sürdürüyoruz. Bir diğer amacımız da iş dünyasının dikkatini bu gençler üzerine çekmek olacak.

Sürdürülebilirlik Elçileri’nin bugüne kadar Kayseri’de yaptığı en önemli proje nedir? Bu projeden ve sağlayacağı faydadan da kısaca bahseder misiniz?

Ahmet Savaş Ertuğrul: Bu soruyu da dilerseniz yine ben cevaplayım. Kayseri Sanayi Odası Yeşil Dönüşüm Ofisi olarak yeşil uyum sürecinin sanayicilerimize etkileri, AB ihracatında yeni dönem nasıl olacak gibi konuları araştırarak hareket ve eylem planları belirliyoruz. Bir yandan da kendimizi geliştirmeye ve yaratıcı projeler üretmeye çalışıyoruz. Kayseri Sanayi Odası Yeşil Dönüşüm Ofisi’nden ben ve Tuğçe Nur Kaya arkadaşımız Kayseri Ticaret Odası’nda (KTO) gerçekleşen Kayseri Sürdürebilirlik Elçileri Programına katıldık. Program kapsamındaki interaktif eğitimde farklı disiplinlerden birbirini tanımayan yedişer kişilik gruplar oluşturuldu ve ortak atölye çalışmaları yapıldı. Bizde burada 7 kişilik Life Cycle proje ekibi oluşturduk ve Green Pathfinder projesini kurguladık. Bu proje KTO, Erciyes Üniversitesi (ERÜ), Abdullah Gül Üniversitesi (AGÜ) yetkililerinden oluşan jüriye sunuldu ve jüri tarafından birinci seçildi. Ekip olarak Boğaziçi Üniversitesi ve SDSN Türkiye’nin onayladığı uluslararası geçerliliği olan “Sürdürülebilirlik Elçisi” sertifikası almaya hak kazandık. Ayrıca projenin hayata geçirilebilmesi için KTO yetkilileri, AGÜ ve ERÜ temsilcileri niyet beyanında bulundu. Projeyi hayata geçirmek için çalışmalarımız devam ediyor.

Green Pathfinder Projesi hakkında ayrıntı verebilir misiniz?

Ahmet Savaş Ertuğrul: Sürdürülebilir yaşam döngüsünde Kayseri’nin değer zincirlerinden demir çelik ürün ve hizmetlerinin çevresel etkilerinin bütüncül ve somut olarak değerlendirilmesi için hazırladık bu projeyi. Demir-çelik sektörü sınırda karbon düzenleme mekanizmasına tabi olacak ilk 5 sektörün içinde yer alıyor ve Kayseri’de bu konuda faaliyet gösteren 250’den fazla işletme var. Uygulama, zaman içinde daha da geliştirilerek ilk etapta çimento, alüminyum, elektrik ve gübre sektörleri olmak üzere diğer sektörlere de uyarlanacak. Proje ile Birleşmiş Milletler’in sürdürülebilir kalkınma amaçları kapsamında Kayseri’de demir çelik sektöründe faaliyet gösteren firmaların sera gazı emisyonu, karbon ayak izi, su ayak izi durumunu ölçen, raporlayan ve yapay zekâ ile bu olumsuzlukları gidermeye yönelik uygulama önerileri sunan bir web sayfası ve mobil yazılımın kurulmasını planlıyoruz. Yapılan değerlendirme sonucunda firmaların çevresel sürdürülebilirlik faaliyetleri ölçülerek iyileştirmeye yönelik eylem planları sunulacak.

Kayseri’de yapılan Sürdürebilirlik Elçileri Programı hakkında da bilgi verir misiniz? Programda daha başka neler yapıldı?

Ahmet Savaş Ertuğrul: Bu soruyu da programın ev sahibi sayıldığımı düşünerek ben cevaplayayım dilerseniz. AB Türkiye Delegasyonu ve Kayseri Ticaret Odası işbirliğinde, Kayseri AB Bilgi Merkezi ve SÜGEP Academy tarafından hazırlanan müfredat doğrultusunda, Ekim ayında bir etkinliğimiz oldu. Üniversitelerden yeni mezun olmuş gençler ve firmaların sürdürebilirlik departmanlarında yer alacak personeller katıldı. Bu program dâhilinde üniversite mezunu 60 genç, Ekim 2021’de Kayseri Ticaret Odası’nda yapılan 12 günlük eğitim programını tamamlayarak “Sürdürülebilirlik Elçisi” oldu. Program, kurumlarda ve firmalarda oluşturulan sürdürülebilirlik ofislerinin uzman ihtiyacını da karşılamaya yönelik planlandı. Katılımcılar tarafından da yukarıda belirttiğimiz gibi bir tanesi Green Pathfinder Projesi olan 7 nitelikli proje ortaya çıktı.

Sürdürülebilirlik Elçileri neler hedefliyor? Şu anda neler yapıyorlar?

Umut Dilsiz: Öncelikle Birleşmiş Milletler’in sürdürülebilir kalkınma amaçlarına katkı sağlamak için toplumu bilgilendirmeyi hedefliyoruz. Artık hepimizin ajandasına giren ve girmesi gereken “Temel İş İlkesi Eşittir Sürdürülebilirlik” lafsının, kent kültürüne ve iş yapış şekline yerleşmesini istiyoruz. Daha iyi, daha güvenli ve birbirine bağlı bir dünya olmak için Sürdürülebilirlik Elçileri topluma pozitif değer katacak.

Bildiğiniz üzere, Birleşmiş Milletler üye devletleri, 2030 Gündemini kabul ederken, Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerinin (SKH'ler), başka bir ifadeyle Sürdürülebilir Kalkınma Amaçlarının (SKA'lar) uygulanması konusunda yerel ve bölgesel yönetimlerle yakın çalışma taahhüdünde bulundu. 2015'ten bu yana dünya genelinde metropoller, küçük şehirler, bölgeler,  2030 Gündemini aktif olarak yerelleştirmek adına yaptıkları çalışmaları Voluntary Local Reviews (VLR) raporları hazırlayarak BM Ekonomik ve Sosyal İşler Dairesi Başkanlığı’na sunuyorlar.

Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları ekseninde yapılan Gönüllü Gözden Geçirme Raporları (VLR), daha sürdürülebilir kentlere ulaşmak için bir basamaktan ibaret. Kentlerimizden asıl beklenen ise bu küresel çerçeveyi uygulamaya geçirecek somut adımlar atmak. Biz de bu anlayışla Kayseri Sürdürülebilirlik Elçileri olarak kentimizin sürdürülebilirlik karnesi olarak tanımlayabileceğimiz bu gönüllü gözden geçirme raporunu, kentin tüm paydaşlarını dâhil edeceğimiz bir yönetişim modeliyle, hazırlamak üzere çalışmaya başladık. Bu raporu hazırladığımızda Kayseri’nin uluslararası alandaki görünürlüğünü artırarak, yabancı yatırım ve fonları kentimize çekme konusunda önemli bir katkı sağlayacağımıza inanıyoruz.