Yönetici yan hakları

Ayşe Nazmiye UÇA - Datassist Bordro Servisi / Yönetim Kurulu Başkanı

İş yerindeki en stresli ay hangisi derseniz tabi ki yıl sonu karlılık ve çalışan memnuniyeti arasında sıkıştığımız Aralık ayı derim ben. Çalışanlar bir yana şirket stratejisine doğrudan etkide bulunan yönetici ücretlerini belirlemek ayrı bir konu. Hele Merkez Bankası başkanımızın geçim zorluğu çektiği bir ülkede.

Ücret konusunda başarılı bir araç tabi ki yan haklar. Şirketler esnek sosyal hak programları uygulayarak çalışan memnuniyeti ve refahına olan bağlılıklarını göstermekte. Bu programlar aynı zamanda üst düzey yeteneklerin yönetici kademelerine çekilmesini ve elde tutulmasını sağlayan etkili elde tutma araçları olarak da hizmet ediyor.

Yöneticileri elde tutmak ve yetenekli yöneticilere ulaşmak anlamında esnek yan haklar konusunda geleneksel ve yaratıcı seçenekler neler?

GELENEKSEL YAN HAKLAR

Hisse opsiyonu

Uluslararası ve teknoloji şirketlerinin şampiyonu hisse opsiyonu tabi ki, ancak ülkemizde en az uygulanan ve gerek vergi gerek kültür olarak tereddüt yaratan bir hak hisse senedi opsiyonları. Hisse senedi opsiyonu yöneticilere, belirli bir zaman dilimi içinde, kullanım veya kullanım fiyatı olarak bilinen, önceden belirlenmiş bir fiyattan belirli sayıda şirket hissesini satın alma hakkı verir. Buradaki fikir, opsiyonların değerini şirket hisselerinin performansına bağlayarak yöneticilerin çıkarlarını hissedarların çıkarlarıyla uyumlu hale getirmektir.

Bir yandan yöneticinin ve hissedarların çıkarlarını uyumlu hale getiren, uzun vadeli teşvikler sağlayarak şirkette kalma süresi ve kalitesini doğrudan artıran, performansa bağlı önemli bir finansal potansiyel sunan bir araç. Öte yandan nakit akışı açısından geleceğe yönelik bir ödeme olduğundan vergisel anlamda opsiyon gerçekleştiğinde vergiye konu olacak bir hak. Bu; sahiplik kültürünü teşvik ederek, vergi avantajları sağlayarak, şirkete katkıda bulunarak yöneticilerin ilgisini çekebilir.

Kârdan pay

Bir tanesi ki bir anlamda baz ücrete de girebilen bir konu; çalışanlarla kar paylaşımı. Bu konu özellikle hükümetleri daha solda olan ülkeler tarafında tartışılıyor ve devlet tarafından destekleniyor. Birçok ülke çalışanlarla gelir paylaşımı konusunda vergi avantajı sunuyor ve bu yöntemin performansı artırdığı düşünülüyor. Bu ülkelerin başında Peru, Meksika ve Fransa geliyor. Fransa’da ihtiyari kar paylaşımı yolu ile vergiden kaçınma ve çalışanlarla karşı karşıya gelme anlamında 1990’lı yıllarda sıkıntılar yaşanmış. Meksika’da ise çalışanlarla kar paylaşımı kurumsal olarak zorunlu tutuluyor. Tahmin edileceği üzere bu sefer de kayıtsız istihdam söz konusu olabiliyor. Bizde bu tür bir vergisel avantaj ve sol tandanslı hükümetler olamadığından, kardan verilen pay çoğunlukla yönetim odalarında tartışılan karara bağlanan bir konu, çalışanlara yansımıyor, ancak yöneticiler için sıklıkla uygulanıyor.

Şirket arabası

Yöneticilere sağlanan esnek haklar anlamında tüm zamanların Türkiye şampiyonu ise şirket arabasıdır.

Bir şirket arabası, rekabetçi iş piyasalarında yetenekleri çekerek ve elde tutarak güçlü bir teşvik ve avantaj görevi görebilir. Şirket tarafından sağlanan bir araca sahip olmanın rahatlığına ve maliyet tasarrufuna değer veren çalışanlar için özellikle çekici olabilir.

Ayrıca bir şirket arabası, müşterilerle sık sık iletişim kuran çalışanlar için profesyonel ve gösterişli bir imaja katkıda bulunabilir. Şirketi etkili bir şekilde temsil etme ve olumlu bir izlenim yaratma yeteneklerini geliştirebilir. Pratik açıdan bakıldığında, bir şirket arabası sağlamak aynı zamanda bakım, sigorta gibi idari görevleri de kolaylaştırabilir. Böylece çalışanların araç yönetimine ayırması gereken evrak işlerini ve zamanı azaltabilir. Genel olarak bir şirket arabası, çalışanlara ve kuruluşa hem pratik hem de statü sembolü olarak değer sağlayan, çekici ve ilgi uyandıran esnek bir fayda olabilir.

Vergisel anlamda yurt dışında şirket ve kişisel kullanım konusunda ciddi yaptırım ve kontrol var. Bizde henüz bu ayrım olmadığından sadece şirket aracı konusunda yapılan vergisel kısıtlamalar uygulanıyor ve doğrudan gider kaydetme olanağı var.

Sağlık sigortası konusunda daha iyi seçenekler Yöneticiler farklı kapsama seviyeleri ile hem kendilerine hem ailelerine sunulacak ve kendi ihtiyaçlarına göre şekillenecek sağlık sigortası paketlerine sıcak bakıyorlar. Nakit akışı yönünden fayda maliyet analizi anlamında oldukça iyi bir araç olarak görülebilir. Sağlık sigortası vergi teşvikleri asgari ücretle sınırlandırıldığından yönetici vergisel anlamda çok imkan yaratmıyor.

YENİLİKÇİ YAN HAKLAR

Profesyonel gelişim paketleri

Her yöneticiyi değil ama kişisel gelişim konusunda duyarlı ve geleceğe yatırım yapmayı seven yöneticilere özellikle vakitsel anlamda esneklik, profesyonel gelişim konusunda fırsatlar sağlayan şirketler yöneticiler için fazlasıyla tercih edilebilir. Bu eğitimin şirkete sağladığı katkı da ayrı bir olay tabi ki. Vergisel anlamda oldukça doğrudan çalışan yararına değerlendirilmeyeceğinden gider kaydedilebilir bir uygulama.

Wellness Programları

Bu sağlık kulübü üyeliğinden başlayarak, stres yönetim programları ve bu konuda kişisel koçluk konularına doğru giden bir konu. Sadece yöneticiler değil çalışanlar için de popüler hale gelmeye başlıyor.

Bu fayda, yöneticiler de dahil olmak üzere çalışanların, kişisel sağlık faaliyetlerine yılda belirli bir miktar para ayırmasına olanak tanıyor. Bu; spor salonu üyeliklerini, fitness derslerini, sağlıklı yaşam dinlenmelerini, farkındalık atölyelerini ve hatta fitness takipçileri veya ev egzersiz ekipmanları gibi unsurları içerebilir.

Sağlık ödeneği yalnızca daha sağlıklı yaşam tarzlarını teşvik etmekle kalmıyor, aynı zamanda çalışanların fiziksel ve zihinsel refahına yatırım yapmanın önemini de karşılıklı vurguluyor. Bireylerin kişisel sağlık hedefleri ve ilgileriyle örtüşen faaliyetleri veya kaynakları seçmelerini sağlıyor.

Bu yöntem, çalışanları kendi refahlarına öncelik vermeye teşvik eder ve onlara kendileri için en iyi olanı seçme özerkliğini sağlar. Bağlılığın, üretkenliğin ve genel iş tatmininin artmasına katkıda bulunabilir.

Dahası, çalışanların sağlıklı bir yaşam tarzı arayışında kendilerini değerli ve desteklenmiş hissettikleri olumlu ve destekleyici bir çalışma kültürü yaratır.

Yumurta dondurma ve doğurganlık paketleri

Bunlardan en trend olan konu ise yetenekli genç kadın yöneticilere sunulan yumurta dondurma paketleri.

Özellikle; bilişim, hukuk ve yatırım şirketleri, genç kadın yeteneklere iş için en verimli oldukları zamanları kullanarak anne olmayı geciktirmeleri ve treni kaçırmamaları adına yumurta dondurma da dahil, doğurganlık paketleri sunuyor.

Büyük hukuk firmalarınca, stresli olan yoğun saatler harcanarak bu süreç içinde anneliği daha sonraki bir zamana atma konusunda destek olmak iyi bir paket olarak gözükmekte.

Geçtiğimiz yıl hukuk firması Cooley, tüp bebek, evlat edinme hizmetleri ve yumurta dondurma da dahil olmak üzere 45.000 £ değerinde “doğurganlık ve aile oluşturma yardımı” olacağını duyurdu. ABD bankası Goldman Sachs, Ebeveynliğe Giden Yollar programı kapsamında 20.000 dolara kadar teklif veriyor.