SWIFT'in Rus alternatifi SPFS'ye de yaptırım yolda

Hilal SARI

Rusya’nın önemli bankalarının uluslararası finansal mesajlaşma sistemi SWIFT’ten çıkartılması, Rusya’yı Türkiye’nin de aralarında olduğu birçok ülke ile kendi SWIFT alternatifi SPFS ve Çin’in SWIFT alternatifi CIPS’e yönlendirmişti. ABD’li ve Batılı kurum ve yetkililerden gelen açıklamalar, Rusya’nın Batı’nın giderek ağırlaşan yaptırımlarından kaçınmasını engellemek için SPFS’nin de yaptırımlar kapsamına alınabileceğine işaret ediyor. Şimdiden uluslararası ticaretinde Çin yuanını önceliklendirmeye başlayan Rusya’nın SPFS sistemini Çin’in CIPS’iyle entegre edebileceği de öne sürülüyor.

Geçmişte, ABD’nin S-400 alımı nedeniyle Türkiye’ye uyguladığı yaptırımlarda da Beyaz Saray’a önerileriyle öne çıkan Washington merkezli Demokrasileri Savunma Vakfı, 7 Mart tarihinde “Rusya’nın SWIFT alternatifine de yaptırım uygulamanın zamanı geldi” başlıklı bir yazı yayınladı. Vakfın kıdemli isimlerinden Matthew Zweig ve araştırma müdürü ve analisti John Hardie tarafından kaleme alınan yazıda “Washington ve müttefiklerinin Moskova üzerindeki ekonomik baskıyı artırmanın yollarını acilen değerlendirmesi gerektiği, SWIFT yaptırım listesine diğer Rus bankalarının da eklenmesi ve alternatif olarak yaptırımlardan kaçmak için kullanılacak SPFS’nin de hedef alınması gerektiği” belirtiliyor.

Rus birliklerin Kiev’i kuşatmış olması nedeniyle “kaybedilecek hiç vakit olmadığına” dikkat çeken yazarlar, Washington’a bunu nasıl yapabileceklerini de şöyle açıklıyor:

■ “Örneğin, Biden hükümeti SPFS ile bağlantılı her türlü finans kurumuyla işlemleri yasaklayabilir;

■ Asgari bir bedelin üzerinde ABD’de kullanılabilecek sistemler üzerinden ödeme yapılması koşulu getirebilir;

■ Hazine Bakanlığı, Yurtseverlik Yasası Madde 311 aracılığıyla ABD’li finans kuruluşu ve kurumlarından doğrudan veya dolaylı olarak SPFS kullanılarak gerçekleşen ödemeleri reddetmesini isteyebilir.”

Mart 2022 itibariyle SPFS’yi kullanan 400’e yakın banka bulunuyor. Rusya ile 33 milyar dolarlık ikili ticareti olan Türkiye’de de savaş sonrası yaptırımların ardından Türk ihracatçılar SPFS’nin bir alternatif olarak kullanılıp kullanılmayacağını değerlendiriyordu.

Japonya Maliye Bakanı Shunichi Suzuki de SPFS’ye yönelik bir adım atılacağının sinyalini verdi. Suzuki mart başında yaptığı açıklamalarda “Rusya’ya yönelik yaptırımların etkinliğini sağlamak için kripto varlıklar ve SPFS gibi ödemelerdeki durumu yakından izliyoruz” ifadelerini kullanmıştı.

ABD, Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Danışmanı Jack Sullivan’ın Çinli mevkidaşı Yang Jiechi ile Roma’da - Ukrayna savaşı öncesinde zaten programda olan - görüşmesi öncesinde gazetecilere “Hiçbir ülkenin Rusya’nın yaptırımlardan kaçınmasına yardımcı olmasına izin vermeyeceğiz” demişti. Çin ise bu toplantı sonrasında ABD’yi ve Batı basınını Ukrayna ihtilafını Tayvan’la karşılaştırmakla suçlamış, yaptırımlara katılmama konusundaki tavrını da değiştirmemişti.

Çin Dışişleri Bakanı ise “Tek taraflı her türlü yaptırımlara karşı olduklarını” belirtmiş ve “Çinli şirket ve bireylerin hakkınını sonuna kadar savunacaklarını” söylemişti.

Rusya'dan petrol alan Hindistan'a: Tarihin yanlış tarafındasın

Hindistan’ın, Rusya’dan 3,5 milyon varil ham petrol satın alma anlaşmasını sonlandırmak üzere olduğuna ilişkin haberlerin ardından ABD’den "Hindistan tarihin yanlış tarafında yer almasın" açıklaması geldi. Beyaz Saray Sözcüsü Jens Psaki “Hindistan’ın petrol alımının ABD yaptırımlarını ihlal etmediğini ancak böyle bir adımın dünyanın en büyük demokrasisini tarihin yanlış tarafına koyacağını” söyledi. Dünyanın en büyük üçüncü petrol ithalatçısı Hindistan, Birleşmiş Milletler’de de Rusya’nın işgalini kınamamıştı. Times of India’nın Hint yetkililere dayandırdığı haberde, Rusya’ya ödemenin henüz nasıl yapılacağı kesinleşmese de ülkelerin ulusal paralarının kullanılacağı yeni ödeme sisteminin kullanılabileceği belirtiliyor. Anlaşmanın genel hatlarına göre, petrolün nakliyesi ve dağıtım teminatı Rusya’nın sorumluluğunda olacak.

SWIFT yaptırımı sonrası Çin'in CIPS'i öne çıkan alternatif

Çin’in yuan temelli ödeme sistemi CIPS, birçok uzmana göre Ukrayna savaşı sonrası Rusya’ya uygulanan yaptırımlar nedeniyle, Rusya ile ticarete devam eden ülkeler için en önemli alternatif olarak öne çıkıyor. CIPS’in işlem hacmi 2021 yılında 79,6 trilyon yuan’a (12,53 trilyon dolar) ulaşmış durumda ve hacimde 2020’ye göre yüzde 75 artış gerçekleşti. İlk kez Ekim 2015 yılında yürürlüğe giren CIPS üzerinde Şubat 2022 itibariyle günde 15 bini aşkın toplam değeri 70 milyar doların üzerinde işlem gerçekleşiyor. Londra, Frankfurt, Zürih, Paris merkezli 75 doğrudan katılımcısı olan CIPS’in 1.200’den fazla dolaylı katılımcısı bulunuyor. Geçmişte küresel güç sahnesinde ABD’ye yakın duruşuyla öne çıkan Suudi Arabistan’ın bile Çin’e petrol satışını yuan üzerinden yapmayı değerlendiriyor olması, hem yuanın hem de Çin’in finansal mesajlaşma sistemi CIPS’in önümüzdeki dönemde SWIFT’e önemli bir alternatif olarak öne çıkabileceğine işaret ediyor.

Belarus: SPFS geçici, gelecek CIPS’te

SWIFT yaptırımlarının ikinci hedefi Belarus’ta da Maliye Bakanı Yury Seliverstov SPFS’ye geçişin ‘geçici’ olduğuna işaret eden bir açıklama yapıyor ve “Tabii ki alışmış olunan sistemden çıkmak hoş değil. Fakat SWIFT dünyadaki tek sistem değil. Evet kullanması kolaylaştırıcıydı. Fakat Rusya ile ilişkilerde Rus sistemini (SPFS) kullanabilir, bu sistem iyi çalışıyor. Çin’in de bir sistemi var (CIPS) ve yakın gelecekte bankaların bu sisteme geçeceğini düşünüyorum” diyor.