Süper güç savaşı DTÖ’ye taşınıyor

HİLAL SARI 

Pandemi sonrası ABD’nin Çinli şirketlere yönelik çeşitli nedenlerle ardı ardına gelen yaptırım uygulamaları Pekin tarafından Dünya Ticaret Örgütü’ne bir kez daha taşınıyor. Çin Ticaret Bakanlığı, Dünya Ticaret Örgütü’ne (DTÖ) ABD’nin Çinli şirketlere karşı ‘ulusal güvenlik’, ‘insan hakları’ ve ‘teknoloji transferine zorlanma’ gibi gerekçelerle tek taraflı yaptırımlar uygulayarak küresel ticaret kurallarına uymadığı gerekçesiyle resmi bir şikayette bulundu. Ayrıca Çin’in resmi şikayetinde Avrupa Birliği’ni de rahatsız eden ve küresel yaptırım ortamında rüzgarları ABD yönünde değiştirerek rekabetçi ortamı zedelediği yorumları yapılan teşvik paketlerine’ de dikkat çekildi. DTÖ’ye sunulan raporda Çin “ABD’nin tek taraflı yaptırımlar, ve sanayi politikalarında çifte standartlarla çok taraflı ticaret kurallarını zedelediğini, küresel sanayi sektörünü ve tedarik zincirlerini kesintiye uğrattığını” söyledi. DTÖ tahkim organı Trump döneminden beri hakim atanmaması nedeniyle bir çıkmazda ancak buna rağmen ülkeler arası ticari ihtilafların çözüm süreçleri DTÖ üzerinden ilerlemeye devam ediyor.        

Çin’e giren FDI %87 düşüşle tarihi dipte

ABD’nin başı çektiği ve Avrupa Birliği’nin ‘ekonomik bir tehdit’ olarak görmesiyle daha da hızlanan Çin’den farklılaşma trendi, Çin’e yapılan doğrudan yabancı yatırımları (FDI) tarihin en düşük seviyesine geriletti. Nisan-haziran döneminde Çin’e FDI girişi düşmeye devam ederek verilerin toplandığı tüm dönemlerin en düşük düzeyi olan 4,9 milyar dolara geriledi. Bu yıllık yüzde 87’lik bir düşüşe denk geliyor ve Çin Döviz İdaresi verilerine göre 1998’den bu yana en keskin düşüş oldu. Çin’e yatırımların yavaşlaması yeni bir gelişme değil ve 2022’nin 2. çeyreğinden bu yana düşüş yüzde 50’yi aşmıştı. Çin’in sıfır-Covid politikaları kapsamında Şanghay gibi ticaret merkezlerini olumsuz etkileyen pandemi kısıtlamaları da yabancı yatırımcılar için işleri zorlaştırarak Çin’den farklılaşma trendini daha da hızlandırmıştı. Sıfır-Covid politikaları 2023’ün başında bırakılmış olsa da, Çin Ticaret Bakanlığı FDI girişlerinin düşmeye devam ettiğini, yabancı şirketlerin FDI’larının yılın ilk yarısında yuan bazında geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 2,7 düştüğünü bildirdi.

Washington şirketleri ‘friend-shoring’e yönlendiriyor

ABD’li iş dünyası örgütü AmCham China 2022’nin sonbaharında 320 ABD’li şirketle yaptığı ankette en büyük riskleri sormuş, şirketlerin yüzde 66’sı “ABD-Çin gerilimleri” yanıtını vermişti. Ayrıca Washington tedarik zincirlerinin Çin’den farklılaşması kapsamında dost ülkelere yönlendirme yaptığı ‘friend-shoring’ ve ‘near-shoring’ gibi eğilimleri de teşvik ediyor. ABD Başkanı Joe Biden hükümeti de çarşamba günü Çin’e yapılacak yatırımlara yönelik daha katı kısıtlamaların olduğu yeni bir dizi regülasyon açıkladı. Özellikle çip ve yapay zeka gibi Çin’in kendi kendine yetmeyi hedeflediği alanlar regülasyonların odaklandığı önemli sektörler. Otomotivde sıklıkla kullanılan joint venture yöntemiyle yapılan yatırımlar da yine ABD’nin kısıtlamalara dahil ettiği hukuki yatırım formları arasında. Nikkei Asia’da yer alan bir habere göre araştırma kuruluşu Dai-ichi Life Research Institute Başekonomisti Toru Nishihama “Ajanlık karşıtı yasadaki revizyonun da ticaret ve yatırımları kısıtlayacağına dair endişeler artıyor” değerlendirmesini yapıyor.

Çinli devin kâr marjı yaptırımlara rağmen %15

ABD’nin yaptırım uyguladığı - ve Avrupa’nın muadilini bulduğu bir gelecekte yaptırım kapsamına alacağı - Çinli telekomünikasyon devi Huawei’nin satışları ve kârı artmaya devam ediyor. Şirketten cuma günü yapılan açıklamada 2023’ün ilk yarısında gelirlerin önceki yıla göre yüzde 3 arttığı, kâr marjının da yüzde 15’e yükseldiği bildirildi. ABD’nin yaptırımları nedeniyle Huawei mobil telefon pazarından zorla çıkartılmış, Huawei hastane, liman ve elektrikli araç markalarının da aralarında olduğu sanayi şirketlerine telekomünikasyon ve ağ ekipmanlarına odaklanarak bu krizi atlatmaya çalışmıştı.