SIPRI: ABD ve Avrupa silah satışı yarışında Rusya ve Çin ile arayı açıyor

Mehmet KAYA

ANKARA – İsveç merkezli olarak faaliyetlerini yürüten ve uluslar arası resmi silah transferlerini izleyen Stockholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü (Stockholm International Peace Research Institute- SIPRI) 2020 yılını kapsayan raporu öncesi bilgilendirme notunu yayımladı. SIPRI verilerini açık kaynaklardan topluyor. Buna göre, 2011-2015 yıllarını kapsayan 5 yıllık dönemde olduğu gibi, 2016-2020 yıllarını kapsayan 5 yıllık dönemde de uluslar arası silah ihracatı toplamı sabit kaldı. Buna karşılık, ABD, Fransa ve Almanya’dan oluşan batılı ülkelerin silah ihracatı tutarının küresel payı arttı ve diğer büyük ihracatçılar Çin ve Rusya ile arasındaki fark açıldı. Bu farkın açılmasında özellikle ABD’nin silah ihracat artışı etkili oldu. SIPR raporuna göre, 2016-2020 yıllarını kapsayan 5 yıllık dönemde bir önceki 5 yıllık döneme göre, Suudi Arabistan yüzde 61, Mısır yüzde 136, Katar yüzde 361 oranında silah ithalatını artıran ülkeler oldu.

ABD, dünyanın en büyük silah satıcısı olmayı sürdürmesi yanında payını da artırdı. ABD 2016-2020 döneminde bir önceki döneme göre küresel silah ihracatındaki payını 5 puan artırarak yüzde 37’ye yükseltti. Toplam 96 ülkenin 1. Sıradaki silah tedarikçisi ABD oldu. ABD silah satışlarının yüzde 47’sini Ortadoğu ülkelerine yaptı. Sadece Suudi Arabistan, toplam ABD silah ihracatının yüzde 24’ünü aldı. Fransa aynı dönemde silah ihracatını yüzde 44 artırdı. Fransa’nın silah ihracatını en fazla artırdığı ülkeler Hindistan, Mısır ve Katar oldu ve bu üç ülke Fransa ihracatının yüzde 59’unu aldılar.

Türkiye’nin silah ithalatı, 2016-2020 5 yıllık dönemde, bir önceki 5 yıllık döneme göre yüzde 59 düştü. SIPRI’ya göre bu düşüşün ana nedeni Türkiye’nin F-35 programından çıkarılması ve yerli üretime geçmesi oldu. SIPRI verilerine göre Türkiye’nin aynı dönemlere kıyasla silah ihracatı yüzde 30 arttı ve küresel silah satışı içindeki payı yüzde 0,6’dan yüzde 0,7’ye yükseldi. Küresel ithalattaki payı ise yüzde 59 düşerek, yüzde 3,6’dan yüzde 1,5’a geriledi.

Azerbaycan ve Ermenistan

2020 yılında Azerbaycan’ın işgal altındaki topraklarına yönelik yaptığı harekatın öncesinde de yoğun bir silahlanma yaşadığı rapora yansıdı. Azerbaycan topraklarını işgal eden Ermeni güçlerinin de yoğun silah alımı yaptığı rapora yansıdı. Bu alımların tutarları sınırlı olmakla birlikte, savaş ortamında görüldüğü şekilde stratejik ürünlerden oluştuğu gözlendi. Ermenistan, 2016-2020 döneminde silah ithalatının yüzde 94’ünü Rusya’dan gerçekleştirdi. Hava savunma, savaş uçağı, balistik füze ve toplar. Azerbaycan ise aynı dönemde Ermenistan’ın 2,5 katı daha fazla ithalat yaptı ve ithalatının yüzde 69’u İsrail, yüzde 17’si Rusya’dan yapıldı. Azerbaycan İsrail’den gözetleme-keşif insansız hava araçları, balistik füzeler, dolanan mühimmatlar aldı.

Eğilimler

SIPRI’ye göre gelecek dönemde de ABD’nin küresel silah ticaretindeki ağırlığı devam edecek. Çin ve Rusya’nın mevcut düşüşü telafi edemeyeceği ya da etmekte zorlanacağı, tutar olarak silah ihracatında artış sağlasa da oran olarak her pazarda ABD’nin güçlü rekabeti ile karşı karşıya olduğunu belirtti.

Asya kıtasında, Japonya’nın silah ithalatının 2016-2020 5 yıllık döneminde bir önceki 5 yıllık döneme göre yüzde 124 arttığı, bölgenin en büyük ithalatçılarından Hindistan’ın ise yine aynı dönemde ithalatının yüzde 33 azaldığı belirtildi. Hindistan pazarında en büyük kayba Rusya uğradı.

Bu arada, SIPRI’nin uyguladığı “Trend-Indicator Value-TIV” metodolojisi, silahların cari değerlerini değil, hava aracı olup olmadığı, üzerindeki silahlara bağlı yetenekleri, modernliği, güdüm vb. yüksek teknolojileri gibi unsurları da içine alan bir yönüyle “askeri yetenek” indeks değeri olarak hesaplanıyor.