Küresel tasarruflar harcamaya dönüşür mü?

Hilal SARI

Pandemi, dünya genelinde özellikle de gelişmiş ekonomilerde hane halklarının tasarruflarını artırdı. Büyük çoğunluğu üst gelir grubunda olan hane halkları, uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Moody’s tahminlerine göre pandemide tasarruflarına 5,4 trilyon dolar daha ekledi.

2 trilyon doları ABD’den

Moody’s, pandemi döneminde yapılan ek tasarrufların, 2019 yılında 87 trilyon doların üzerinde olan ve 2020’de 83 trilyon dolara gerilediği tahmin edilen küresel GSYH’nin yüzde 6’sına denk geldiğini tahmin ediyor. Bu da dünya genelinde hane halklarının tasarruflarına pandemi döneminde - 2021 ilk çeyrek sonu itibariyle - 5,4 trilyon dolar eklemesine denk geliyor. Moody’s tahminlerine göre bunun 2 trilyon doları sadece ABD’den geldi ve Moody’s bu verilerin yeni Başkan Joe Biden’ın 1,9 trilyon dolarlık dev paketi öncesine ait olduğuna da dikkat çekiyor.

İrlanda başı çekiyor

2019 yılıyla biten 20 yıllık ortalamaya göre ( bkz. İnfografik) 2020 yılında hane halkı tasarruf oranlarında çok sert yükselişler kaydedildi. Kuzey Amerika ve Avrupa geniş karantinaların uygulanması ve büyük teşviklerin açıklanması sebebiyle tasarrufta başı çekiyor. Ortadoğu’da dev paket açıklayan bazı ülkelerde de tasarruf fazlası olduğu, Güney Amerika ve Doğu Avrupa’da ise tasarrufların düştüğü vurgulanıyor. İrlanda ve Estonya başta olmak ABD, Hollanda, Kanada,

Norveç, İsviçre gibi birçok gelişmiş ekonomide hanelerin tasarrufa ayırdığı paylar olağanüstü oranlarda arttı. Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) ve Refinitiv verilerine göre, İrlanda’da pandemi öncesi yüzde 4 olan hane halkı tasarruf oranı, pandemiyle birlikte 2020’de yüzde 22’nin de üzerine çıktı. Tasarruf oranı eksinin altında olan Yeni Zelanda’da bile bu oranın yüzde 4’ün üzerine çıktığı belirtiliyor. Macaristan ve Finlandiya da sıfıra yakın tasarruf oranının yüzde 6 ila 8’e yaklaştığı ülkelerden. Polonya, İspanya, Belçika, Avustralya, Almanya, Avusturya ve İsveç de bu oranın yüzde 14 ila 20 arasında değiştiği ekonomiler.

3’te biri harcansa küresel GSYH’ye 2 puan eklenir

Bazı uzmanlar, pandemide geçmişteki birçok krizde de olduğu gibi yükselen tasarrufların bir süre sonra tüketim harcamasına dönüşerek küresel iyileşmeye yakıt olacağını söylüyor.

Conference Board küresel tüketici güven endeksi de ilk açıklandığı 2005’ten bu yana rekor düzeye gelerek bu uzmanların görüşünün mümkün olabileceğine işaret ediyor.

Moody’s tahminlerine göre tüketiciler bu ilave tasarruflarının üçte birini bile harcasa, bu küresel ekonomiye bu yıl ve gelecek yıl 2 puanın üzerinde bir katkı sağlar. Moody’s Başekonomisti

Mark Zandi “Ciddi ölçekte ötelenmiş talep ve artık taşma noktasındaki tasarruflar sürü bağışıklığı ve açılmalarla birlikte tüketici harcamalarında ciddi bir artışı tetikleyecek” değerlendirmesini yapıyor.

Tasarruflara ilişkin raporun sahibi Moody’s’in yanı sıra, ABD merkezli banka Barclays de bu görüşte.

Barclays ekonomisi Silvia Ardagna da Financial Times’a yaptığı açıklamada özellikle ABD’de ve aynı hızda olmasa da İngiltere’de tarihi ortalamaların üzerinde tasarruf yapan hane halklarının harcamaları “hayli yüksek bir hızda” artırmasını beklediklerini belirtiyor.

Goldman Sachs: Zenginin tasarrufu, harcamaya dönmeyebilir

Ülkelerin toplam tasarruf verileri net bir yükselişe işaret etse de, pandeminin toplumları adaletsiz şekilde vurması sonucu neredeyse her bölgede zengin hane halklarının tasarrufu artarken, düşük gelirli hanelerin tasarrufları da eridi. The Morning Consult verilerine göre 15 büyük ekonomide ocak-nisan arasında yapılan araştırmada düşük gelirli hanelerin büyük bir kısmı “finansal koşulların bir yıl öncesine göre kötüleşti” dedi. Aralarında Çin, Avustralya, İtalya, Rusya ve ABD’nin de olduğu birçok ülkede zengin hanelerin üçte biri ise “Büyük alım yapmanın tam zamanı” dedi. Goldman Sachs tahminlerine göre ABD’deki tasarrufların yüzde 60’ı ülkenin en zengin yüzde 40’lık kesiminin elinde. Bu nedenle de Goldman Sachs, yüksek gelirli hanelerin tasarruflarını tutmayı tercih edebileceğini ve bazı kuruluşların belirttiği gibi çok büyük ölçekte bir tüketim harcamasına dönüşmeyebileceğini söylüyor.