Korumacı politikalar serbest ticarete gölge

EKONOMİ

Küresel serbest ticaret bir çok ülkede ekonomi yönetimleri korumacı sanayi politikalarına dönmekte olduğu için önemli bir darbe alıyor. Tedarik zinciri kısıtlarını aşmaya çalışan ve rekabetçi gücünü artırmak isteyen bir çok ekonomi son yıllarda yerli şirketleri korumayı amaçlayan destek paketleri açıklayarak ülkeler arası mal ticaretine zarar veriyor.

Nikkei Asia’da yer alan bir analize göre serbest ticarete zarar veren korumacı teşvikler veya diğer devlet müdahalelerinin sayısında son on yılda yüzde 150’lik bir artış yaşandı. Son üç yılda yüzde 60 artan bu politika adımları 50 bini aşmış durumda. Çoğu korumacı politika adımı hükümetlerin yerli yatırım ve üretime öncelik verdiği destek paketlerinden oluşuyor. ABD ve Çin başta olmak üzere Euro Bölgesi ve diğer büyük dünya ekonomilerinde otomotivden çip ve diğer stratejik ürünlere tedarik zincirlerinin yeniden inşa edilmesi ihtiyacıyla bir çok korumacı politika açıklandı. Pandeminin ardından Ukrayna savaşının dünya üzerindeki istikrarsızlığı ve parçalanmışlığı daha da derinleştirmesi korumacı politika adımlarını daha da hızlandırdı. Bir çok ülke ekonomik güvenliklerini ve özellikle imalatta tedarik zinciri güvenliğini yeniden gözden geçirme ihtiyacı hissetti.

ABD büyük korumacı paketlerde başı çekiyor

ABD’de Başkan Joe Biden mayıs ayında yaptığı bir konuşmada “ABD’deki tüm vergi gelirlerinin Amerikan üreticiler, ürünler ve çalışanlar için harcanacağını” vurguladı. 2022 yılında Kongre yerli sanayiyi güçlendirecek iki önemli yasa geçirdi. İki yasa da Euro Bölgesi gibi ABD’nin güçlü müttefiklerini de rahatsız etmiş durumda. Enfl asyonu Düşürme Yasası enerji güvenliği ve iklimle mücadele önlemlerini içeren 369 milyar dolarlık bir harcama paketiydi. Aynı dönemlerde yerli çip üreticilerine 50 milyar dolar teşvik sağlanacak Çip ve Bilim Yasası da onaylandı. İki yasa da yabancı rakiplere karşı ABD’li üreticileri desteklemeyi amaçlıyor. Örneğin sadece Kuzey Amerika’da üretilen elektrikli araçlara vergi muhafiyeti sağlanıyor. Çip yasası ise teşvik alan ABD’li şirketlerin 10 yıl boyunca Çin’de herhangi bir büyüme yatırımı “yapmamaları” koşulu getiriyor.

Yine de serbest ticaret sürüyor

Öte yandan tüm korumacı politikalara rağmen serbest ticaret devam ediyor. Dünya Bankası verilerine göre ABD, Japonya ve Avrupa’da sanayi ürünlerine uygulanan ortalama gümrük vergisi 1990’larda yüzde 3 ila 6 düzeyindeyken 2020 itibariyle yüzde 2’nin de altına düştü. Çin’de bu oran 2000’de yüzde 10’un üzerindeyken 2020 itibariyle yüzde 3’ün altına düştü.

DTÖ tahkim kurumunun bloke edilmesi korumacı politikaların önünü açıyor

Tokyo merkezli Uluslararası Ticaret ve Yatırım Enstitüsü’nden araştırma görevlisi Hiroaki Suzuki, Nikkei Asia’ya verdiği demeçte “Değer bağıkımından küresel ticaretin yaklaşık yarısının teşviklerden etkilendiğini ve bunun on yıl önceye göre yüzde 10 arttığını” belirtiyor. Ticari ihtilafların taşındığı Dünya Ticaret Örgütü’nün hükümet teşvikleri ve teşvikli ticaret konusunda belirli kuralları var. Ancak çoğu durumda korumacı önlemlerin DTÖ kurallarını ihlal edip etmediğini tespit etmek kolay değil. ABD’nin DTÖ’nün tahkim kurumundaki atamaları 2019 yılında bloke etmesi nedeniyle şu anda bu kurum tam işlev gösteremiyor.