“Faiz artışı yetmez, bilançolar da küçülmeli”
Eski bir BoE yönetim kurulu üyesi olan Amerikalı ekonomi profesörü Kristin Forbes Fed'in sadece faiz artırmasının yeterli olmayacağını, hızlı bir şekilde 9 trilyon dolara dayanan bilançocusunu da küçültmesi gerektiğini savunuyor. Fed Kansas Eski Başkanı Hoening'e göre ise parasal genişleme büyük bir hataydı.
Hilal SARI
İngiltere Merkez Bankası (BoE) eski yönetim kurulu üyesi ve MIT Sloan School of Management Uluslararası Ekonomi Profesörü Kristin Forbes, Financial Times için kaleme aldığı makalesinde başta ABD Merkez Bankası (Fed) olmak üzere merkez bankalarının bilançolarını tekrar küçültmeye başlaması gerektiğini savunuyor.
Krizlerde merkez bankaları bilançolarını büyüterek parasal genişlemeye gider. Ancak uzmanlara göre özellikle de enfl asyonun bu kadar yükseldiği bir iyileşme döneminde vadesi gelen tahvil ve kağıtlar ihraç eden kurumlara iade edip, parası geri alınmalı ve yeni alımlar yapılmayarak bilanço küçültülmeli.
Ekonomi profesörü ve eski BoE üyesi Forbes bu konuda yalnız değil. Eski Fed çalışanı ve Cornerstone Macro’dan politika araştırmaları direktörü Roberto Perli de “Fed’in ekonomi bu kadar iyi durumdayken bilançosunu hala neden küçültmediğini meşrulaştırmak giderek zorlaşıyor” diyor.
Geçmişteki parasal genişleme dönemlerinde bu işin normali tam bir iyileşme gerçekleşmesini beklemek, sonrasında varlık alım programlarını sonlandırmak, sonrasında en az birkaç kez faiz artırımına gitmek ve iyileşme hala devam ediyorsa, enfl asyon hedefe yaklaşıyorsa “nicel sıkılaşma” olarak da bilinen bilanço küçültme evresine geçmekti. Ancak Kristin Forbes’a göre bu yöntem sadece enfl asyonun düşük olduğu ve istihdam piyasasının çok yavaş iyileştiği durumlarda mantıklı ve günümüz koşulları bundan farklı.
NE İŞE YARAYACAK?
“İnatçı enflasyonla mücadele için gerekli”
Forbes, ilk olarak enfl asyonun hedefl erin üzerinde olduğunu ve trendin üzerinde büyümelerin muhtemelen devam edeceğini, bu nedenle de Fed’in hızlı bir sıkılaşmaya gitmek zorunda kalacağını söylüyor. Ve geçen krizin aksine Forbes’a göre Fed’in birden fazla sıkılaşma enstrümanı kullanacak alanı var. Parasal sıkılaşma (bilançonun küçültülmesi) Forbes’a göre Fed’in faizleri birkaç kez yükseltmesine de engel olmamalı.
“Faizleri daha kademeli artırma imkanı sağlar”
Forbes’un ikinci argümanı ise bilanço küçültme yoluyla yapılacak bir sıkılaşmanın Fed’e faizleri daha kademeli artırma imkanı tanıyacak olması. Bu da ekonominin kırılgan segmentlerine hazırlanmak için daha fazla süre tanır. Bundan bir yıl önce piyasalarda beklentilerin ilk faiz artışının Nisan 2024’te yapılması olduğunu aktaran Forbes, şu an 2022’de en az 3 faiz artışı beklendiğini hatırlatıyor. Ayrıca enfl asyon beklentileri aşmaya devam ederse daha fazlasına da ihtiyaç duyulabilir. Hanehalklarının ve küçük şirketlerin kredi maliyetlerindeki artıştan daha fazla etkilendiğini aktaran Forbes, “Bilanço aracılığıyla sıkılaşmanın kısa vadeli borçlanma faizine etkisi daha az” diyor.
“Konut sektörünü frenleyerek yaşanabilecek riskleri azaltır”
Parasal sıkılaşmanın orta ve uzun vadeli tahvil getiri eğirisi (yatırımcıların kısa ve uzun vadeli devlet tahvillerine olan talebi arasındaki farkı gösteren bir eğridir bu) üzerinde çok daha büyük bir etkisi olacağını söyleyen Forbes konut fi yatlarının rekorlar kırdığı ABD’de bu yöntemin konut sektörüne yönelik teşviği azaltarak pazarı daha yönetilebilir hale getireceğini ve daha sonra çok daha sert bir düzeltme yaşanması riskini azaltır. Forbes Fed’in 2,6 trilyon dolar değerindeki mortgage destekli varlıklarını azaltmayı önceliklendirebileceğini de ekliyor.
“Desteklerin kalıcı ve sınırsız olmadığını teyit etmiş olur”
Fed’in bilançosunu küçültmeye başlaması Forbes’a göre çok önemli bir mesaj da verir: Parasal genişlemenin (QE) mali açıkları kalıcı olarak fi nanse etmeyeceğini veya varlık alımlarının sonsuza dek piyasa likiditesini desteklemeyeceğini teyit etmiş olur. Bu da merkez bankalarının bağımsız olduklarını vurgular.
“QE BÜYÜK HATAYDI”
Kolay Para’nın Lordları kitabında Kansas Fed Kansas Eski başkanı Thomas Hoening’in parasal genişleme ile “Fed’in nasıl büyük bir hata yaptığı ve ABD ekonomisinin doğasını nasıl değiştirdiği” ele alınıyor. 2010 yılında FOMC’nin parasal genişleme kararında tek karşı oy kullanan bankacı bu sürecin çok büyük hata olduğunu düşünen merkez bankacılarından.
Fed’in 2010 yılında 2,3 trilyon dolar olan bilançosu 2020 itibariyle 7 trilyon dolara ulaştı. Pandemide ise 2 trilyon daha artarak 9 trilyon dolara yaklaştı. Hoening’e göre Fed bu benzeri görülmemiş parasal genişleme ile eşitsizliği artırdı ve Wall Street’te daha riskli bir yatırımcı tavrını teşvik etmiş oldu. Şu sözleriyle de Hoening riskli davranıştan kastını çok net açıklıyor:
RİSKLER DE VAR!
Ekonomi Profesörü Forbes, bilanço küçültülmesi gerektiren çok güçlü nedenler saymasına rağmen bu sürecin bazı riskler de barındırdığını kabul ediyor. Öncelikle bu merkez bankalarının kurallar kitabında önemli bir değişiklik anlamına geliyor, o nedenle iletişimi keskin bir piyasa düzeltmesi yaşanmaması için çok iyi yapılmalı. Ayrıca yakın dönemde yapılan araştırmalar QE’nin nasıl işlediğini anlamamıza yardımcı olsa da, parasal sıkılaşmanın etkilerini tartabilecek karşılaştırılabilir ölçütler yok. Bu nedenle bilanço küçültmesi de başta etkilerinin anlaşılması için kademeli olarak başlatılmalı. Yoksa Fed’in 2019’da son krizdeki alımlarını azaltmaya başlamasından iki yıl kadar sonra bilançosunu küçültmeye çalışması sonucu yaşanan repo krizindeki gibi kısa vadeli borçlanma maliyetlerinde çok hızlı yükselişler görülebilir.
Fed o zaman yangını söndürmek için repo piyasasına milyarlarca dolar akıtmış ve bir dizi yeni aylık alım yapmak zorunda kalmıştı. Eğer Fed bilançosundan tahvil satmaya başlarsa - reel faiz olarak da bilinen - tahvil getirilerinin - yükselmesi bekleniyor. Bu da fi nans piyasalarının her bir köşesine nüfus edebilecek bir durum. Faiz beklentileri ve enfl asyonla şekillenen tahvil getirilerindeki yükseliş şimdiden teknoloji hisselerinde büyük satış getirdi.
