Avrupa’nın enerji krizi derinleşiyor

Hilal SARI

COVID-19’dan iyileşme yılı olarak görülen 2021 yılı, enerji fiyatlarının hem güçlü talep hem de arz tarafındaki endişelerle ralli yaptığı bir yıl oldu. Yılın geri kalanında da artması beklenen enerji fiyatları, doğalgaz ve petrolde dışa bağımlı olan Avrupa’da hükümetleri rekor düzeylere yükselen enerji maliyetleri nedeniyle muhtelif çözümler bulmaya çalışıyor. Örneğin İtalya’da kriz hükümeti “perakende elektrik faturalarının hesaplanma yöntemini değiştirmek” gibi önlemler almaya itti. Gasoutlook’ta yer alan analize göre Avrupa ve Asya’da enerji fiyatlarındaki yükselişin kaynağı hem ötelenmiş güçlü talep, hem aşırı soğuklar hem de kömürden gaza geçiş adımları. Çin bu dönüşümde başı çekiyor ve WoodMackenzie verilerine göre temmuz itibariyle bu kapsamdaki politikaları LNG’ye olan küresel talebi 2,2 milyon ton artırdı.

Avrupa’da doğalgaz fiyatında yıllık artık %450’yi aştı

Avrupa’nın enerji krizinin derinleşmesi Avrupa ve İngiltere’de doğalgaz vadeli kontratlarının çarşamba günü iki haneli artışlar kaydetmesine neden oldu. Fiyatlar yılbaşından bu yana ise en az 3 katına çıktı. Avrupa doğalgaz göstergesi Hollanda 1 ay vadeli doğalgaz fiyatları çarşamba günü yaklaşık yüzde 10’luk artışla 72,195 Euro'yla rekor düzeye yükselirken, yıllık artış yüzde 450’yi aştı. İngiltere'deki muadil gösterge de yüzde 10 yükselişle 181,42 rekor kırdı. Doğalgazdaki yükseliş, elektrik fiyatlarını da yükseltiyor. Almanya’da gelecek yıl için elektrik fiyatları yüzde 4,2 artarak megawatsaat başına 103,92 Euro'ya tırmandı.

Goldman: Fiyat sanayide talebi yok edecek kadar yükselebilir

ABD’li yatırım bankası Goldman Sachs da artan enerji fiyatlarının bu kış Avrupa’da elektrik kesintileri yaşanmasına dair riskleri artırdığı görüşünde. Banka bu kış ortalamaların üzerinde bir soğuk kış olursa Avrupa’nın Asya ile sıvı doğalgaz (LNG) ithalatı için rekabet etmek zorunda kalabileceği konusunda uyarıyor. Bloomberg’deki bir habere göre şu anda LNG sevkiyatlarında rekabet kızışmaya başlamış bile. Goldman Sachs analisti Samantha Dart böyle bir rekabetin “dopalgaz ve enerji fiyatlarının talebi yok edecek derecede yükselmesine yol açabileceğini ve sanayi sektöründe elektrik kesintilerine neden olabileceğini” söylüyor.

Fransız gıda işleme şirketi Roquette Freres SA Kıdemli Başkan Yardımcısı Pascal Leroy ise yüksek enerji fiyatlarının her tarafta enflasyonel baskı yarattığını ve bunun eeninde sonunda müşterilere yansıtılması gerekeceğini belirtiyor. Ülkenin en büyük şeker üreticisi Tereos da yükselen doğalgaz fiyatlarının üretim maliyetlerini “inanılmaz boyutlarda” artırdığını aktarıyor.

AB’nin yeşil dönüşümüne “kömür lekesi” yapabilir

Avrupa’nın hem doğalgaz hem de kömürde ana tedarikçisi konumunda olan Rusya’da ise enerji uzmanları AB şirketlerinin gaz fiyatlarındaki rekor artış sonrası elektrik üretiminde kömüre de geçmeyi değerlendirdiğini öne sürüyor. Doğalgazın bin metreküp maliyetinin 960 dolara ulaştığı Avrupa’nın yeşil dönüşümüne enerji maliyetleri nedeniyle “kömür lekesi” sürebileceği belirtiliyor. Rus kömür madencilerinin ürünlerinin AB’ye ihracatı son bir yılda üçte bir oranında artması da bunun işareti. Enerji kaynaklarının kıtlığı nedeniyle kömür maliyeti de üç katına çıkarak ton başına 70 dolardan 210 dolara yükseldi.

Cuma günü yayınlanan Rystad Energy raporuna göre küresel güneş paneli fiyatları da 2020 seviyelerine göre yüzde 16 artış kaydetti. Buradaki artışın kaynağı ise tedarik darboğazları ve artan hammadde maliyetleri. ABD Enerji Bakanlığı 2050’de elektrik üretiminde güneşin payının mevcut yüzde 3’ten yüzde 45’e yükselmesini bekliyor ancak bunun için agresif maliyet düşüşlerinin gerektiğini belirtiyor.

İngiltere’de iki fabrika enerji maliyeti yüzünden kepenk kapatıyor

Enerji maliyetleri tüm dünyada şirketlerin de maliyetlerini kayda değer oranda artırırken, tarihi düzeylerde seyreden küresel enflasyonda da enerji fiyatlarındaki ralli büyük paya sahip. Dahası, İngiltere’de enerji faturası iki fabrikanın kapanmasına neden oldu. İngiltere’de bir elektrik dönüşüm istasyonunda çıkan yangın ise ABD’li gübre üreticisi CF Industries, İngiltere’de iki tesisini durdurma kararı aldı. Avrupa genelinde ekonomik iyileşmeye bir tehdit olarak görülen doğalgaz ve elektrik maliyetleri, CF Industries’in Billingham ve Ince tesislerindeki üretimi şirketten yapılan açıklamaya göre “belirsiz süreyle” durdurma kararı almasına yol açtı. Çiftçilerin maliyetlerini artıran gübre fiyatlarının bu aksama ile daha da yükselmesi, nitrojen fiyatlarındaki ralliyi körüklemesi, gıda enflasyonuna da geçmesi öngörülüyor. Rüzgar enerjisinde de arz tarafında önemli bir sıkıntı oluştu ve bu da fiyatlar üzerinde etkili: İngiltere’de rüzgar esmeyince elektrik santralleri üretim açığını doğalgaz ve kömürle kapatmak zorunda kaldı. Bu da Avrupa’yı gaz tedarikçileri Rusya ve ABD’ye enerjide daha bağımlı hale getiriyor.