Avrupa'da savunma KOBİ'leri finansmana neden ulaşamıyor?

AB, 2030'dan gelebilecek olası bir saldırıya karşı kendini tek başına koruyabilmek istiyor ancak savunma KOBİ'leri yıllardır finansmana erişimde zorluklarla karşılaşıyor.

Bir enerji şirketi, savunma alanındaki müşterileri nedeniyle enerji yoğun branşlarından biri için sözleşme görüşmeleri yapmayı reddettiğinde, ilgili büyük Batı Avrupalı savunma şirketi, ürettiği askeri yetenekler nedeniyle iyi müşterilerinden biri olan ulusal hükümeti aradı ve sorunu hızla çözdü. Ancak bazı küçük tedarikçiler bu kadar şanslı değil.

Euronews haberine göre, adının açıklanmasını istemeyen bir üretici temsilcisi, "Yerel bankaları, bize tedarikte bulunmaları halinde onlara banka hesabı ya da kredi vermeyi genellikle reddediyor," dedi.

Bunun nedeni, şirketleri daha sürdürülebilir olma yolunda gösterdikleri çabalara göre sıralayan ve yatırımcıların ve diğer şirketlerin yakından takip ettiği çevresel, sosyal ve yönetişim (ESG) standartları. Yatırımları yeşil dönüşüm için en çok ihtiyaç duyulan faaliyetlere yönlendirmek amacıyla sürdürülebilir faaliyetler için blok çapında bir sınıflandırma sistemi sağlayan AB'nin taksonomisine göre savunma "kirli" ya da sürdürülemez olarak görülüyor.

Bu da savunma alanında çalışan ya da sektördeki şirketlere tedarik sağlayan herhangi bir şirket için kredi ya da enerji tedariki ve hatta ulaşım gibi hizmetlerin güvence altına alınmasının zorlaşabileceği ve ülkelerindeki en yüksek makamla doğrudan bağlantısı olmayan küçük ve orta ölçekli işletmelerin (KOBİ'ler) cezalandırılabileceği anlamına geliyor.

Temsilci, "Bu bir sorun çünkü örneğin belirli bir tedarikçinin bize vida tedarik etmeyi neden bıraktığına dair herhangi bir bildirim alamayabiliriz," diye ekledi.

Risk ve fırsat yavaş yavaş yer değiştiriyor

Kapısının önünde bir savaş varken, ana müttefiki ileriye dönük askeri destek sağlamaya devam etme konusunda ikilemdeyken ve Rusya'nın 10 yıl içinde başka bir Avrupa ülkesine saldırabilecek araçlara sahip olabileceğine dair endişe verici raporlar mevcutken, AB kendini yeniden silahlandırmak için yarışıyor.

Plana göre üye ülkeler, önümüzdeki dört yıl içinde savunmaya yüz milyarlarca euro aktararak, kendilerini korumak için ihtiyaç duydukları silah sistemlerini tercihen yerli şirketlerden satın alacaklar.

Rusya'nın Ukrayna'ya tanklarını sürmesinden iki yıldan az bir süre önce, 2020 yazında taksonomisi yürürlüğe giren AB, şimdi Avrupalı KOBİ'lerin beklentileri karşılamak için ihtiyaç duydukları parayı alabilmeleri için bu standartların bazılarını hızla değiştirmeye çalışıyor.

Risk ve getiri hesaplamaları değişti

Avrupa ve Orta Doğu'daki uzay ve savunma kuruluşlarına danışmanlık yapan Strategy&Germany ortağı Andre Keller'in Euronews'e yaptığı açıklamada, "Geçtiğimiz 12 ila 24 ay içinde pek çok ekosistem ortağının proaktif bir şekilde savunma oyuncularına yeniden girmeye ve onlarla çalışmaya başladığını söyleyebilirim" dedi.

Bu durum büyük ölçüde Rusya'nın saldırganlığı, Avrupa hükümetlerinin savunma harcamalarındaki artış ve AB düzeyinde bu harcamaların daha da artırılması için yapılan görüşmeler nedeniyle birçok şirket ve finans kuruluşu risk ve getiri hesaplamalarını değiştirdi.

Avrupa Havacılık, Güvenlik ve Savunma Sanayii Birliği'ne (ASD) göre, 2021 ve 2024 yılları arasında AB üye ülkelerinin savunma harcamaları yüzde 30 artarak tahmini 326 milyar euroya ulaştı. 2023 yılında Avrupa savunma sektöründeki ciro ise bir önceki yıla göre yüzde 16,9'luk bir artışla 158,8 milyar euro oldu. İhracat da bir önceki yıla göre yüzde 12'nin üzerinde bir artışla 57,4 milyar euroya ulaştı.

Keller sözlerine şöyle devam etti: "Şu anda savunma ekosisteminde de çok fazla pazar fırsatı görüyorlar, dolayısıyla bizim anlayışımıza göre bu, şirketlerin böyle bir sektörde işbirliği yapmak ya da yatırım yapmak için risk iştahlarını ve risk profillerini neden yeniden düşünebileceklerine dair bir başka eğilimdir."

Yatırımcılar için 'ekstra risk'

Bu ayın başlarında Avrupa savunmasının geleceğine ilişkin bir Beyaz Kitap sunan Avrupa Komisyonu, üye devletlerin Tasarruf ve Yatırım Birliği'ni tamamlamaları ve Sürdürülebilir Finansman Açıklamaları Yönetmeliği'ne (SFDR) açıklık getirmeleri halinde sektöre daha fazla özel sermayenin akabileceğini umuyor.

Ayrıca sektörle Stratejik Diyalog adı verilen bir diyalog başlatacak, bürokrasiyi azaltmak için bir Basitleştirme Torba Paketi ortaya koyacak ve KOBİ'lerin ve yeni girişimlerin çok önemli olduğu yapay zekâ ve Kuantum gibi yıkıcı teknolojilerde araştırma ve yeniliği artırmak için bir Avrupa Silahlanma Teknolojik Yol Haritası sunacak.

"En kötü durum senaryolarının hepsini biriktiriyor gibi"

Belçika merkezli Hiraiwa'nın kurucusu ve CEO'su Xavier Pinchart Euronews'e yaptığı açıklamada, savunma girişimleri için "zorlukların diğer girişimlere kıyasla daha karmaşık, daha entegre" olduğunu söyleyerek şunları ifade etti: 

"Asıl karmaşıklık bu sektörü anlayabilecek yatırımcılar bulmak," diyen Pinchart sözlerini şöyle sürdürdü: "Çünkü temelde uzun vadede tek bir potansiyel müşteri için başka bir projeden daha fazla sermaye toplamanız gerekiyor ve bu potansiyel müşteri belki bir taneyle, devletle sınırlı."

Şirketi savaş alanında insansız hava araçlarını tespit, takip ve teşhis edebilen el bombası büyüklüğünde küçük bir sistemin prototipini tamamlamakta olan Pinchart, "Yani tipik bir yatırımcı için en kötü durum senaryolarının hepsini biriktiriyor gibisiniz," dedi.

Avrupa Savunma Fonu (EDF) bu tür girişimler için hibeler sağlıyor ancak Pinchart bu yardımların "hiç de iyi olmadığını" çünkü çoğu girişimin sahip olamayacağı ya da başka bir yere yatırım yapmayı tercih edebileceği çok fazla zaman ve kaynak gerektiren çok sayıda raporlama gerekliliği getirdiğini ifade etti.

Pinchart'ın desteklediği fikirlerden biri de Litvanya hükümetinin savunma ve güvenlik sektörüne yönelik krediler ya da hisse senedi olmayan menkul kıymetler için garanti sağlaması. Pinchart'a göre bu, "özel bir yatırımcının savunmaya yatırım yapmak için aldığı ekstra riski" azaltıyor ve start-up'a manevra ve büyüme için daha fazla alan bırakıyor.

2,2 milyar euroya karşı 32,7 milyon euro

Büyük bir Batı Avrupalı silah üreticisinin temsilcisi, Avrupalı savunma şirketlerinin de siparişlere, hızlı ve tercihen avans ödemeli olarak ihtiyaç duyduklarını belirterek, "Böylece KOBİ'ler ya da diğer tedarikçiler de ölçeklerini büyütebilirler" dedi. 

"Avrupa Birliği'nin yapabileceği şey, Avrupalı şirketlerin işlerini yapabilmeleri için çerçeveyi belirlemektir ve belki de kritik malzemelerin stoklanması yardımcı olacaktır (...) O zaman şu anda torba prosedür son derece önemlidir" diye ekleyerek ESG standartlarıyla bağlantılı raporlama gerekliliklerinin çok külfetli olduğunu ve şunları söyledi: 

"Bu büyüklükte büyük bir şirket olarak bunu yapabiliriz ancak daha küçük olanlar gerçekten bıkmış ve tükenmiş durumdalar."

Öte yandan, sektörün çok daha prestijli olarak görüldüğü ve raporlama gerekliliklerinin daha az katı olduğu ABD'de finansman daha bol.

Avrupa Birliği Yayın Ofisi'nin 2023 yılı sonlarında yayınladığı bir belgeye göre, Ocak 2022 ile Temmuz 2023 arasında ABD'li risk sermayesi ve özel sermaye şirketleri havacılık, savunma ve güvenlik sektöründe 2,2 milyar euronun üzerinde 80 anlaşma yaparken, AB'de bu türden sadece dokuz anlaşmanın toplam değeri 32,7 milyon euro.

Keller bu nedenle ESG kurallarına açıklık getirmenin "ileriye doğru atılmış bir adım" olacağını ancak "genel olarak yardımcı olmadığını" vurgularken, "Muhtemelen ESG'yi bir şekilde hızlandırmamız gerekiyor, belki de güvenlik, çevresel, sosyal ve yönetişim olduğunu söylemek için 'Güvenlik' anlamına gelen ek bir 'S' harfine ihtiyacınız var. Şu anda her kesimden-finans kurumları, endüstri, silahlı kuvvetler ve benzerleri - çok sık duyduğumuz şey, eğer güvenliğiniz de yoksa, tüm sürdürülebilirlik unsurlarının sürdürülemeyeceğidir" diye ekledi.