Arjantin ekonomisi: Milei ekonomide harikalar yarattı mı?
Olaylı seçim sonuçları sonrasında göreve geleli 1 yıl olan Arjantin’in “çılgın” devlet başkanı Milei’nin ekonomide yarattığı tablo harika mı, hayal kırıklığı mı? Arjantin’de Milei’nin enflasyonu getirdiği noktada, ülkede vatandaşlar ne hissediyor? Mercek altına aldık…
ÖZDER ŞEYDA UYANIK
Arjantin gibi yapısal sorunları yüksek bir ekonomide 10 Aralık 2023’te göreve gelen Javier Milei, görevinde yaklaşık 1 yılı geride bıraktı. Milei, seçim çalışmalarındaki vaatleriyle ilgi çekerken, göreve geldiğinde enflasyon oranı yüzde 200’ün üzerindeydi. Peso, dolar karşısında dakikalar içinde değer kaybederken, ülkede yaklaşık 20 farklı kur seviyesi bulunuyordu. Arjantin ekonomisi 1 yılda nereden nereye geldi?
Milei’nin vaatleri
Milei, geçen yıl ekonomist olduğunu belirterek, seçim çalışmalarında Arjantin'in ekonomik sorunlarına radikal çözümler vadetmişti.
Arjantin Merkez Bankası'nı kapatmak, para birimi Arjantin Pesosu’nun yerine ABD Doları’nı kullanmak gibi vaatleri bulunan Milei, kamu şirketlerini özelleştireceğini, vergileri ve kamu harcamalarını azaltacağını ve bazı bakanlıkları da kaldıracağını belirtmişti.
Arjantin ekonomisi
Milei seçildiğinde, Arjantin’de yıllık enflasyon yüzde 160,9 olurken, pesonun değer sabit kalmıyordu. M3 (geniş para arzı) 41,3 milyon pesoydu.
Göreve gelmesinin ardından 1 yıl geçen Javier Milei’nin ülkeyi getirdiği nokta ise tartışmalara açık duruyor.
Aylık enflasyon Milei’nin göreve geldiği ilk ayda (Aralık 2023) yüzde 25,5’e çıkarken, sonrasında hızla geriledi ve Kasım 2024’te yüzde 2,4 olarak açıklandı.
Yıllık enflasyon da Nisan 2024’te yüzde 292,2 ile zirveyi görmesi sonrasında yüzde 166 seviyesine geriledi. M3 para arzı ise 104 milyon peso seviyesinde bulunuyor.
Milei neler yaptı?
Özellikle “Devletin küçültülmesi” konusuna odaklanan Milei, göreve gelmeye hazırlanan Trump’ın yönetim verimliliği danışmanlarının (ki başta Elon Musk bulunuyor) bile model olarak almak istediği bir yaklaşım geliştirdi.
Milei’nin yönetiminde hükümet bütçesi fazla vermeye başlarken, Uluslararası Para Fonu’nun (IMF) “beklenenden daha iyi” olarak tanımladığı ekonomide, reformlar daha çok yatırımcıları sevindirdi.
Arjantin borsasında endeksi son 1 yılda yüzde 140’a yakın yükseldi. Ancak bütçe kesintilerinin maliyeti vatandaşa oldukça ağır oldu.
Yoksulluk oranı yüzde 50’nin üzerine çıkarken, ekonomide resesyona girildi ve işsizlik yükseldi.
Vatandaş zor durumda
IMF’ye göre, Arjantin ekonomisinin bu yıl yüzde 3,5 küçülmesi bekleniyor. Geçen yıl bu oran yüzde 1,6 olmuştu. Ancak 2025 için büyüme tahmini yüzde 5 olurken, kamuda küçülmeler de vatandaşı zorluyor.
Milei, 18 olan bakanlık sayısını 8’e düşürdü ve 30 binden fazla kamu çalışanını işten çıkardı.
Enerji ve ulaşımda kamu sübvansiyonlarını kaldırdı. Kamu altyapı projelerini durdurdu ve memur maaşlarıyla emekli maaşlarını dondurdu.
Milei göreve gelmeden hemen önce sübvansiyonlu olarak 70 peso olan Buenos Aires’te otobüs biletleri, sübvansiyonların kalkmasıyla 10 kat arttı.
Reformlar kamu harcamalarını azaltmada etkili olurken, vatandaşların hayat şartlarını zorlaştırdı. Milei, bu zorlukların geçici olduğunu ve uzun vadede ülkenin toparlanacağını savunuyor.
Yatırım çeker mi?
Arjantin, bu dönüşümle yaklaşık 50 milyar dolarlık doğrudan yabancı yatırım çekmeyi hedefliyor. Ancak halen bulunan sermaye kontrolleri ve döviz akışını kısıtlayan politikalar, yatırımcıları temkinli olmaya itiyor. Para birimi halen aşırı değerli ve bu da “rekabet” gücünü etkiliyor.
Ayrıca Milei’nin tavrı, reformları destekleyecek ve yatırım çekecek bağlar kurmasını da zorlaştırıyor. Sert söylemleri, yabancı yatırımcıların güvenini sarsıyor.
Avrupa Birliği ile Arjantin, Brezilya, Paraguay, Uruguay ve Bolivya arasında yeni imzalanan serbest ticaret anlaşması ise Arjantin’in ticari ilişkilerini canlandırma potansiyeli taşıyor.
Umut var mı?
Arjantin vatandaşları içinde Milei’nin güven oranı halen yüzde 50’nin üzerinde olurken, uzun vadeli umutların korunduğu görülüyor.
Ekonomik reformlar, enflasyonda iyileşme yaratsa da yoksulluk ve işsizlik gibi sosyal sorunlar artmaya devam ediyor.
