Yüzde 125 YDO hayırlı olsun!

✔ Yeniden değerleme oranı adım adım yüzde 125'e gidiyor.

✔ Emlak vergisi ve MTV'de çok yüklü artışlar gelebilir.

✔ Çalışanlar gelir vergisi dilimlerinin YDO kadar artırılmasını umuyor; ama zor.

✔ Trafik cezalarında indirim yapılamıyor, cezalar YDO kadar artacak.

Bu yıl ekim verileriyle kesinleşecek ve 2023’te uygulanacak olan yeniden değerleme oranı (YDO) için, görünen köy kılavuz istemiyor misali, "Yüzde 125 şimdiden hayırlı olsun" diyebiliriz.               

Yİ-ÜFE’de ekim ayı itibarıyla oluşacak yıllık ortalama artış otomatik olarak yeniden değerleme oranını veriyor. İşte Yİ-ÜFE’nin yıllık ortalama artışı da ekim ayı için yüzde 125’e doğru yol alıyor.               

TÜİK’in önceki gün temmuz verisini açıklamasından sonra ekim sonundaki ortalama oranı tahmin etmek elbette daha da kolaylaştı. Aydan aya olan oran iki ayın kıyaslamasına dayandığı için hızlı değişiklik gösterebilir. Ancak yıllık ortalama oran, “son 12 aydaki endeksin, önceki 12 aydaki endeksle kıyaslanması yoluyla” bulunuyor. Dolayısıyla ekim sonundaki oranı görmek için şunun şurasında bilinmeyen yalnızca üç ay kaldı; ağustos, eylül ve ekim. Zaten bu yüzden tahmin çok kolay ya...               

Yİ-ÜFE’de temmuz ayındaki endeks söz konusu üç ayda hiç değişmese, yani üretici fiyatları bu üç ay boyunca sabit kalsa bile ekim sonundaki yıllık ortalama artış yüzde 117.33 olacak. Yani fiyatların bundan böyle hiç değişmeyeceği varsayımında bile yüzde 117.33’lük yeniden değerleme oranından kaçış yok!

Üstelik fiyatlar değişecek

Yİ-ÜFE’de geçen yılın ekim ayından bu yılın temmuzuna kadar geçen on ayın hiçbirinde aylık artış yüzde 5’in altına inmedi. Dolayısıyla önümüzdeki üç ayda fiyatların değişmeyeceği varsayımı, teorik bir varsayımdan öteye geçmiyor.              

Bu üç ayda aylık fiyat artışını çok iyimser bir yaklaşımla yüzde 2.5 alsak, ekim sonunda oluşacak yıllık ortalama artış, yani yeniden değerleme oranı yüzde 120.69 olacak.          

Aylık artışı yüzde 5 olarak varsaydığımızda ise YDO yüzde 124.17’ye çıkacak.        

Yani öyle görünüyor ki 2023’ün yeniden değerleme oranı yüzde 125 dolayında oluşacak.

VERGİLERDE FARKLI ORANLAR UYGULANABİLİR

Yeniden değerleme oranı yüzde 125 dolayında kesinleştiğinde bir dizi vergi, ceza ve harç bu orana bağlı olarak değişecek. Ancak bazı kalemler için Cumhurbaşkanının farklı uygulama yapma yetkisi var.       

Yeniden değerleme oranı açıklandıktan sonra vatandaş en çok motorlu taşıtlar ve emlak vergisi ile gelir vergisi dilimlerinin nasıl uygulanacağını merak ediyor.              

Mevzuat Cumhurbaşkanına bu konularda değişiklik yapma yetkisi veriyor.           

- Cumhurbaşkanı motorlu taşıtlar vergisi artışını, YDO’yu yüzde 80 oranında azaltarak uygulama yetkisine sahip. Yani YDO yüzde 125 olursa, bu oran yüzde 80 azaltılıp yüzde 25’e kadar indirilebilir.              

Ancak hiç kimse MTV oranı artışının bu düzeye çekileceğini beklemesin. Bu yılın YDO’su yüzde 36 düzeyinde oluşmuş, Cumhurbaşkanı MTV yetkisini çok sınırlı kullanmış ve oranı yüzde 25’e çekmişti. Oysa yüzde 36'lık YDO'ya göre MTV artışı yüzde 7.2'ye kadar indirilebilirdi.              

Bu yılın yüzde 36 YDO-yüzde 25 MTV ilişkisini yüzde 125’lik YDO’ya uyarlarsak, karşımıza yüzde 85 dolayında bir MTV artışı çıkar. Ancak, MTV’de seçim öncesi böyle bir artış yapılır mı, o da hiç kolay değil.         

- Emlak vergisindeki artış genellikle YDO’nun yarısı düzeyinde uygulanıyor. Bu, bir teamüle dönüşmüş durumda. 2023’te de aynı uygulama sürerse emlak vergileri yüzde 60 dolayında artacak demektir.       

 - Gelir vergisinde uygulama biraz farklı. Cumhurbaşkanının, YDO ile artan vergi dilimlerini yarı oranında yükseltme ya da yine yarı oranında düşürme yetkisi bulunuyor.            

Bu yıl için gelir vergisinde ilk dilim 32 bin lira. Bu tutar, YDO yüzde 125 olduğu takdirde 72 bin liraya çıkacak. Cumhurbaşkanının yetkisi bu aşamada devreye giriyor. Cumhurbaşkanı isterse bu 72 bin lirayı yüzde 50'ye kadar azaltıp 36 bin liraya da çekebilir, isterse yüzde 50'ye kadar artırıp 108 bin liraya da çıkarabilir.

CEZALARDAN KAÇIŞ YOK!

Mevzuat Cumhurbaşkanına vergileri farklı uygulama yetkisi veriyor ama başta trafik cezaları olmak üzere cezalar konusunda böyle bir yetki söz konusu değil. Cezalar YDO kadar artıyor ve bunu aynen uygulamak kaçınılmaz.               

Yani cezalardan kaçış yok! Yapılabilecek olan kurallara uymak ve ceza yememek!             

Yeniden değerleme oranı yüzde 125 düzeyinde oluştuğu takdirde bakın başlıca trafik ihlallerinde uygulanan cezalar hangi düzeye çıkıyor:            

 - Hatalı park etmek ya da hatalı duraklamak, emniyet kemeri takmamak 441 lira.          

- Engellilerin araçları için ayrılmış yerlere park etmek 882 lira.        

- Kırmızı ışık kuralına uymamak, seyir halinde cep telefonuyla konuşmak 960 lira.    

- Trafiği aksatacak veya tehlikeye sokacak şekilde ardı ardına şerit değiştirmek ve tek yönlü yollara ters yönden girmek, özel otomobillerde 0.50 promilin, diğer otomobillerde 0.20 promilin üstünde alkollü araç kullanmak 4.100 lira.       

 - Hız sınırını yüzde 10’dan yüzde 30’a kadar aşmak 960 lira, yüzde 30’dan yüzde 50’ye kadar aşmak 1.998 lira, yüzde 50’den fazla aşmak 4.100 lira.

YDO’NUN BURALARA GELECEĞİ BELLİYDİ

Girişte de belirttim ya, görünen köy kılavuz istemez. Yeniden değerleme oranının bu düzeylere çıkacağı aylar öncesinden belliydi.    

YDO’nun nereye gittiğine ilişkin olarak 8 Nisan, 9 Mayıs, 9 Haziran ve 6 Temmuz’da olmak üzere dört yazı yazdım.             

Bütün yazılarımda yeniden değerleme oranının çok yüksek geleceği ve 2023’e büyük bir yükle girileceğini vurguladım. Burada vatandaş açısından tek istisna gelir vergisi dilimleri. Vergi dilimleri YDO oranında artırılırsa vatandaş nefes alacak. Ancak, bu yıl 32 bin lira olan ilk dilimin YDO düzeyinde artırılacağı da beklenmiyor, artış daha düşük tutulacaktır.              

YDO’daki artış, genellikle vatandaşa yeni yükler getirecek ama bu yükler enflasyon hesabına doğrudan girmeyecek. Ne vergi var enflasyonda, ne ceza. Dolayısıyla 2023’te cepten daha fazla para çıkacak ama bunu enflasyon hesaplamasında tabii ki görmeyeceğiz.