Yurt içi asgari kurumlar vergisi uygulaması

18 Temmuz 2024 tarihli Ekonomi Gazetesinde yayımlanan yazımızda adı geçen Yasa Teklifi 7524 sayılı Kanun olarak kabul edilmiş ve 2 Ağustos 2024 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Anılan yazımızda belirtildiği üzere; çok uluslu şirketler için getirilmesi öngörülen asgari kurumlar vergisi düzenlemesinin yanı sıra, yerel kurumlara da asgari kurumlar vergisi getirilmiştir. Konuya ilişkin açıklamaların yer aldığı Kurumlar Vergisi Genel Tebliği’nde (Seri No: 1) Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (Seri No: 23) 28 Eylül 2024 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

Ülkemizde kurumlar vergisi genel oranı %25'dir. Beyan edilen kazanç üzerinden indirim ve istisna uygulamaları nedeniyle hesaplanan ve ödenen kurumlar vergisi bu oranın çok altında kalmaktadır. Bu bağlamda, beyan edilen kazanç ile matrah arasında bir bağ kurulmak suretiyle ödenmesi gereken asgari bir vergi ihdas edilmiştir.

Yurt içi asgari kurumlar vergisi, 2025 yılı ve izleyen vergilendirme dönemlerinde elde edilen kazançlara, özel hesap dönemine tabi olan kurumların ise 2025 takvim yılında başlayan özel hesap dönemi ve izleyen vergilendirme dönemlerinde elde edilen kazançlarına uygulanacaktır.

Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 32/B maddesinde sonra gelmek üzere 32/C maddesi olarak eklenen ve “Yurt içi asgari kurumlar vergisi” başlığını taşıyan düzenlemede öngörülenleri, tebliğdeki açıklamaları da dikkate alarak, şu şekilde açıklamak mümkündür:

- Kurumlar Vergisi Kanunu’nun oranı belirleyen 32. maddesi ve teşvik kapsamındaki yatırımlarda uygulanacak oranı belirleyen 32/A maddesi hükümlerine göre hesaplanacak kurumlar vergisi, indirim ve istisnalar düşülmeden önceki kurum kazancının %10'undan az olamayacaktır.

- “İndirim ve istisnalar düşülmeden önceki kurum kazancı” ibaresi, hesap dönemi sonundaki ticari bilanço karına kanunen kabul edilmeyen giderlerin eklenmesiyle bulunan tutan ifade etmektedir. Bu nedenle, beyannamelerde indirim konusu yapılan geçmiş yıl zararları asgari kurumlar vergisi matrahından düşülmeyecektir.

- Yurt içi asgari kurumlar vergisi hesaplanırken ticari bilanço karına kanunen kabul edilmeyen giderlerin eklenmesiyle bulunacak tutardan, varsa, aşağıdaki istisna ve indirimler düşülecektir:

- Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 5. maddesinin birinci fıkrasının;

- (a) bendinde belirtilen iştirak kazançları istisnası,

- (ç) bendinde belirtilen emisyon primi istisnası,

- (i) bendinde belirtilen kooperatiflerle ilgili risturn istisnası,

- (j) bendinde belirtilen sat-geri kirala işlemlerine ilişkin kazanç istisnası,

- (k) bendinde yer alan kira sertifikası ihracı amacıyla varlık kiralama şirketlerine satışlarla ilgili kazanç istisnası,

- (d) bendinde belirtilen yatırım fonları ve yatırım ortaklıklarının portföy işletmeciliğinden doğan kazançlarına ilişkin istisnaları. (Sahip oldukları taşınmazlardan elde edilen kazançlarına ilişkin olanları hariç. Taşınmazlardan elde edilen kazançlar tanımına; taşınmaz alım satım kazançları, kira gelirleri, taşınmaza dayalı hakların devir ve temlikinden elde edilen kazançlar, taşınmaz inşaat projelerinden elde edilen gelirler, taşınmaz işletme gelirleri gibi doğrudan taşınmazlardan elde edilen gelir ve kazançlar girmektedir.)

- Kurumlar Vergisi Kanunu’nun “Diğer İndirimler” başlığı altında yer alan 10’uncu maddenin birinci fıkrasının;

- (g) bendinde belirtilen, Vergi Usul Kanunu’nun 325/A maddesine göre girişim sermayesi fonu olarak ayrılan tutarların beyan edilen gelirin %10'unu aşmayan kısmı.

- (h) bendinde belirtilen, Engelliler Hakkında Kanuna göre kurulan korumalı işyerlerinde istihdam edilen kişilere ilişkin uygulanan korumalı işyeri indirimi.

- Türk Uluslararası Gemi Sicili Kanunu ile 491 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun kapsamında vergiden istisna edilen kazançlar.

- 3218 sayılı Serbest Bölgeler Kanunu kapsamında vergiden istisna edilen kazançlar.

- Mikro ve küçük işletmelerin istisna kapsamındaki teknoloji geliştirme bölgeleri kazançları ile Ar-Ge ve tasarım indirimleri.

Yukarıda açıklanan şekilde belirlenecek asgari kurumlar vergisi matrahı üzerinden % 10 oranında hesaplanacak vergiden aşağıda sayılan vergi tutarları indirilerek, ödenmesi gereken asgari vergi tutarı bulunacaktır:

- Payları Borsa İstanbul Pay Piyasası’nda ilk defa işlem görmek üzere en az %20 oranında halka arz edilen kurumların beş hesap dönemine ait kurum kazançlarına uygulanan iki puan indirim nedeniyle alınmayan kurumlar vergisi tutarı,

- İhracat yapan kurumların münhasıran ihracattan elde ettikleri kazançlarına uygulanan beş puan indirim nedeniyle alınmayan kurumlar vergisi tutarı,

- Sanayi sicil belgesini haiz ve fiilen üretim faaliyetiyle iştigal eden kurumların münhasıran üretim faaliyetinden elde ettikleri kazançlarına uygulanan bir puan indirim nedeniyle ödenmeyen kurumlar vergisi tutarı,

- Anılan yasa maddesinin yürürlüğe girdiği 2 Ağustos 2024 tarihinden önce Sanayi ve Teknoloji Bakanlığından alınan teşvik belgeleri kapsamındaki yatırıma katkı tutarları ile sınırlı olmak üzere, mükelleflerin kendi beyannameleri üzerinde Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 32/A maddesi hükmüne istinaden indirimli kurumlar vergisi uygulaması nedeniyle ödemedikleri kurumlar vergisi tutarı (2 Ağustos 2024 tarihinden sonra yatırım teşvik belgesinde gerçekleştirilen revizeler sonucundaki artışlar ve 2/8/2024 tarihinden sonra (bu tarih dahil) yeni alınan teşvik belgeleri kapsamında yatırıma katkı tutarlarının kullanılması nedeniyle 32/A maddesi hükmüne istinaden ilgili hesap döneminde alınmayan vergi, hesaplanan asgari vergiden düşülemeyecektir).

Böylelikle, mevcut yasal düzenlemeler uyarınca daha önce alınmış teşvik belgelerine dayalı indirimli olarak uygulanmakta olan oranlardan kaynaklanan vergi indirimleri tutarlarının asgari vergi hesaplaması nedeniyle ödenmesi gereken kurumlar vergisinden düşülmesi imkânı verilmektedir.

- Asgari kurumlar vergisi geçici vergi dönemleri için de uygulanacaktır.

- İlk defa faaliyete başlayan kurumlarda faaliyete başlanılan hesap döneminden itibaren üç hesap dönemi boyunca asgari kurumlar vergisi uygulanmayacaktır.

Diğer Hususlar:

• Asgari kurumlar vergisinin mükellefleri, Kurumlar Vergisi Kanunu’nda sayılan mükellefler Türkiye'de elde ettikleri kazançlarını kurumlar vergisi beyannamesi ile beyan etmek zorunda olan dar mükellef kurumlar da asgari kurumlar vergisine tabi bulunmaktadır.
• Kurumlar vergisinden muaf olan kurumlar vergisi mükellefleri ile Gelir Vergisi Kanununun “Hasılat esaslı kazanç tespiti” başlıklı 113’üncü maddesine göre hasılat esasına göre vergilendirilen kurumlar vergisi mükellefleri hakkında asgari vergi uygulanmayacaktır.
• Vergi kanunları uyarınca mali tabloların enflasyon düzeltmesine tabi tutulduğu dönemlerde, asgari kurumlar vergisi hesabında enflasyon düzeltmesi sonucu oluşan değerler dikkate alınacaktır.
• Hesaplanan asgari vergiden hesap dönemine ilişkin tevkif suretiyle ödenen kurumlar vergisi ile ödenen geçici vergiler mahsup edilebilecektir.
• Mükelleflerin; tasfiye, birleşme, devir ve tam bölünme işlemleri nedeniyle vermiş oldukları beyannamelerinde de asgari kurumlar vergisini hesaplamaları
• Gelir Vergisi Kanunu’nun mükerrer 121’inci maddesi kapsamında uyumlu mükellef vergi indirimi hakkı bulunan kurumlar, hesaplanan asgari kurumlar vergisi için de bu haklarını kullanabileceklerdir.
• Kurumlar vergisi beyannamesinin “Diğer indirimler” veya “Diğer indirimler ve istisnalar” satırlarında gösterilmekle birlikte, mahiyet itibarıyla indirim veya istisna kapsamında olmayıp, daha çok vergi matrahının doğru hesaplanması amacıyla beyannamenin bu satırlarına yazılan (Türkiye Muhasebe Standartları/Türkiye Finansal Raporlama Standartları ile Vergi Usul Kanunu hükümleri arasındaki değerleme farkları, örtülü sermaye kabul edilen borçlanmalarda borç alan kurum nezdinde Türk Lirası’nın değer kazanması sonucu oluşan kur farkı gelirleri, kıdem tazminatı karşılığı iptali, vergi borçlarına mahsup edilen ve gelir olarak dikkate alınan 193 sayılı Kanun’un mükerrer 121’inci maddesi kapsamındaki indirim hakkı gibi) tutarlar üzerinden asgari kurumlar vergisi hesaplanmayacaktır.
• Yürürlükte bulunan çifte vergilendirmeyi önleme anlaşmaları veya çok taraflı diğer uluslararası anlaşmalar kapsamında, vergilendirme hakkının ilgili ülkede bulunması nedeniyle Türkiye’nin vergi alma hakkı olmadığı veya söz konusu kazançların Türkiye’de istisna edilmesi gerektiği durumlarda, elde edilen ve kurum kazancına dâhil edilerek beyannamenin “Diğer indirimler” ile “Diğer indirimler ve istisnalar” satırlarında matrahtan indirim konusu yapılan tutarlar asgari kurumlar vergisinin kapsamına girmeyecektir.

Yurtiçi Asgari Kurumlar Vergisi hesaplamasında kurum kazancından düşülmeyen istisna ve indirimler:

Kurumlar Vergisi Kanunu ile diğer kanunlarda yer alan ve asgari kurumlar vergisi matrahından düşülemeyen istisnalar aşağıdaki gibidir:

- Yurt dışı iştirak kazançları istisnası (5520 sayılı Kanun madde 5/1-b)

- Yurt dışı iştirak hissesi satış kazancı istisnası (5520 sayılı Kanun madde 5/1-c)

- Yatırım fon ve ortaklığı kazancı istisnası (Taşınmazlardan elde edilen kazançlar) (5520 sayılı Kanun madde 5/1-d)

- Taşınmaz, iştirak hisseleri ve fon satış kazancı istisnası (5520 sayılı Kanun madde 5/1-e)

- Bankalara, finansal kiralama ya da finansman şirketlerine veya TMSF'ye borçlu durumda olanların taşınmaz veya iştirak hisselerinin satış kazancı istisnası (5520 sayılı Kanun madde 5/1-f)

- Yurt dışı şube kazançları istisnası (5520 sayılı Kanun madde 5/1-g)

- Yurt dışı inşaat, onarım, montaj ve teknik hizmetler kazanç istisnası (5520 sayılı Kanun madde 5/1-h)

- Eğitim ve öğretim kazanç istisnası (5520 sayılı Kanun madde 5/1-ı)

- Yabancı fon kazançlarının vergilendirilmesinde yönetici şirketlere ilişkin kazanç istisnası (5520 sayılı Kanun madde 5/A)

- Sınai mülkiyet hakları satış kazancı istisnası (5520 sayılı Kanun madde 5/B)

- Kur korumalı mevduat ve katılım hesaplarından elde edilen kazanç istisnası (5520 sayılı Kanun geçici madde 14)

- Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanunu kapsamında düzenlenen ürün senetlerinin elden çıkarılmasından doğan kazanç istisnası (193 sayılı Kanun geçici madde 76)

 - Araştırma altyapılarının Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerinden elde ettikleri kazançlarda istisna (6550 sayılı Kanun geçici madde 1/a)

- Özel kanunlarda yer alan ve asgari vergi matrahına dâhil edilmesi gereken diğer istisnalar.

Kurumlar Vergisi Kanunu ile diğer kanunlarda yer alan ve asgari kurumlar vergisi matrahından düşülemeyen indirimler ise aşağıdaki gibidir:

- Sponsorluk harcamalarında indirim (5520 sayılı Kanun madde 10/1-b)

- Bağış ve yardımlarda indirim (5520 sayılı Kanun madde 10/1-c)

- Eğitim ve sağlık tesisleri ile yurt inşaatlarına ilişkin bağış ve yardımlarda indirim (5520 sayılı Kanun madde 10/1-ç)

- Kültür ve turizm amaçlı bağış ve yardımlarda indirim (5520 sayılı Kanun madde 10/1-d) 

- Cumhurbaşkanınca başlatılan yardım kampanyalarına yapılan bağışlarda indirim (5520 sayılı Kanun madde 10/1-e)

- Kızılay Derneği ile Yeşilay Cemiyetine yapılan nakdi bağış ve yardımlarda indirim (5520 sayılı Kanun madde 10/1-f)

- Yurt dışına verilen yazılım, mühendislik, eğitim ve sağlık hizmetleri kazanç indirimi (5520 sayılı Kanun madde 10/1ğ)

 - Nakdi sermaye artışından kaynaklanan faiz indirimi (5520 sayılı Kanun madde 10/1-ı)

- İstanbul Finans Merkezi Bölgesinde faaliyette bulunan kurumların elde ettiği kazançlarda indirim (5520 sayılı Kanun madde 10/1-i)

- Yatırım indirimi istisnası (193 sayılı Kanun mülga 19, geçici 61 ve geçici 69)

- Teknogirişim sermaye desteği indirimi (5746 sayılı Kanun madde 3/5)

- Teknokent sermaye desteği indirimi (4691 sayılı Kanun geçici madde 4 )

- Özel kanunlarda yer alan ve asgari vergi matrahına dâhil edilmesi gereken diğer indirimler.