Yüksek enflasyonun yıkıcı sonucu: Orta sınıf zayıflıyor
Ünlü İktisatçı Joseph Stiglitz’in sözüdür; “Orta sınıf istikrarlı bir ekonomi için esastır. Harcama yapan, yatırım yapan ve ekonomik büyümeyi sürdüren onlardır.” Gerçekten de orta sınıfın durumu bir ülkede ekonomik istikrarın göstergesidir.
Sağlıklı ekonomilerde orta sınıf güçlüdür. Ama bizde sorun var…
Geçen hafta Beşiktaş Kültür Merkezi CEO’su Zümrüt Arol Bekçe, CNBC-e’de Naz Özdeğirmenci’nin sorularını yanıtladı. Bilet satışlarıyla ilgili ilginç bir gelişmeyi aktardı. Gösteri biletleri satışa çıktığında “İlk önce en pahalı biletler ve ucuz biletler tükeniyor. Orta kategorideki biletlerde satış daha yavaş gidiyor” dedi. Naz, “Önceki dönemlerde nasıldı?” diye sordu? “Karışıktı; hiçbir kategori ayrımı olmazdı. İlk defa bu kadar keskin bir ayrım var. ‘Sadece bize özgü mü?’ diye Biletix’e sordum. Genel bir durum bu dediler” yanıtını verdi.
Bir bilet örneğinden çıkıp “orta sınıf eriyor” diye analiz yapmak abartılı olur ama bu görüşü destekleyen başka gelişmeler de var. Bu yılbaşında TÜİK tarafından açıklanan “Gelir Dağılımı İstatistikleri” Türkiye’de gelir dağılımının daha da bozulduğunu ve orta sınıfın durumunun iyiye gitmediğini göstermişti.
Bozulmanın en büyük sorumlusu ise yüksek enflasyon… Heterodoks para politikası ile enflasyonu yükselttik ve yüksek enflasyon her zaman yaptığı gibi gelir dağılımını yüksek gelir grubu lehine ve düşük gelir gruplarının aleyhine bozdu, orta sınıfı zayıflattı. Oysa orta sınıf, tüketici talebinin önemli bir kaynağıdır. Ekonomik istikrara katkıda bulunur. Brookings Enstitüsü’ne göre orta sınıf, sosyo-ekonomik yapının önemli bir parçasıdır ve hane halkı gelir dağılımının ortadaki yüzde 60'ını kapsar. Orta sınıfın alım gücü, işletmeleri destekler ve ekonomik büyümeye yol açar.
Yani güçlü bir ekonomi güçlü bir orta sınıf ile mümkündür. Güçlü bir orta sınıf ise dengeli bir gelir dağılımı ile mümkündür. Gelir dağılımında da bozulma var.
Geçen hafta EKONOMİ Gazetesi’nde Şeyda Uyanık’ın “Türkiye’de gelir dağılımı enflasyonla bozuldu” başlıklı bir analizi vardı. “Türkiye’de Gini katsayısı TÜİK’in son açıkladığı 2023 verilerine göre, 0,44 oldu. Geçmiş yıllara gösteren gelirde adaletsizliğin detaylarında bozulma daha net görüldü. En zengin yüzde 10’luk kesimin en yoksul yüzde 10’luk kesime gelir oranlarındaki farkın da açıldığı görüldü. Yine en yüksek gelir elden eden yüzde 20’lik kesimin, gelirden en düşük payı alan yüzde 20’lik kesime oranında da artış görüldü” diyordu. Sadece Türkiye’de değil dünyanın birçok ülkesinde veriler orta sınıfın gelirdeki payının yıllar içinde azalmakta olduğunu ve zenginliğin yüzde 20'lik üst dilimde yoğunlaştığını ortaya koyuyor.
ABD eski başkanlarından Barack Obama’nın dediği gibi, “Orta sınıf ekonominin belkemiğidir. Eğer onlar iyi durumdaysa ekonomi de iyi durumdadır.” Ancak orta sınıf tanımı sadece ekonomik koşulları yansıtmaz. Orta sınıf aynı zamanda sosyal dinamikleri de şekillendiren kritik bir toplum kesimini temsil eder. Güçlü bir orta sınıf işleyen bir demokrasi için şarttır. Orta sınıfa zarar vermek ekonominin ötesinde hasara yol açar.