Yönetim kurulunda daha çok kadın: Kotayla mı kotasız mı?
Dünyadaki toplam iş gücünde her 61 erkeğe karşılık, 39 kadın var. Kariyer piramidinde yükseldikçe bu oran azalıyor. Dünyanın en büyük 200 şirketinin yönetim kurulunda 85 erkeğe karşılık, sadece 15 kadın var.
Türkiye’de 2019 yılında BIST’e kayıtlı 402 şirketin yönetim kurullarındaki kadın üye oranı yüzde 15.9 oldu. Yönetim kurulunda hiç kadın olmayan şirket oranı ise hala yüzde 37.8 seviyesinde. Yönetim Kurulunda Kadın Derneği (YKKD); gerek yönetim kurullarında kadın temsil oranının artırılması gerekse bu role aday gösterilecek “hazır” kadın havuzunun genişletilmesi için 8 yıldır yoğun bir şekilde çalışıyor. Bu çalışmaların sonucu olumlu ama yeterli değil: BIST şirketleri yönetim kurullarında 2011 yılında yüzde 11.4 olan kadın üye oranı, 2019’a geldiğimizde yüzde 15.9’a yükselmiş durumda.
Aslında kadınların iş dünyasında ve yönetim seviyelerinde yetersiz temsiliyeti sadece Türkiye’nin değil, tüm dünyanın sorunu. Her ülke bu soruna yönelik farklı çözüm yolları arıyor. Kota uygulaması ise, bu kapsamda en fazla gündeme gelen konu. Kota uygulaması olmayan, ama şirketler üzerinde önemli bir baskı yaratılan İngiltere’de 2011 yılında yüzde 12,5 olan yönetim kurulunda kadın üye oranı, 2019’da yüzde 29’a ulaştı. Yüzde 40 kota uygulayan Fransa’da ise 2001'de yüzde 12,4 olan kadın üye oranı, 2019’da yüzde 42,1’e yükseldi. Yüzde 33 kota uygulayan Belçika’da bu oran yüzde 11,6’dan yüzde 42,1’e; İtalya’da ise yüzde 5’ten yüzde 36,1’e çıktı.
Fiba Holding Yönetim Kurulu Başkanı ve YKKD Danışma Kurulu 4. Dönem Başkanı Murat Özyeğin’in dediği gibi, rakamlar ilerlemenin kotayla da kotasız da olabildiğini ortaya koyuyor. Önemli olan bu sürecin bir kadın meselesi değil, toplumsal, insani ve ekonomik bir mesele olduğunu anlamak. YKKD de senelerdir bunun için çalışıyor. 2019 yılının Ocak ayında Avrupa Birliği Yerel STK’lar Hibe Programı kapsamında başlattığı “Yönetim Kurulunda Daha Çok Kadın” Projesi’ni tamamlayan dernek, projenin kapanışında iş dünyasının gündeminde olan “Kotayla mı? Kotasız mı?” sorusunu masaya yatırdı. İş dünyası bu konuda ikiye ayrılıyor. Fikir ayrılığına neden olan alanları şöyle özetleyebiliriz;
Neden kotayla?
YKKD Başkanı Hande Yaşargil, “Yönetim kurullarında yeterince kadın yok ise, bu durum ‘uygun kadın’ olmadığını değil, sistemin iyi çalışmadığını ve sürecin bir yerinde kadınların takıldığını gösteriyor. Sistemin yarattığı bu sorunu tek başına kadınlar çözemez, bu sorunu yine sistemin kendisi çözmelidir. Sistem düzelene kadar kota uygulamaya ihtiyacımız var” yorumunu yapıyor.
Yaşargil, “Kadın kotasını değil, erkek çıtasını savunuyorum” diyor. “Yönetim kurullarında erkek egemenliğinin yüzde 70’in ötesine çıkmasını reddediyorum” diye ekliyor. Akkök Holding İcra Kurulu Başkanı Ahmet Dördüncü, zamanımızın kalmadığına dikkat çekerken, “İş dünyasında çok fazla kadın potansiyeli olmasına rağmen, yönetimde kadın oranı hala yüzde 15’lerde. Bu oranı artırmak için kota mecburiyeti koymazsak çok gecikiriz” diyor.
İBB Başkan Yardımcısı ve Duman Yönetim Danışmanlık Kurucusu Yiğit Oğuz Duman ise, kota uygulamasına performans açısından değil, çeşitlilik ve kapsayıcılık açısından bakılması gerektiğini söylüyor. İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nde yüzde 40 kadın kotası uyguladıklarını söyleyen Duman’ın verdiği bilgilere göre, İBB’de işe alınan kişilerin yüzde 36’sını; yönetimin ise yüzde 30’unu kadınlar oluşturuyor.
Neden kotasız?
ARGE Danışmanlık Yönetim Kurulu Başkanı ve Argüden Yönetişim Vakfı Mütevelli Heyet Başkanı Dr. Yılmaz Argüden’e göre, kota uygulaması kaliteli kadın iş gücüne karşı büyük bir haksızlık. Şöyle diyor Dr. Argüden: “Hedefimiz, yönetim kurulunda kadın sayısını artırmak mı; yoksa yönetim kurulunun performansını artırmak mı? Kota sadece istatistikleri düzeltir. Oysa bizim odaklanmamız gereken konu fayda yaratmak.”
My Executive Yönetici Ortağı Müge Yalçın’ın görüşü de, kota uygulamasının sadece bir makyaj olacağı, yönetim kurullarının performansına fayda sağlamayacağı yönünde. MV Holding Yönetim Kurulu Başkan Vekili Muzaffer Akpınar ise, kota uygulamasının kadınların bugüne kadar elde ettikleri başarıya gölge düşüreceğini savunuyor. Sayının artırılması yerine, kaliteye odaklanılması gerektiğini söylüyor.
Tarafları dinlemeden önce, panel katılımcıları arasında kotalı diyenlerin oranı yüzde 71; kotasız diyenlerin oranı yüzde 19; kararsızların oranı yüzde 11'di. Panel sonunda ise, kotalı diyenler yüzde 59’a geriledi; kotasız diyenler ise yüzde 39’a yükseldi. Kotalı mı, kotasız mı tartışması daha uzun süre devam edecek gibi… Fakat, yol ne olursa olsun, varılmak istenen hedef aynı: İş dünyasında ve yönetimde kadın oranının artması. Hem de bir an önce.