Yiyeceğinizi, zehirli mi, zehirsiz mi alırdınız?

Neden yalnızca küçük bir zümre doğa dostu, neden 80 milyon değil? Neden geri kalan umursamaz, onların doğayla gizli bir anlaşması mı var? Soframızda gururla sunduğunuz yemeklerle aile fertlerini her gün ufak ufak zehirlediğimizi biliyor muyuz?

Bu sorulara kendi yaşam öyküsüyle yanıt veren, zehirli yiyecekleri önleme konusunda başarıya imza atan grubun içinde yer alan Oya Ayman’la tanıştırayım sizi. Onun gibi yaşamamız gerekmiyor, çünkü zor! Ama sorumlu yaşamak mümkün…

Yağmur suyu toplama yöntemiyle tarım yapıyor, suyu çatıdan hasat ederek kullanıyor. Enerjisini güneşten ve rüzgardan sağlıyor. Köyde yaşamak, filmlerdekine benzemiyor, bu hayata geçene kadar çok patinaj çektiğini söylüyor. Ayman, gazeteci-yazar ve aktivist. Buğday Derneği koordinasyon kurulu üyesi, Zehirsiz Sofralar Projesi’nin iletişim direktörü. Daha iyi daha sağlıklı daha kaliteli özetle olması gerektiği gibi doğal, doğadan yaşam için toplumsal katkı üretmek üzere iğneyle kuyu kazan sorumlu vatandaş.

Ayman ekolojik yaşam hareketi olan Buğday Hareketi’nde mücadele veriyor. Üretim ve tüketim yöntem ve biçimlerinin doğa dostu alternatiflerle değiştirilmesi, örnekler modeller oluşturulması konusunda çaba gösteriyor. Tarımda kullanılan zehirli maddeler bağışıklık, hormonal sistem bozukluklarına, tiroid, lösemi lenf bezi, meme, prostat gibi kanser türlerine neden olabiliyor. Zehirler, çocuklarda ve bebeklerde 10 kat daha etkili.

Yoğun ve sürdürülebilir çalışmaları sayesinde 16 tarım zehrinin yasaklanması mümkün olsa da peşinde oldukları çok zehirli 9 madde bulunuyor. Türkiye’de 340’a yakın zehirli tarım katkısı tarım alanlarında kullanılıyor.

Bu söyleşi için beni tetikleyen konu 16 tarım zehrinin yasaklanmış olması olduğu kadar, bundan rahatsız olan çiftçiler. Ayman’la yaptığım youtube söyleşisi üzerine “… ama…” ile başlayan pek çok mesaj geldi. Ortak özellikleri ama zehir dediğiniz böcekleri öldürerek bize yardım ediyor, daha kolay tarım yapıyoruz…” tadında gerekçeler okudum.

Anlıyorum ki, doğru sandığımız pek çok yanlışın içine mahkumuz. Söyleşiye geçmeden küçük bir rehberi Ayman’ın yardımıyla hap misali sizlere sunmak isterim.

- Doğru sandığımız yanlış 1) Yasaklanan ve yasaklanması istenen pestisit etken maddelerinin yerine, dünyada ve Türkiye’de yaygın olarak kullanılan, doğa ve insan dostu olan biyolojik, kültürel, fiziksel teknikler kullanılabilir.

- Doğru sandığımız yanlış 2) Pamuk üreticileri “zirai ilaç” ve “zirai zehir” firmalarının kendilerine sunduğu “çare”leri kabul etmek yerine, doğa dostu yöntem ve teknikler konusunda bilgiye ulaşabilir; agro-ekolojik tarıma geçiş yapabilirler.

- Doğru sandığımız yanlış 3) Pestisit, toprağı fakirleştiren, çiftçi sağlığını hiçe sayan, suları kirleten ve çiftçiyi hibrit tohumlarla, tarım zehirlerine bağımlı kılan, girdi maliyetlerini artıran tarım zehiri.

- Doğru sandığımız yanlış 4) Böcek, ot ya da hastalıklarla mücadele etmek üzere kullanılan tarım zehirlerinin sadece %2’si hedef organizmaya gidiyor, %98 toprağa, yer üstü ve yer altı sularına, havaya karışıyor.

- Doğru sandığımız yanlış 5) Pamuk, pestisitlerin en yoğun kullanıldığı ürünlerden biri. Konvansiyonel pamuk yetiştirirken kullanılan böcek ilaçlarının içinde DDT’den bile 60 kat daha zehirli maddeler bulunuyor.

- Doğru sandığımız yanlış 6) Bu zehirler pamuk elyafının dokusuna nüfuz ediyor ve ürünleri yıkamak yoluyla temizlenmiyor. Cildimize temas eden giysiler dahil, her türlü maddenin en az %60’ı cilt tarafından emiliyor. Çocukların cildi yetişkinlerden daha hassas olduğu için çocuklar daha büyük risk altında.

- Doğru sandığımız yanlış 7) Araştırmalar, birim alan başına diğer bütün ekinlere kıyasla, üretiminde en fazla pestisit kullanılan ürünün pamuk olduğu gösteriyor. Dünya insektisit (böcek öldürücü) üretiminin %16' sı pamuk üretimi için kullanılıyor.

Yaprak Özer: Oya sen de şehirlerden kaçan, mutluluğu doğada yakalayanlardan birisisin. Nerede yaşıyorsun?

Oya Ayman: Dağ başında yaşıyorum. İzmir’in güneydoğusunda, 650 metre yükseklikte yayla gibi bir yerde, dağ köyünde yaşıyorum. Yaşadığım yere en yakın köy 4 km uzaklıkta. Aslında yaşadığım yer mezra… Terk edilmiş bir köyde 3-4 hane, hepsi şehirden gelmiş sonradan burada yerleşmiş insanlar. İstanbul’dayken arkadaşım olan insanlar. Burada çok güzel komşuluk yapıyoruz.

Yaprak Özer: Terk edilmiş bir köy olmasının, yeni kentli köylülerin orada yer almasının nedeni ne?

Oya Ayman: Aslında Türkiye’de çok değişik bir kavram değil terk edilmiş köyler… Biliyorsun kentleşme oranının çok yüksek olduğu ülkelerden birinde yaşıyoruz. Özellikle köylerin büyük şehir statüsünde mahalleleşmesinden sonra bu oran çok yükseldi. Yüzde 90-95’lere varan bir kentleşme oranı… Ama gerçekte değil kağıt üzerinde. Gerçekte de yüzde 80’lere varan bir kentleşme oranından bahsedebiliriz. Burasının terk edilmiş bir köy olmasında iki tane neden söylüyorlar. 25 yıl önce terk etmiş burayı insanlar. Son bir yaşlı kalmış o da aşağıya inmiş. Bir zamanlar burada bağcılık yapılıyormuş kuru tarım, hayvancılık yapılıyormuş. “Su bitti, onun için inildi” gibi bir iddia var. Bu doğru olabilir gerçekten çünkü ben buraya yerleşeli 6 yıl oluyor ve 6 yıl içerisinde iklim değişikliğinin ve var olan kuraklığın etkilerini yakından yaşadım. 6 yıl gibi kısa sürede ben dahi o giderek ısınan havayı gözlemleyebiliyorum. Ben geldiğimde burada ilk 20 gün inanılmaz kar yağıyordu. Şimdi kışın 1 gün öylesine yağıp geçiyor. O yüzden suyun bitmiş olması azalması nedeniyle göç etmiş olmaları muhtemel.

Yaprak Özer: Ama siz hayatı devam ettirebiliyorsunuz.

Oya Ayman: Evet. Şöyle… Terk etmişler ama o zamanlar artezyen, yani bir yeraltı suyu meselesi yokmuş. Biz geldiğimizde, yağmur suyu toplama yöntemiyle tarım yapmaya başladık. 6 yıl önce yağmur suyunu depolayabilirim, yazın da o yağmur suyunu kullanabilirim diye düşündüm. Şebekeden bağımsız bir evde yaşıyorum. Öyle tasarladık evi. Enerjimi güneşten ve rüzgardan sağlıyorum. Bu bana yetiyor. Yağmur suyunu çatıdan hasat ederek kullanım suyumu yağmurdan elde ediyorum. Sıkıntılı bir hayatım da yok. Kırsalda ihtiyaçlarımı karşılayabileceğim yeterli bir oranda enerjiyi ve suyu elde edebiliyorum.

Yaprak Özer: 6 yılda kentliden köylü olabiliyor mu?

Oya Ayman: Valla köylü olmak başka bir şey … Öyle kolay bir şey değil. Yeni köylü diyorlar bizler için. Daha kent kökenli bir insanım. Benim ailem de sonuçta kentte yerleşik. Buraya geldiğimde çok patinaj çektim. Çok zorluk yaşadım. Ellerimi kullanmayı bilmiyordum. Çok ciddi sakarlıklar yaşadım. Sonra zihin, beden ve bir şekilde bütünlüğü sağlamakta güçlük çektim çünkü kafa işi yapıyoruz ya biz… Gazetecilik dediğimiz şey, evet arazide de koşturuyorsun ama beyinle yaptığın bir şey… O kadar çok çalıştırıyoruz ki beynimizi, ben bedenimi çalıştırmayı unutmuşum. O senkronizasyon çok önemli onu sağlayıncaya kadar bir patinaj çektim. Yani onlar çok kolay şeyler değil.

Ben bir çiftçi gibi sabahın köründe tarlaya gitmiyorum. İnternette de arazide de vakit geçiriyorum yani çiftçilik yapıyorum ama bir köylü gibi çiftçilik yapamıyorum. Yani zaten yaşım gereği de o kadar fazla toprakla uğraşamıyorum… Bence bizim gibilerin yapacağı bir şey var yeni köylü olarak…

Kırla kent arasında köprü oluşturmaya ihtiyaç var. Biz köylü olmaya çalışmamalıyız. Üzerimize düşen bence kırla kent arasında kırsalın sadece ekonomik refahı değil sosyal refah için de kentliyi onlardan haberdar etmek kentliyi daha kıra bakabilir onu daha iyi anlayabilir şekilde o bağları köprüleri oluşturmak diye düşünüyorum.

Yaprak Özer: Burada anlatıldığı kadar akışkan ve kolay değil belli ki…

Oya Ayman: Yok öyle çok romantik değil. Şöyle bir şey söylemek istiyorum. Mutlaka kıra gitmek gerekmiyor ekolojik yaşamı desteklemek için. Kentte de ekolojik yaşamı destekleyebiliriz. Önemli olan adım atmak. Yani böyle dünyaları kurtaracağım gibi bir durum değil aslında. Çok küçük küçük adımlar çok büyük değişimlere ve dönüşümlere neden olabiliyor. Bir söz var biliyorsun Corona sürecinde de bunu yaşadık zaten. İşte Çin’de kanat çırpan bir kelebek Atlantik’te fırtınaya neden olabilir diye… Gerçekten Çin’de ortaya çıkan virüs, bütün dünyada fırtınaya neden oldu. Aslında ekoloji böyle bir şey. Bunu bize bir virüs gösterdi. Bugün burada canlıların öldürülmesi kirlilik yaratmak bizim suyu açtığımızda işte kullandığımız temizlik malzemesinden hangi gıdayı seçtiğimize kadar atacağımız ufacık bir adım kentte de yaşıyor olsak neyi seçtiğimiz orayı desteklememizle ilgili ve o alanı o doğa dostu sistemi ekolojik yaşamı daha fazla destekliyor. O anlamda kentte de yapılacak çok fazla şey var hem üreticileri destekleyerek hem de bu konuda çalışan birtakım kuruluşları da destekleyebiliriz bu anlamda ve kendimiz de taşın altına elimizi koyarak neyi yapabiliyorsak nereden başlayabiliyorsak… Önemli olan niyet.

Yaprak Özer: Tüketici kelimesini neden sevmiyorsunuz, tüketip yerine koyar ya da zarar vermezsen güzel bir şey…

Oya Ayman: Aslında tüketim kelimesini sevmememizin nedeni kelimenin içeriğiyle ilgili… Tüketmekten kaynaklanan bir şey… Bizim daha çok yapmak istediğimiz ve üzerinde durduğumuz şey, “ türetmek” ve kullanmak… Yani bir şeyi tüketmeyelim ve var olan sisteme gezegene geri verdiğimizde kullandığımız her ne ise her şey su olabilir enerji olabilir işte toprağı kullanıyor olabiliriz tohumları kullanıyor olabiliriz kozmetik kullanıyor olabiliriz ne ise o… Bunu sisteme verirken diğer canlıları da gözeterek ayak izimizi en küçük olabilmesine dikkat ederek bunu yapmamız… O yüzden kullanım ve türetmek sözcüğünü kullanmayı daha çok tercih ediyorum.

Türetmek de şöyle… Tüketici ile üretici arasındaki bağ son 60-70 yılda koptu. Bu kentleşme ile de ilgili bir şey tabii ki ve üretimle tüketim arasındaki bağ koptuğu için de tüketici olan insanlar sofraya gelen gıdadan üzerlerine giydikleri kıyafete kadar her türlü tüketimlerini kimlerin ürettiğinden bihaber olarak yaşamaya başladılar.

Birtakım insanlar-şirketler bir şeyler üretiyorlar, onlar marketlere geliyor, onlar da satın alıyorlar. Burada fiyat, kalite, öne çıkan markalar ve tabii ki, reklam ve tanıtım etkili oluyor. Fakat üretimde çok ciddi bir kirlilik söz konusu ve o yüzden bizim tüketiciler olarak üreticimizi tanımamız ve üretim süreçlerinin farkında olarak tüketimlerimizi hayata geçirmemiz gerekiyor.

Yaprak Özer: Corona senin şaşırdığın bir süreç oldu mu?

Oya Ayman: Yani tabii ki insan bunu çok fazla öngörmüyor. Bir hastalık geliyor herkesi evine kapatıyor. Çok hızlı yayılan, ölümcül bir virüsten bahsediyoruz. Elbette şaşırdım ama şu anda insanların tüketimlerini kısması gerektiği, insanların evlere kapanıp aslında hayatlarında neyin önemli olduğunu görmelerini sağlaması açısından çok da şaşırmadım. Corona olmasaydı da ve bundan sonra herhangi bir ikinci-üçüncü dalga, yeni virüsler gibi şeyler olmasa da bizim hayatımızı değiştirmemiz gerekiyor. Tüketimlerimizi azaltmamız doğaya nasıl ne kadar zarar verdiğimizi gözden geçirmemiz, yaptığımız seçimlerle neyi tercih ediyorsak onun çoğalmasını sağlıyoruz ve biz tercihlerimizle ya ekolojik ya da kirleten bir şeyi destekliyoruz. Kirleten bir şeyi destekleyerek, gezegenin kirlenmesine yol açıyoruz. Biyolojik çeşitliliğin yok olduğu bir sistemde, bağışıklık sistemimizin çökmesi-zayıflaması çok normal. Biyolojik çeşitliliğin zayıflamasıyla bağışıklık sisteminin zayıflaması arasında bağlantı olduğunu gösteren ciddi araştırmalar var. Bu anlamda bağışıklık sistemimiz ve koruyucu sağlık açısından doğa dostu yaşamanın ne kadar önemli olduğunu gösterdi Corona… Biyolojik çeşitliliğe ne kadar fazla müdahale ettiğimizi, insan olarak yaban hayatına ne kadar fazla girdiğimiz ve o yaban hayatının içerisinde bize ne kadar fazla yabancı olan şeyler olduğunu yeniden keşfetmemizi sağladı. Corona olmasa da iklim değişikliği ve kirlilik nedeniyle hayatlarımızı yeniden gözden geçirmemiz ve doğa dostu yöntemlere ve alışkanlıklara dönüşecek bir yaşam biçimine evrilmemiz gerekiyor.

Yaprak Özer: 16 tarım zehrinin yasaklanmasına geçelim. Biz 16 adet zehri ne şekilde alıyormuşuz, nasıl zehirler?

Oya Ayman: 16 tarım zehri dediğimizde pestisit tanımı, tarım zehri bitkilerin yani gıdanın yetiştirilmesinde kullanılan ilaç adı verilen ama aslında zehir olan yani iyileştirmeye yönelik değil, zehirlemeye yönelik olan bir maddeden söz ediyoruz. Bunlar tarımda kullanılan etken maddeler; istenmeyen yabancı otlar için kullanılıyor. Oto öldürücüler; böcek öldürücüler; arıları öldürmekten bitkiler için zararlı böcekleri öldürmeye kadar… İnsektisit dediğimiz böcek öldürücüler, etken maddeler var. Birtakım hastalık yapıcı mantar öldürücüler var ve bunun dışında da akarisit dediğimiz başka birtakım tarım zehirleri var. Onlar da küçük parazitleri öldürüyorlar. Bu zehirler çiftçiye verim için gerekli, çünkü hastalık yapıcı birtakım böcekler ve mantarlar var ve otlar da bitkileri boğuyor ve verimi etkiliyor. Biz zehri atarsak bunlardan kurtuluruz diye bakıldı.

Bu zehirler çiftçi ve tüketici sağlığını çok ciddi ölçüde etkiliyor. Çiftçinin ve ailesinin sağlığını ciddi anlamda etkiliyor. O zehri atarken çiftçi bir koruyucu kıyafet giymiyor elleri eldivenli olmuyor. Kırsalda yaşıyorum bugüne kadar koruyucu kıyafet giyip maske takıp eldivenle zehir atan bir çiftçiye rastlamadım. Çiftçiyi zehirliyor bir, ikincisi üreme sağlığını tehdit ediyor; hormonal sistemde bozukluklara yol açıyor. Bu zehirler kanserojen ve kronik rahatsızlıklara neden oluyor. Sağlığımız açısından bakarsak bitkilerde kalıntılara neden oluyor. Maksimum kalıntı limiti denilen bir miktar var bitkilere zehir atılırken. Tarım Bakanlığı bu maksimum kalıntı limitlerini belirlemiş; zehirleri belli bir oranda bitkiye verdiğinizde sağlığımızı bozmuyor… Sigara içmek gibi; bir kere sigara içersen hadi 10 kere içersen de olmaz ama 30 yıl sigara içersen… 30 yıl bu gıdaları yersen kalıntı olarak dengesizliklere, bağışıklık, hormonal sistem bozukluklarına, tiroid, lösemi lenf bezi, meme, prostat kanseri gibi birtakım kanserlere neden olabiliyor. Çocuklarda ve bebeklerde 10 kat daha etkili bu zehirler… Nörolojik sistemde birtakım gelişim bozukluklarına yol açıyor. Hiperaktiviteden tut da diğer sinir sistemi hastalıklarına neden olabiliyor.

Dünyada şu anda kullanılan yaklaşık 1000 kadar pestisit etken maddesi var. Bu 1000 etken madde çok fazla markayla piyasaya sunuluyor. Türkiye’de de 340 civarında pestisit etken maddesi var. Bunun 16’sı yasaklandı.

Yaprak Özer: Yani daha çok yolumuz yolunuz var.

Oya Ayman: Daha çok yolumuz var. Ama tabii bu etken maddelerden biz Buğday Derneği olarak 100 kadar sivil toplum kuruluşuyla iş birliği yaptığı Zehirsiz Sofralar sivil toplum ağı ile birlikte 13 tarım zehrinin yasaklanmasını istedik. Bu 13 tarım zehri Dünya Sağlık Örgütü tarafından çok tehlikeli; muhtemel kanserojen ve aşırı zararlı olarak belirleniyor. Bu 16’dan sadece 4’ü çok zehirli dediğim pestisitler arasında. Şimdi biz geriye kalan 9 tanesinin daha yasaklanmasını istiyoruz… Bu yasaklamalar yapılırken aynı zamanda çiftçiye alternatiflerini de sunmamız gerekiyor üretim devam ediyor.

Yaprak Özer: Sunabiliyor muyuz?

Oya Ayman: Sunabiliyoruz elbette. Çünkü Türkiye’de ve dünyada doğa dostu yöntemlerle üreticilik yapan binlerce çiftçi var. Bunların bir kısmı organik tarım, bir kısmı biyo dinamik tarım yapıyorlar. Bir kısmı da organik sertifikasız ama doğa dostu yöntemlerle tarım yapıyorlar. Örneğin, üniversitelerde birtakım böcekleri salıyorsunuz doğaya, o böcek bitkinize gıdanıza zarar veren böceği öldüren bir prohibitör oluyor yiyor ve böylece doğal dengeyi bozmadan ve herhangi bir zehir kullanmadan biyolojik mücadele adı verilen yöntemle bitkilerinizi, gıdanızı yetiştirebiliyorsunuz. Bunun gibi kültürel önlemlerimiz var. Doğa dostu ilaçlar var.

Yaprak Özer: Anladığım kadarıyla bu zehirli maddeler görüntüde bitkinin hızla büyümesine, bir yerine iki defa ekip biçmeye olanak sağlıyor. Ne önerirsin?

Oya Ayman: Bu verim meselesi, aslında çok yanlış bilinen bir şey. Tarım zehirleri ilk yıl 2’nci 3’üncü yıl çok yüksek verim veriyormuş gibi görünebilir, bir yanlış aldatmaca çünkü bu zehirlerin yüzde 98’i toprağa, suya, havaya karışıyor sadece yüzde 2’si hedef organizmaya gidiyor. ABD’den bir rakam vermek istiyorum. 1942 yılında ürün kaybı yüzde 31’miş 2011’de ürün kaybı yüzde 37 ve aynı dönemde böcek öldürücü kullanım rakamı 10 kat artmış. Demek ki, verimi etkilemiyor bu pestisitler ve dünyada aslında bizim çok fazla gıda yetiştirmemize falan ihtiyacımız yok. Bugün Türkiye’de dünyada üretilen gıdanın üçte biri Türkiye’de üretilen gıdanın dörtte biri sadece sofradan çöpe değil hasattan tezgaha kadar heba oluyor. Biz bu üçte biri bir şekilde kazanabilirsek israfı o noktada ve dağıtım kanalları açısından israfı önlersek aslında o verime de çok fazla ihtiyacımız yok yani verim denilen şeye…

Bu sürdürülebilir değil. Toprağı fakirleştiriyor ve çiftçiyi bir şekilde göçe zorluyor. Yani 10 yıl sonra o toprakta çiftçi daha fazla pestisit atmak daha fazla zehir atmak zorunda kalıyor ve hem kendini hem de tüketiciyi bir şekilde zehirlemiş oluyor.

Yaprak Özer: Popüler bir konuyu gündeme getireyim “glüten intoleransı” yeni moda mı?

Oya Ayman: Biraz moda var tabii işin içinde ama şöyle bir şey var. Beslenme konusu çok daha ayrı bir konuşma konusu ama çok kısaca bahsedeyim. Çok derin bir konu aslında.

Aslında glüten ekmek yapımında istenilen bir maddedir. O süngerimsi yapıyı ve yapışmayı yani kolay yoğrulmasını ve hamuru bir arada tutmayı sağlar. O anlamda glütene en çok ekmek yapanlar ihtiyaç duyar. Bu anlamda aslında ekmekle hamur yapmak için geliştirilerek elde edilmiş buğdaylar daha fazla glütenli olmaya başladı. O fazla glüten vücudumuza da fazla gelmiş olabilir. Sadece şunu söyleyebilirim; buğdayda GDO henüz laboratuvar aşamasında. GDO’lu buğday piyasada yok. O anlamda buğdaydaki gelişme ve o değişiklik bir şekilde aslında pek çok bitkinin kültürü alınması sürecinde yapılan seçilim yöntemiyle melezleştirme çalışmasından bahsediyorlar. Yani bir GDO, laboratuvarda çalışma söz konusu değil. Antik buğdaylar siyez, kavılca… daha az glüten içeriyor. Onları yerel üretim açısından ve yerel buğdayların yenmesi açısından tercih etmekte fayda var.

Yaprak Özer: Peki nasıl bileceğiz, ne alacağımızı? Yamuk yumuk, üzerine sinek konana mı gideceğiz?

Oya Ayman: Şöyle ki, tabii ki bir gıdanın içerisinde eğer böcek ya da kurt varsa orada tarım zehri olmadığı bir şekilde aşikardır. Ama biz kurtlu şeyler yemek zorunda değiliz. Yani organik olması demek ya da doğa dostu olması demek… Ben kendim de sebze meyve yetiştiriyorum. Gayet de kurtlu yetiştirebiliyorum. Bu tamamen toprağın çok iyi olmasıyla toprağın çok zengin olmasıyla ilgili bir şey. Bitkinin böceklere ve hastalıklara karşı dayanıklı olması ve tohumlarla ilgili bir şey… Yerel tohumdan elde edilmiş gıdaları tercih etmek, direkt çiftçiden alışveriş etmek, nasıl yetiştirdiğini bilmek yani taşın altına elimizi sokmamız gerekiyor. Kolaycılıksa, eğer ayağımıza gelmesini istiyorsak her şeyin, bunun bedelini parayla ödemek durumunda kalacağız paramız yoksa birtakım organizasyonlar var bu konuda… Türkiye’de büyük şehirlerde 18 tane ekolojik pazar var. Oralara gidip oralardan alışveriş edilebilir. “…ekolojik pazarda organik sertifika konusunda endişelerim var, oturduğum yerde organik pazar yok…” diyebilirler. “Yüzde yüz ekolojik pazarlar”dan alışveriş edebilirler. Çünkü yüzde yüz ekolojik pazarlar Buğday Derneği’nin de aynı zamanda denetlediği ve arada bir pestisit kontrolünün tezgahlardan meyve sebze ürün alarak yapıldığı pazarlar. Orada organik sertifika üretiminin dışında 2-3 ayrı denetim mekanizması daha var. O anlamda “yüzde yüz ekolojik pazarlar”da rahat yüzde yüz organik olduğundan emin olarak satın alabilirler. Üstelik çiftçiyi tanıyorlar bu pazarlarda. Muhabbet kuruyorlar, sorularını sorabiliyorlar, nasıl yetiştirdiğinden emin olabiliyorlar. Eğer bulundukları yerde yoksa “yüzde yüz ekolojik Pazar”, o zaman “gıda toplulukları” son 5 yılda arttı. İstanbul’da çok sayıda gıda topluluğu var. Kadıköy’de, Üsküdar’da, Beşiktaş’ta, Taksim’de gıda toplulukları var.

Yaprak Özer: Gıda toplulukları nedir?

Oya Ayman: Sağlığına dikkat eden ve doğa dostu üreticiyi desteklemek isteyen ve bu ekolojik ekonominin yaygınlaşmasını isteyen türeticiler bu toplulukları buluyorlar ve diyorlar ki, “…benim 15 günlük ya da haftalık meyve sebze bakliyat kuru gıda ve peynir hayvansal ürün ihtiyacım budur…” Bir liste var doğa dostu çiftçilerle ilgili. O listeden sipariş veriyorlar. Çiftçilerden o ürünler toplu olarak belli bir merkeze geliyor ve belli dağıtım günlerinde gidip o ürünleri alabiliyorlar. O gıda topluluklarında yer alan bazı gönüllü insanlar gidiyorlar kontrol ediyorlar onlarla konuşuyorlar. Siz de kendi gıda topluluğunuzu kendiniz kurabilirsiniz diyoruz… Aynı işyerinde çalışanlar aynı mahallede oturanlar komşuluk edenler bir araya gelip bu gıda topluluklarından bazı çiftçi listelerini edinip kendi tanıdıkları çiftçilerden de bir şekilde kendi ürünlerini elde edebilirler. Burada önemli olan şey taşın altına elini koymak.

Ben İzmir’de üretici olarak da gıda topluluklarıyla ilişki halindeyim. Aynı zamanda da topluluk destekli tarım yapıyoruz. Bu da başka bir yöntem.

Yaprak Özer: Topluluk Destekli Tarım nedir?

Oya Ayman: Diyelim biz 4 arkadaş ya da akraba ya da komşuyuz. Sen haftada 4 kilo domates tüketiyorsun, öbürü 3… Sezonluk domates, patlıcan ihtiyacımızı neyse belirliyoruz. Diyelim bir sezonda 500 kilo domates ihtiyacımız var. Üreticiye, “…sen bize 500 kilo domates üretir misin? Zehirsiz olmasını istiyoruz ve sana alım garantisi veriyoruz. Çünkü bugün çiftçinin en çok zorlandığı şey ürününü doğrudan pazarlamak… Tüketicinin cebinden çıkan paranın yüzde 75’i aracılara ve son pazarlamacıya gidiyor. Çiftçinin cebine çok az para giriyor. Üreticiyle doğrudan bir ilişki kurup alım garantisi vererek ürün almak hem cebimizi hem sağlığımızı koruyor.

Yaprak Özer: Dijital çözüm var mı?

Oya Ayman: Birtakım e-ticaret siteleri var. Direkt kendi sipariş listelerini yayımlayan çiftçiler var. Kargoyla kapına kadar gönderiyorlar. Fakat Corona sürecinde kargoların gecikmesi gibi bir problem var. Gıdada gecikme çok ciddi bir problem. İkincisi çok ciddi maliyetler. Şöyle rakamlar ortaya çıkıyor o zaman. Aslında normalde kilo başına 10 liraya alacağım ürün 15 – 20 liraya almak… Kargo parası yüzünden… Siz maskenizi takıp… Burada İzmir’de gıda toplulukları… benim çalıştığım topluluk destekli tarımda patates ve kuru fasulye ürettiğim Gediz Ekoloji Topluluğu www.gidatopluluklari.org sitesinden nasıl gıda topluluğu kurulabilir bilgileri yer alıyor. Gediz Ekoloji Topluluğu, Corona sürecinde yaşlı-dışarıya çıkamayanlara, üreticiler bütün o siparişleri kendileri sosyal mesafeyi korumak için siparişe göre tek tek kese kağıdına koydular ya da poşetlediler. Ürünleri alt katta yaşayan bir arkadaşımızın balkonuna getirdiler. Dağıtıma gelenlere balkondan verdi fiziksel mesafeyi koruyarak… İnsanlar ne kadar ödeyeceklerini bildiği için para alışverişi olmasın diye bozuk para getirdiler onu da zarfın içine koydular. Olabiliyor isteyince… Yaşlılara da o topluluğun gençleri kapılarına kadar götürdü.