Yılsonu vergi notları

Yılın kapanmasına iki hafta kaldı. Bugün dahil, 2024 yılının kalan işgünü sayısı on. Bu sayılı günlerde, yılsonuna kadar yapılması gereken işler/işlemler olabilir. 

Bunun yanında yeni yılın ilk günlerinde, hem kapanan yıla ait defterlerde hem yeni yılın defterlerinde yapılması gereken, beyanname verme tarihine daha zaman var diyerek ötelenmemesinde yarar olan muhasebe kayıtları da var.

Bu konularla ilgili olarak seçtiğim bazı konuları, zamanıdır diyerek hatırlatmak istedim.

Sermaye artırım işlemlerini tamamlayın

Nakit sermaye artışında faiz indirimi önemli bir teşvik. 

Sermaye artırımı öncesinde sermaye avansı alınması durumunda, bu tutarın faiz indiriminde dikkate alınabilmesi için, banka hesabına yatırıldığı tarihin içinde bulunduğu hesap döneminin sonuna kadar, sermaye artırımına ilişkin kararın ticaret siciline tescil ettirilmesi gerekiyor. 

Farklı görüşte olanlar var ancak ilgili Genel Tebliğ böyle söylüyor, Gelir İdaresi de uygulamayı bu şekilde yapıyor.

Danıştay Dördüncü Dairesi Tebliğ’deki açıklamayı Kanun’a aykırı bulmadı (27.12.2021 tarih ve E:2018/3367 K:2021/11010 sayılı karar), bu konudaki bir tarhiyatı kaldıran Vergi Mahkemesi kararını istinafta hukuka uygun bulup başvuruyu reddeden Bölge İdare Mahkemesi kararını bozdu (25.05.2022 tarih ve E:2019/4865 K:2022/3309).

Her ne kadar, sermaye avansının izleyen yıl sermayeye eklenmesi durumunda, sermaye artışının tescil tarihinden itibaren indirimden yararlanılabileceği yönünde Danıştay kararı bulunsa da (Danıştay Dokuzuncu Dairesi’nin 15.02.2024 tarih ve E:2022/4325 K:2024/608 sayılı kararı), gereksiz risk almayın, tebliğe uymaya çalışın.

Ar-Ge indiriminden ve Teknokent istisnasından yararlandıysanız, fonu yatırıma dönüştürmeyi unutmayın 

2023 yılı kurumlar vergisi beyannamesinde Ar-Ge indiriminden veya Teknokent istisnasından yararlandıysanız, belli sınırlar içinde, indirim veya istisna tutarı üzerinden %3 oranında fon ayırmış olmalısınız. Yükümlülük fon ayırmakla bitmedi. Fon tutarının, yılsonuna kadar Türkiye’de yerleşik girişimcilere yatırım yapmak üzere kurulmuş girişim sermayesi yatırım fonu paylarının satın alınması veya girişim sermayesi yatırım ortaklıklarına ya da kuluçka merkezlerinde faaliyette bulunan diğer girişimcilere sermaye olarak konulması gerekiyor. 

Bu işlemin yapılmaması durumunda, indirim veya istisna tutarının %20’si kaybediliyor ve bu tutar nedeniyle zamanında ödenmeyen verginin, vergi ziyaı cezası uygulanmaksızın ödenmesi gerekiyor. Yükümlülüğü henüz yerine getirmeyenler için son günler.

Girişim sermayesi fonunu yatırıma dönüştürmeyi unutmayın

Yukarıda Ar-Ge indirimi ve Teknokent istisnasından yararlananlarla ilgili zorunluluktan bahsettim. Bir de gönüllü girişim sermayesi fonu uygulaması var. Vergi Usul Kanunu’nun 325/A maddesi kapsamında, girişim sermayesi yatırım ortaklıklarına veya girişim sermayesi yatırım fonlarına yatırım yapmak amacıyla, ilgili dönem kazancından fon ayrılabiliyor.

Fon ayırmayı tercih ettiniz ve 2023 yılı beyannamesinde kurum kazancından indirdiyseniz, yılsonuna kadar bu fonla girişim sermayesi yatırım ortaklıklarına veya girişim sermayesi yatırım fonlarına yatırım yapmanız gerekiyor. Aksi halde zamanında tahakkuk ettirilmeyen vergiler gecikme faizi ile birlikte sizden istenecektir.

Taşınmaz ve iştirak hissesi satış kazancını fona almayı unutmayın

Taşınmaz ve iştirak satış kazancı istisnasında son durumu 11 Aralık 2024 tarihinde bu köşede özetlemiştim. Tekrarlamadan kaçınarak, birkaç hatırlatma yapayım.

Taşınmaz satışından elde edilen kazançlarla ilgili istisna, sadece 15 Temmuz 2023 tarihinden önce iktisap edilen taşınmazlar için, kazancın %25’i ile sınırlı olarak devam ediyor. 

İştirak satışından elde edilen kazançla ilgili istisna devam ediyor ancak istisna oranı bir süre önce değişti. Son durumda, 27 Kasım 2024 tarihinden sonra yapılan satışlarda istisna oranı % 50, bu tarihten önce yapılan satışlarda ise %75.

Yasa gereği, satıştan elde edilen kazancın istisnadan yararlanan kısmının, pasifte özel bir fon hesabına alınması, bu işlemin de beyannamenin verildiği tarihe kadar yapılması gerekiyor. Sürenin uzun olması bazen ihmali de beraberinde getiriyor ve basit bir muhasebe işlemi ciddi sonuçlar doğurabiliyor. Önerim, 2024 yılı defterlerinde ilk yapılacak kayıtlardan birisi bu olmalı, istisna kazanç tutarı özel bir fon hesabına alınmalı.

Yurtdışı inşaat işlerinden sağlanan kazançlar için kayıtları unutmayın

Yurt dışında yapılan inşaat, onarım, montaj işleri ile teknik hizmetlerden sağlanarak Türkiye’de genel sonuç hesaplarına aktarılan kazançlar kurumlar vergisinden istisna. İstisnadan yararlanmak için, yurt dışında yapılan bu işlerden sağlanan kazançların Türkiye’ye getirilmesi zorunluluğu yok. Ancak kazancın Türkiye’de genel sonuç hesaplarına intikal ettirilmesi gerekiyor. Yılsonu itibariyle işlemin yapılması unutulmamalı.

Yurt dışı iştirak ve şube kazançları istisnası için transferi unutmayın

Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 5/1-b maddesinde, yurt dışı iştirak ve şube kazançlarına ilişkin iki ayrı düzenleme var. Maddede yer alan düzenlemeye göre, belli koşulların sağlanması durumunda kazancın tamamı kurumlar vergisinden müstesna iken, 2023 yılında yapılan düzenlemeyle, kazancın % 50’sini vergiden müstesna yapan yeni bir düzenleme daha yapıldı.

Her iki düzenlemede de ortak bir koşul var, kazancın kurumlar vergisi beyannamesinin verilmesi gereken tarihe kadar Türkiye’ye transfer edilmesi. Transfer edilen paranın tasarrufuyla ilgili bir sınırlama yok. 

Önerim, işlemi ertelemeyin, mümkünse yılın başında koşulu sağlamaya çalışın.

Şüpheli alacaklar için ilgili yılda karşılık ayırın, işi mahkemeye bırakmayın

Şüpheli alacak karşılığının ne zaman ayrılabileceği konusu açık değil. Gelir İdaresi, alacak şüpheli hale geldiği yıl karşılık ayırabilirsiniz, sonraki yıllarda mümkün değil diyor. Son yıllarda verilen bazı yargı kararlarında, alacağın şüpheli hale geldiği yıl karşılık ayrılmadıysa, şüpheli olma durumu devam ediyorsa, sonraki yıllarda da ayrılabilir diyor. Ancak İdarenin görüşü paralelinde de eski tarihli çok sayıda karar var.

Önerim, siz bu tartışmaya mümkünse girmeyin, 2024 yılında şüpheli hale gelen alacaklarınız için bu yıl karşılık ayırın. İşi mahkemeye bırakmayın. 

Amortisman ayırma hakkını kaybetmeyin

Vergi Usul Kanunu, her yılın amortismanının ancak o yıla ait değerlemede dikkate alınacağını, herhangi bir yıl amortisman ayrılmamasının veya düşük oranda ayrılmasının amortisman süresini uzatmayacağını öngörüyor. Bu düzenleme, amortisman ayrılmamışsa veya eksik ayrılmışsa, ilgili yıl beyannamesinin düzeltilemeyeceğini söylemese de bu durum genel olarak vergi hatası olarak görülmüyor ve düzeltme yapılmıyor. Dolayısıyla ayrılmayan amortisman ancak varlık elden çıkartıldığında giderleştirilebiliyor.

Hak kaybına uğramamak için, amortismana tabi varlıkların amortismanlarının tam ve doğru olarak ayrıldığından emin olun.

Değersiz alacaklara ilişkin hesaplanan KDV’yi gelir yazın

Değersiz hale gelen alacaklara ilişkin hesaplanan ve beyan edilen katma değer vergisi, alacağın zarar yazıldığı dönemde indirim konusu yapılabiliyor. Ancak şüpheli alacaklarla ilgili düzenleme çerçevesinde karşılık ayrılmak suretiyle gelir veya kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider olarak dikkate alınan KDV’nin indirim konusu yapılabilmesi için, gelir veya kurumlar vergisi matrahının tespitinde gelir olarak dikkate alınması gerekiyor. 

Daha önce karşılık ayırdığınız bir alacağın içinde bu alacağa ilişkin KDV tutarı da var ve bu alacak 2024 yılında değersiz alacak haline gelmişse, indirim konusu yapılacak KDV tutarını gelir kaydetmeyi unutmayın.