Yeşilmişik olmaz
Yaşamda ahlak ve etik her yerdedir. Kişilerin mesleki rollerinden bağımsız, toplumun tümü için geçerli, genel standartlar olan ancak toplumdan topluma farklılık gösterebilen, yöresel de olabilen Ahlak kişilerin uymak zorunda oldukları davranış biçimleri ve kurallar bütünüdür. Çeşitli meslek kolları arasında tarafl arın uyması veya kaçınması gereken davranışlar bütünü ise Etik olup, etik ve ahlak arasında farklar vardır. Etik topluma özgü değil, evrenseldir. Meslek etiği, bilim etiği, tıp etiği, spor etiği, hukuk etiği, medya etiği gibi. Kişinin iş yaşamında kendi etik kararlarını verme yetisi Ahlaki Özerklik (Moral Autonomy) temelinde ilerlerken, bu kararlarda herkes tarafından tek, aynı ahlaki ilkeler paylaşılamayabilir. Özellikle de karmaşık durumlarda farklı kişiler farklı kararlar alabilir. Kişi bir kuruluşa katıldığında veya bir mesleğe girmesine izin verildiğinde Etik Kuralları (Codes of Ethics) kabul ederek resmi yükümlülüğe girer. Bilimsel etiğe aykırı, disiplin ve hatta hukuki yaptırımların uygulanmasına neden kötü davranış olarak üç eylem hep bizimledir: Uydurmacılık (Fabrication); Sahtekarlık (Falsifi cation); Aşırmacılık-İntihal (Plagiarism).
Her mesleğin etiği gibi mühendislik etiği, insanların hayatlarını etkileyen karmaşık sorunları çözmek için kullandığımız ilke ve stratejiler sistemi olup etik kodlar ve genel kabul gören mühendislik ve iş davranış normlarının yanı sıra ahlaki ilkeler ve yasal sorumlulukları da içerir.
İmalat, üretim ve hizmeti insana, insan sunarken iştigal alanındaki etik, çalışanlarının meslek etikleri önem kazanırken, kuruluşun dışa açılımında, yazılı-sözel-görsel-sanal görünürlüğünde, reklamlarında, etiketlerinde, raporlarında ahlak, etik ve mevzuat bir aradadır. Kuruluşun çalışanlarına, diğer deyişle iç paydaşlarına, başta müşterileri ve resmi erk olmak üzere dış paydaşlarına küçük, büyük beyanları ciddidir. İşte burada bizimle olan mühim bir görece yeni kavram da var: Greenwashing (Yeşil Yıkama; Yeşil Badana; Yeşil Aklama, Yeşil Dolandırıcılık). Oxford Sözlüğü “Asıl işi çevreye gerçekten zarar verse bile, insanları çevre konusunda endişelendiğini düşündürmeyi amaçlayan bir şirket veya kuruluş tarafından yapılan faaliyetler” olarak Yeşil Yıkama tanımı veriyor. Çevre Aktivisti Jay Westerveld bu tanımı 1986’da yazdığı makalede ilk kez kullandı. Fuji gezisinde müşterilerinden havlularını tekrar kullanmaları gereğini doğa ile iyi ilişkilerine bağlayarak duyuran, ancak çevresini önemsenmeden, sadece yıkama maliyeti düşürme ile genişlemeye odaklı oteli görünce saptamıştı. Bu ironi Yeşil Yıkama için en basit anlatımdır.
Günümüzde Avrupa Birliği (AB) öncülüğünde tüketiciler için güvenilir, karşılaştırılabilir ve doğrulanabilir bilgilerin sunulması ve Yeşil Yıkama ile mücadele ve önlenmesi için gelişmeler var. Önceki direktifl erde değişiklik yapılmasına ilişkin 30 Mart 2022 tarihli “Haksız Uygulamalara Karşı Daha İyi Koruma ve Daha İyi Bilgi Yoluyla Tüketicileri Yeşil Geçiş İçin Güçlendirme” adlı yenilenmiş teklif önemli. 22 Mart 2023 tarihli Açık Çevresel İddiaların Doğrulanması ve İletişimine İlişkin “Yeşil İddialar (Green Claims) Direktifi ” teklifi ile tüketicileri yanıltmama, tüketicinin bilinçli satın almasını destekleme, çevresel ürün veya hizmetlerin pazarlanmasına da adil bir yaklaşım hedefl enerek çevresel iddiaların doğrulanması için ortak kriterler öneriliyor. Böylece yeşil, çevre dostu, iklim dostu gibi geniş tanımlamalar yerine açık, belirgin, doğrulanmış ve kanıtlanmış, kanıtlanabilir iddialar isteniyor. AB Yeşil İddialar Girişimi ve Sürdürülebilir Ürünler Girişimi kuruluşlar ve ürünler için çalışırken Ürün Çevresel Ayak İzi gündemde. Hepsi mühim. Takip gerek.
Ürün ve kuruluşlara yeşil demek kolay değildir. Yeşil İddia yapmak, rakip ürünlerle kıyaslama yapmak ancak uluslararası standartlarla Yaşam Döngüsü Değerlendirmesi (YDD) çalışması sonuçları ile teknik doğru ve doğrulanabilir olabilir. Böylece tüketici korunarak haksız rekabet önlenebilir. Burada denetim ve gözetim ile mevzuat önem kazanmakta. YDD kuruluşun sürdürülebilirlik yönetiminin olmazsa olmaz aracı olup kendini ve ürünlerini doğrulanmış bilgi ile Yeşil İddia ile beyan etmenin başka yolu yoktur. Kuruluş Çevresel Göstergeleri yönetimi, derecelendirilmesi ve iyileştirilmesi uygulamasında da başka türlü başarılı olamaz. Sürdürülebilir Kalkınma Amacı 12: Sorumlu Üretim ve Tüketim ile ilerlemek şarttır. Böylece Yeşil Yıkama olmadan pazarda Yeşil İddia destekli güçlü marka ve itibar yönetimi başarılarak fi nansmana erişim önceliği kazanılabilir. Yeşil, yeşil yıkamamak gerek. Çok çalışmak gerek. Çok.
Yeşil ile başlayan hiçbir tanım “Mış” gibi olamaz. Yeşilmişik hiç olmaz. Bu sözcük sadece tek bir yerde harikadır. Can Yücel’in dizelerinin Yeni Türkü’deki nağmelerinde:
Bir çift yaprakmış dalında yumuşacık, Tutmuşum tutmuşum ellerinden senin; Düşmüşüz yavaşça bir sakin derenin İçindeymişik, yeşilmişik, sazmışık. Balıklar gibiymiş, sessiz ve karanlık, Yüzermiş saçların, yüzermiş nefesin; Susarmışız öyle, bir sakin derenin İçindeymişik, yeşilmişik, sazmışık.