Yeşil jeopolitika ve güneşe akın…
COP27 iklim zirvesinde ABD, Avrupa ve Çin birleşik bir cephe ortaya koydu: Küresel sıcaklık artışlarını 1,5 derecenin altında tutmak için emisyonlarda keskin düşüşler gerekiyor. Ancak oraya ulaşmak için gereken temiz enerji teknolojilerine bakınca, üç grubun giderek daha sert rakipler haline geldikleri gözleniyor. Önümüzdeki on yıllar boyunca küresel enerji ortamına hâkim olmaya hazırlanan yeşil teknolojilerin (rüzgâr, güneş, piller ve diğerleri) kontrolü şimdiden keskin bir mücadele alanı haline geldi. Bu küresel çekişmelerin yakın zamanda çözülmesi muhtemel değil.
Türkiye Enerji Endüstrisi’nde geçtiğimiz ay (23 Kasım) ‘Enerji Teknolojileri’ odağımızdaydı. ‘Füzyon Enerjisi’ni tartışmaya açmıştık. Ne kadar doğru bir öncelik belirlediğimizi, Aralık başında ABD Enerji Bakanlığı’nın füzyon enerjisi açıklamaları gösterdi. Birden dünyada yer gök füzyon enerjisinden bahsediyordu…
Tesla ve SpaceX kurucusu Elon Musk, temiz ve sonsuz enerji üretimi için uzun süredir üzerinde çalışılan nükleer füzyon tekniğine ikna olmasa da konu dünyada önemle tartışıldı bile...
Teknoloji milyarderi, Twitter'da yaptığı bir paylaşımda, "Kaynak yakıtı elde etmenin, taşımanın ve reaktörün bakımının zorluğu göz önüne alındığında füzyon, pahalı bir enerji olur" ifadelerini kullandı.
"Güneş'i kullanmak çok daha iyi" diyen Musk, sözlerini şöyle sürdürdü:
Güneş, yakıt ikmali veya bakım gerektirmeyen termo-nükleer bir reaktör…
Evet, şimdi de güneşe akın var…
Zelenski’nin ilk yurt dışı ziyareti ABD’ye gerçekleşti
Dünya öyle hızlı dönüyor ki…
Ukrayna Devlet Başkanı Volodymyr Zelenskiy, Rusya'nın 300 gün önce başlayan savaştan sonra yaptığı ilk denizaşırı gezisini ABD’ye gerçekleştirdi. Başkan Joe Biden ile görüşmek, Kongre'ye hitap etmek ve daha çok silah aramak için 21 Aralık Çarşamba günü Beyaz Saray'daydı Ukrayna Devlet Başkanı. Zelenskiy, ziyaretin amacının kışın ortasında ülkenin enerji ve su kaynaklarına yönelik Rusya'nın füze ve drone saldırıları arasında Ukrayna'nın "direnç ve savunma yeteneklerini" güçlendirmek olduğunun altını çizdi. Üst düzey bir ABD'li yetkili, Biden'in Ukrayna'ya, kendisini Rus füzelerinin yaylım ateşine karşı savunmasına yardımcı olacak bir Patriot füze bataryası da dâhil olmak üzere, yaklaşık 2 milyar dolarlık bir ek askeri yardım açıklayacağını belirtti.
Bu gezinin sonuçları, enerjide de yeni ve önemli gelişmeleri beraberinde getirecek anlaşılan…
Opec+ ve dünya petrolü için tarihi bir gün…
Bu ayın başında Opec+ üretici grubu, Ekim ayında kararlaştırılan arz kesintilerini sabitleyerek üretim rotasını sürdürmeye karar verdi. Avrupa'nın Rusya'ya yönelik yeni ithalat ve nakliye yaptırımları yürürlüğe girdi ve batılı güçler petrodolarların Moskova'ya akışını sınırlamayı amaçlayan “fiyat üst sınırını” başlattılar. Enerji analisti Daniel Yergin, bu gelişmeyi "dünya petrolü için tarihi bir gün" ve "bölünmüş" küresel petrol piyasasının başlangıcı olarak nitelendirdi. Petrol piyasaları bu sismik olaylara omuz silkerek yanıt verirken, şimdilik arz riski sınırlı görünüyor ve potansiyel bir ekonomik gerileme korkusu fiyatlar üzerinde baskı oluşturmaya devam ediyor.
ABD’nin IRA politikası; yeşil jeopolitikada ABD-AB mücadelesi ve Çin
Fosil yakıtlar cephesinde kıyamet sürerken, artık odağımızda yeşil jeopolitika var. ABD ve Avrupa, temiz enerji sübvansiyonlarında çekişiyor. Washington, Çinli güneş enerjisi üreticilerine yeni tarifeler uyguluyor. Küresel temiz enerji mücadelesi devam ediyor. Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron en son Washington ziyaretinde, Biden'ın amiral gemisi Enflasyonu Azaltma Yasası (Inflation Reduction Act-IRA)'ndaki temiz enerji hükümleri dışında, kendisi ile ABD Başkanı Joe Biden arasında herhangi bir aleni anlaşmazlık belirtisi bulunmasının zor olduğunu söylüyordu.
Yasa, ABD'de rüzgâr türbinleri, güneş panelleri, piller ve elektrikli araçlar da dâhil olmak üzere yeşil teknolojiler için potansiyel sübvansiyonlarda yüz milyarlarca doları içeriyor. Bu, Avrupa'yı ürpertecek bir tabirle ‘Önce Amerika Temiz Enerji Politikası’dır şeklinde yorumlanıyor.
Avrupalı liderler tepkilerinde oldukça sert davranıyorlar. Macron, ziyareti sırasında IRA'nın "aşırı agresif" temiz enerji hükümlerinin "batıyı parçalama" riski taşıdığını ifade ediyor. Fransız temiz enerji işlerinin potansiyel kaybına atıfta bulunarak, "sizin sorunlarınızı çözebilirken, bizimkini daha da kötüleştireceğini" iddia ediyor. Diğer Avrupalı liderler, gelişmekte olan bir temiz enerji ticaret savaşı konusunda da uyarılarda bulunuyor.
AB, IRA'nın cömert sübvansiyonlarının ve "Amerika'da üretilmiştir" hükümlerinin yeşil enerji yatırımlarını Avrupa'dan ABD'ye çekmesinden endişe duyuyor. Bu korku için erken bir gerekçe de var. IRA'nın bu yaz sonunda ABD'de yeni temiz enerji üretim duyuruları sel gibiydi.
Bunlar arasında; Alman BMW, Güney Karolina'daki bir fabrikayı EV (Electric Vehicles)'lere dönüştürmek için genişleteceğini duyurması ve Norveç'in Gürcistan'daki yeni bir pil fabrikasına 2,6 milyar dolar harcayacağını duyurması batı basınında geniş yer buldu.
Daha da kötüsü, Avrupa'nın yeşil endüstrisi zaten birçok cephede mücadele ediyor. İronik bir şekilde, yükselen doğal gaz fiyatları elektrik maliyetlerini yükseltti, Avrupa'nın yeşil enerji üreticilerini sert bir şekilde vurdu ve gelecekteki yatırımlara gölge düşürdü. Çelik ve alüminyum gibi önemli girdilerin artan fiyatları mali baskıları arttırdı. Kıtanın Siemens Gamesa ve Vestas gibi büyük temiz enerji üreticileri, düşen karlar ve işten çıkarmalar konusunda uyarıda bulunmaya devam ediyorlar. Biden yönetimi mevzuatta küçük değişikliklere açık olsa da - örneğin elektrikli araç yerel üretim gerekliliklerini potansiyel olarak hafifletme - Avrupa, protestolarına yanıt olarak bir geri dönüş beklememeli, diyor.
ABD’de temiz enerji konusunda devlet liderliğindeki sanayi politikasına doğru büyük bir stratejik kaymaya işaret eden IRA'nın Avrupa ile çok az ilgisi olduğu, aksine Çin'e bir cevap olduğu konuşuluyor.
Son on yılı aşkın bir süredir Pekin, önemli yeşil teknolojiler için küresel pazarı köşeye sıkıştırmak için son derece başarılı bir çabayla temiz enerji sektörüne on milyarlarca dolar harcamaya devam ediyor. Çin, tüm temel güneş enerjisi üretim süreçleri için küresel pazar payının yüzde 80'inden fazlasını elinde tutuyor. Rüzgar türbini üretimindeki payı ise yüzde 50'yi aştı. Ve Pekin, başarıyı tekrarlamak için bataryaya ve EV (Electric Vehicles) yapım sektörlerine nakit pompalıyor.
Küresel süper güçler arasındaki ilişkiler hızla geriliyor. Avrupa'nın gerçekten tek bir seçeneği olduğuna dikkat çekiliyor; o da kendi yeşil imalat sübvansiyonları sistemini hızlandırmak şeklinde özetleniyor.
Avrupa'daki büyük rüzgâr, güneş ve pil üreticileri bu korumalar için lobi faaliyetleri yürütüyorlar. Hatta AB Komisyonu Başkanı, IRA'ya karşı Avrupa'da yeni temiz enerji teşvikleri vaat eden bir karşı çıkışta, "Rakiplerimizin yeni iddialı sanayi politikası yapısal bir yanıt gerektiriyor" dedi.
Güneş, rüzgar enerjisi, piller veya elektrikli araçlarda, sanayi sektörünün bir sonraki bölümüne gelince, dünyanın en büyük ekonomileri arasında bir kutup pozisyonuna sahip olmak için güçlü bir rekabet olduğu gözleniyor. Artık Rusya'dan gelmeyen petrol ve gazın yerini alma ve yerli yenilenebilir sektörler inşa etme telaşı, endüstri teşvikleri ve sübvansiyonları için bir başka baskıya yol açtı.
ABD, genel olarak temiz enerji için vergi kredileri için tahsis edilen 10 milyar dolar ve temiz enerjiyi desteklemek için bir "yeşil bankaya" ayrılan 27 milyar dolar aracılığıyla güneş enerjisi üretimi için teşvikler içeren dönüm noktası niteliğindeki iklim paketi olan 369 milyar dolarlık ‘Enflasyon Azaltma Yasası’(IRA) işte bunun için önemli bir haber oldu…
Güneş enerjisi projelerinin diğer yenilenebilir kaynaklardan daha hızlı geliştirilip inşa edilebileceğini ekleyen Avrupalı şirketler yeni projeler için izin almayı kolaylaştırması, çatı üstü güneş enerjisi kurulumları için teşvikleri iyileştirmesi ve yenilenebilir enerji ihalelerinde daha iyi koşullar sunması durumunda daha da hızlı büyümenin gerçekleşebileceğini kaydediyorlar.
Özetle, yenilenebilir enerji yarışı küresel siyaseti nasıl yeniden şekillendirdiğine tanıklık ediyoruz. Tarihi bir yol ayrımındayız ve sorular bitmiyor…
Tüm güneş enerjisi Dünya'ya elektromanyetik radyasyon şeklinde ulaşıyor. Peki, bu elektromanyetik dalgaların özellikleri neler? Tüm manyetik dalgalar aynı hızda mı hareket ediyor? Elektronlar neden ışık varken akıyor ama ışık yokken akmıyor?
Fizik sizi korkuttu mu? Fizik ve yüksek teknoloji sizi kaybolmuş ve şaşkın mı hissettirdi? Hadi, sorularımıza devam edelim: Fosil yakıtlar tükenecek mi? Tükenince küresel ısınma tartışmaları bitecek mi? Aklınız mı karıştı? Bir kenarı 1,5 metre olan kareye öğlen düşen güneş ışığı 1 GW elektrik gücü veriyor. Hidroelektrik veya nükleer santralın gücü kadar bir güç… 1 m2 güneş ışığı yere değdiğinde yaklaşık 1 HP güç veriyor. Küçük bir pilin ağırlığındaki benzin pile göre 1.000 kat enerjiye sahip…
Yenilenebilirlerin hem direnci artırmak hem de desteklenmek için en uygun fiyatlı enerji kaynağı olduğuna dair kanıtlara rağmen, dekarbonizasyon dünyanın dört bir yanındaki hükümetler, enerji faturalarını düşük tutmak için fosil yakıt sübvansiyonlarına başvurmaya da devam ediyorlar. Bu küresel enerji geçişi tartışmalarının daha uzun süre bizlerle olacağı kesin.
Yenilenebilirde rekor büyüme
Pandemiden kaynaklanan artçı şoklara ve artışa rağmen, güç kapasitesi yenilenebilir enerji tedarik zincirlerini altüst eden küresel emtia fiyatları ve ertelenen projelere rağmen, yenilenebilir enerjide rekor büyüme yaşandı… Yenilenebilir enerjinin enerji iyileştirmedeki rolü fosil yakıtların yerini alarak güvenlik ve egemenlik konusu oldu.
Yenilenebilir enerji sektörü, güneş fotovoltaik (PV) ve rüzgar gücünde ileriye doğru büyük adımlar attı. Tedarik zinciri kesintilerine, nakliye gecikmelerine ve artan artışa rağmen rüzgar ve güneş enerjisi bileşen fiyatları, yenilenebilir enerji kapasite ilaveleri 2021'de %17 artarak zirveye ulaştı: 314 gigawatt'tan (GW) fazla ek kapasite yaratıldı. Toplam kurulu yenilenebilir enerji kapasitesi %11 artarak yaklaşık 3.146 GW’a ulaştı. Amaç, dünyayı 2050 yılına kadar net sıfır emisyona ulaşma yolunda tutabilmek... 2021'de Çin, 1 teravat kurulu yenilenebilir enerji kapasitesi ile sınırı aşan ilk ülke oldu.. toplam yenilenebilir enerji kurulu gücü 136 GW arttı Çin ile küresel eklemelerin yaklaşık %43'ünü oluşturan yıl konsantre güneş enerjisi hariç tüm teknolojilerde lider (CSP).Yenilenebilir enerji kaynakları, 2021'de küresel elektriğin %28,3'ünü üretti, benzer şekilde 2020 seviyelerine (%28,5) ve 2011'deki %20,4'ten yükseldi. Enerji sektöründe yenilenebilir enerjinin ilerlemesi, küresel enerji talebi büyük ölçüde fosil yakıtlardan karşılandı.
Solar PV, rekor kıran serisini koruyarak kümülatif bir toplama ulaşmak için 2021'de 175 GW yeni kapasite ile yaklaşık 942 GW’a ulaştı. Merkezi hizmet ölçeğinde güneş enerjisinin küresel kapasite ilaveleri PV, 100 GW'lık yeni kurulumla yaklaşık %20 gücünü arttırdı. Güneş enerjisinin ekonomik rekabet gücü ve enerji satın alma anlaşmalarının çekiciliği bunda etkili oldu.
Küresel termal güneş enerjisi pazarı 2021'de %3 büyüdü. 25,6 GWth, toplam küresel kapasiteyi yaklaşık 524 GWth ile Çin yeni tesislerde başı çekti, onu takip etti Hindistan, Türkiye, Brezilya ve Amerika Birleşik Devletleri oldu. Birçok ülke, ulusal programın bir parçası olarak ek destek programları, ekonomik toparlanma politikaları ile artan fosil yakıt ve elektrik fiyatları ile mücadele etmeye çalıştılar.
Güneş Enerjisi (Solar PV)
Solar PV rekor kıran serisini sürdürdü, 2021'de %25 artan yeni kapasite ile küresel güneş penetrasyonu 2021'de ortalama %5, 2020'de %3,7'den yükseldi.
Arka arkaya dokuz yıldır Asya yeni solar PV'de diğer tüm bölgelere hakim olarak, küresel toplamın %52'sini temsil eden kapasiteye ulaştı.
Fransa ilk 10'a yeni girdi solar PV kurulumcuları (küresel olarak onuncu ve Avrupa’da ise üçüncü. Böylece Fransa'nın toplam kurulu gücü 14,3 GW'a ulaştı.
Uzun yıllar süren düşüşten sonra, PV modülü maliyetler 2021'de tahminen %57 arttı; hammadde maliyetleri de keskin bir şekilde yükseldi. Faktörler artan modül maliyetlerine katkıda bulunmak dahil polisilikon kıtlığı ve nakliyede artış ve dünyanın baskın modül üreticisi Çin'den konteyner maliyetleri bunda etkin rol oynadı.
Konsantre Güneş Termal Santralleri
CSP pazarındaki büyüme 2021'de azaldı: 300 MW'lık eski bir tesisin hizmetten çıkarılması bunda en büyük etkendi.
İspanya ve Amerika Birleşik Devletleri, pazar kümülatif kurulu CSP kapasitesinde liderler.
1 GW'tan fazla yeni CSP kapasitesi 2021'de Şili, Çin, Birleşik Arap Emirlikleri ve Güney Afrika yapım aşamasında. CSP kapasitesinin yaklaşık %70'i 2021'deki inşaat parabolik oluk teknolojisi temeline dayanıyordu; geri kalanı kule sistemlere. Bu tesisler, 8,8 gigawatt saat (GWh) termal enerji depolama kapasitesine sahipler. CSP kapasitesinin yaklaşık %70'i 2021'de yapım aşamasındadır.
Peki, ya güneş termal ısıtma?
Çin, dünyanın en büyük pazarı olmayı sürdürüyor. 2021'de güneş enerjisi kapasitesi ilaveleri için, Hindistan, Türkiye, Brezilya ve Hindistan hızlanmış durumda.
Yıllık satışlar ölçeğinde, en büyük güneş termal pazarı olarak Brezilya, Fransa, Yunanistan, Hindistan, İtalya, Fas, Polonya, Portekiz ve Amerika Birleşik Devletleri dikkat çekiyor.
Küçük üreticilerden daha fazla büyüyen pazar konsolide olmaya ediyor.
Güneş enerjili endüstriyel ısı kapasitesi konsantrasyonu kullanan daha yüksek sıcaklık sistemlerinin hakim olduğu inşaat toplayıcı teknolojilerinden biri olarak tanımlanıyor.
Konut ve ticari güneş enerjisi projelerinin çoğunda, depolama tankı ünitesi, güneş enerjisi dağıtımında önemli rol oynuyor. Termal enerji depolama (TES) kapasitesi için bir pazar yaratılmasında, yenilenebilir enerjinin yüksek paylarının binalara entegre edilmesine yardımcı olunuyor. Minimum depolama hacminin 50 litre olduğu varsayılarak çalışan kollektör alanının metrekare başına, küresel güneş enerjisi termal depolama kapasitesi 2021'in sonunda tahmini 2.620 gigawatt saate (GWh) ulaşmış bulunuyor.
Çin, güneş enerjisi için dünyanın en büyük ulusal pazarı olmaya devam ediyor kümülatif enerjinin %73'ünü oluşturan her türden termal sistemlerde dünya kapasitesi elinde. Ardından; Amerika Birleşik Devletleri, Türkiye, Almanya ve Brezilya yeni eklemeler için ilk 20 ülke içinde yer alıyor.
Güneş pilinde verimlilik
Fotovoltaik hücrelere çarpan ışık, genellikle silikon olan bir yarı iletken tarafından elektriğe dönüştürülür. Bir fotovoltaik dizi, 12, 24 veya 48 voltluk bir doğru akım üreten hücrelerden oluşur. Doğru akım, bir invertör tarafından alternatif akıma dönüştürülür. Tipik verimlilik yaklaşık %15-22'dir.
Solar PV'nin avantajları
Çevreyi kirletmeyen bir enerji kaynağı olarak bir çok bölgede mevcuttur. “Güneşli” iklimlerle sınırlı değil 150-200 watt/m2 silikon panel Ulusal şebeke ile erişimi zor olan bölgelerde elektrik sağlar. Evin çatılarına kolayca uyum sağlar. Bileşenler 20-30 yıl dayanır, az bakım gerektirir. Elektrik, su veya türbine ihtiyaç duymadan doğrudan üretilir. Dolayısıyla hareketli parça yoktur. Isı içermez. Hızlı inşa (bir yıldan az sürede) edilebilir. Aralıklı fakat rüzgardan daha öngörülebilir üretime sahiptir.
Yüzer PV
3 GW'ın üzerinde toplam küresel kapasitesi (2021)
320 MW gücündeki en büyük tesis Çin'de.
Konsantre Güneş Enerjisi
(CSP) Teknolojisi
Güneş ışınları aynalar tarafından yoğunlaştırılır ve ısıtma için kullanılır. Isı, diğer termal jeneratörlere benzer şekilde bir türbini çalıştıran ve elektrik üreten buhar üretmek içindir. Gün batımından sonra elektrik üretmek için erimiş tuzda depolanan ısı yoğun güneş ışınımı ve açık gökyüzü gerektirir. Belirli bir ölçeğin altında uygulanabilir değildir. < 20 MW Güneş ışınları aynalarda yoğunlaşır.
Küresel kurulu güç 6,4 GW
Önde gelen ülkeler: İspanya ve ABD
En büyük tesis: Fas, 510 MW
Kule Tipi CSP
Ivanpah Fabrikası, ABD.
Mojave Çölü, Las Vegas'a yakın.
392 MW kapasite (En büyük kule tipi CSP) Güneşin yörüngesini takip eden 300.000 bilgisayar kontrollü aynalar güneş ışığını üç kazan kulesine yansıtır;
550 santigrat dereceye kadar ısıtılan kulelerde buhar elde edilir.
Fon sağlayıcıları arasında 2,2 milyar dolar ile Google da bulunuyor.