YEP’in dış ticaret tahminleri
Yeni Ekonomi Programı (YEP) pek çok açıdan analiz edildi. Ancak bu analizler büyüme, enflasyon ve bütçe açıkları üzerine yoğunlaşırken, dış ticaret tarafı fazla irdelenmedi.
Ekonominin daraldığı ya da yavaşladığı önceki dönemlerde, net ihracatın büyümeye pozitif katkı verdiğini görürdük. Bu defa öyle değil. Tersine, ihracat gerilerken, ithalat artıyor ve bu nedenle 2020’de net ihracatın büyümeye katkısının eksi 5 puan olması bekleniyor. Ancak gerçekleşmenin bunu aşma ihtimali hiç de az değil. 2019’da 180,8 milyar dolar olan ihracatın bu yıl 165,9 milyar dolara düşeceği tahmin ediliyor. Bu yüzde 8,2 gerileme demek. İlk 9 ayda ihracatta düşüş yüzde 10,9 olmuştu. Yıl genelinde yüzde 8,2 gerileme olması için Ekim-Kasım-Aralık döneminde ihracatın en fazla yüzde 1,2 düşmesi gerekiyor. Eylül ihracatındaki artışın devamı gelirse 2020 ihracat tahminine rahat ulaşılabilir.
YEP’te, geçen yıl 210,3 milyar dolar olan ithalatın bu yıl yüzde 3 düşüşle 204 milyar dolara gerilemesi bekleniyor. İlk 9 ayda ithalatta yüzde 1,5 artış var. Bu açıdan yaklaşınca yıl genelinde yüzde 3 düşüş olması için ithalatın kalan 3 ayda yüzde 15 gerilemesi gerekiyor.
İyimser cari denge tahmini
2020’de cari dengenin 24,4 milyar dolar açık vermesi bekleniyor. İlk 7 ayda 21,6 milyar dolara ulaştı. Ağustos’ta açık 25, Eylül’de 28 milyar doları geçecek gibi görünüyor. Yılsonu tahmininin gerçekleşmesi için kalan aylarda açık değil fazla verilmesi gerekiyor ki; bu oldukça zor. Bu nedenle cari açık 33 milyar dolar civarında, GSYH’ye oranı yüzde 4,5 civarında gerçekleşebilir.
2021’de ihracatta yüzde 11 artış
2021’de İhracatta yüzde 11, ithalatta yüzde 9,4 artış beklentisi var. Türkiye’nin gelecek yıllardaki ihracat tahminlerinde üç faktör etkili. Bunlar hedef pazarların ne kadar büyüyeceği, petrol fiyatının ne olacağı ve Euro/dolar paritesi.
YEP’te bu yıl 42 dolar olan petrol fiyatının 2021’de 52 dolar olacağı varsayılmış. Şu anda 41 dolar olan petrolün 2021 ortalamasının 52 olması elbette mümkün ama bu varsayım biraz yüksek görünüyor.
Bu yıl yüzde 10’un üzerinde daralacak AB ekonomisinin 2021’de yüzde 6, ABD’nin yüzde 4,5 büyümesi bekleniyor. Çevremizdeki ülkelerde ise büyüme biraz daha yavaş olacak. Ama genel olarak hedef pazarlarımızda iyi bir büyüme göreceğiz.
Paritenin ne olacağı ise cevabı en belirsiz soru. Bunlara bir de bu yıldan gelecek olan baz etkisini eklediğimizde yüzde 11 makul bir ihracat artış hedefi gibi görünüyor.
İthalattaki yüzde 9,4’lük yükseliş tahmini de mantıklı görünüyor. Petrol fiyatındaki artış sadece enerji ithalatımızı değil, tüm ithalatımızı fiyat bazında yukarı çeker. Altın ithalatı muhtemelen bu yılki gibi sert bir yükseliş göstermeyecektir (YEP’te yarı yarıya azalacağı varsayılmış). Yükselen kredi faizleri ve artan gümrük vergileri de ithalatı baskılayıcı etki edecektir.
İhracat ve ithalattaki paralel artış beklentisinin sonucu olarak dış ticaret açığında bir değişim olmasa da turizm gelirlerinin gelecek yıl 10 milyar dolara yakın artış göstermesi ve cari açığın da buna yakın bir düzeyde gerilemesi bekleniyor.
Özetle, dış ticaret ve cari denge açısından YEP’in 2020 tahminleri biraz zayıf kalırken, 2021 hedefleri daha gerçekçi görünüyor.