Yeni vergi cezaları can yakıyor
Mustafa Ak
Vizyon Şirket Ortağı
Kamuoyunun merakla beklediği 7524 sayılı Kanun başka bir deyişle Torba Kanun 2 Ağustos 2024 tarihinde Resmî Gazete’de yayımlandı. Kanunun birçok maddesi yürürlüğe girdi, bazı maddeleri yürürlüğe girmek için gün sayıyor.
Torba kanunun; yerel ve uluslararası asgari kurumlar vergisi, yatırım fon ve ortaklıklarının kazanç istisnasının sınırlandırılması, 5 yıl devreden KDV’nin gider yazılması, hasılat sayımı ve elektronik ticarete stopaja yönelik maddeleri öne çıkmaktadır.
Kanunun dikkat çıkan en önemli hükümleri esasında vergi cezalarında gerçekleştirilen kapsamlı düzenlemelerdir. Nitekim bu hükümler yürürlüğe girdikten sonra kamuoyunda tartışmalar başlamış, cezalar gündeme oturmuştur.
Bu yazımızda 7524 sayılı Kanun’la vergi cezalarında yapılan değişikliklerden öne çıkanları örneklerle ele alacağız.
Kayıt dışı faaliyette bulunana daha fazla ceza
Vergi Usul Kanunu’nun (VUK) 344. maddesinde yapılan düzenlemeye göre vergi dairesinin bilgisi dışında ticari, zirai veya mesleki faaliyette bulunarak vergi ziyaına sebebiyet verenlere vergi ziyaı cezası yüzde elli artırımlı kesilecek.
Genel olarak vergi ziyaı cezası, ziyaa uğratılan verginin bir katı olarak uygulanmaktadır. Yeni düzenlemeyle örneğin vergi dairesinin bilgisi dışında sürekli olarak gayrimenkul veya araç alıp satan veya yine vergi dairesinin bilgisi dışında sürekli olarak hukuki danışmanlık yapan kişilere verginin 1 katı yerine 1,5 katı ceza kesilecek. Bu örnekler artırılabilir.
Burada bir mahzura da değinmemiz gerekiyor. Bazı durumlarda ticari veya mesleki iş ve işlemlerin mükellefiyet gerektirip gerektirmediği tartışmalı olabiliyor. Örneğin bir yıl içerisinde 2 adet gayrimenkul veya araç alıp satan kişinin durumu vergi mükellefiyetini gerektirir mi?
Bu tip gri alanlarda artırımlı ceza uygulaması tartışmalı hale gelebilir.
Fatura kesmemenin cezası değişti mi?
VUK’un 353. maddesinde yapılan düzenlemelerle bazı özel usulsüzlük cezaları yeniden belirlendi, bazılarının tekrarında artırımlı ceza uygulaması geldi.
Öncelikle şunu ifade edelim. Fatura ve serbest meslek makbuzunu düzenlemeyen ve almayanlara kesilen ceza değişmedi. Eskiden olduğu gibi bu belgelerin verilmemesi, alınmaması, yanlış meblağa yer verilmesi durumunda bu belgeleri düzenlemek ve almak zorunda olanların her birine, belgelere yazılması gereken meblağın veya meblağ farkının %10’u kadar özel usulsüzlük cezası kesilecek.
Ancak maddeye asgari ceza haddi eklendi. Buna göre kesilecek ceza, her bir belge için bir takvim yılı içinde ilk tespitte 10 bin TL’den, sonraki tespitlerde kanuna bağlı 2 sayılı cetvelde yer alan tutarlardan aşağı olamayacak.
Örnek: (A) A.Ş. 2024 Eylül ayında düzenlemesi gereken 50 bin TL tutarındaki faturayı düzenlememiştir.
Bu durumda firmaya kesilmesi gereken özel usulsüzlük cezası tutarı eski uygulamaya göre 50.000 x 0,1 = 5.000 TL olsa da yeni getirilen asgari ceza uygulaması nedeniyle kesilecek ceza 10.000 TL olacaktır.
-
AŞ’ye 2024 yılında bir faturayla ilgili daha ceza kesilirse yeni düzenleme gereği bu ceza yine %10 oranında kesilecek ancak ceza tutarı 20 bin TL’den (2 sayılı cetveldeki 2. Tespit) düşük olamayacaktır.
Azami ceza tutarı arttı
Diğer önemli konu fatura düzenlememeye kesilecek azami ceza yani üst sınırdır.
Düzenleme öncesinde bir takvim yılı içinde faturaya ilişkin tespit olunan özel usulsüzlükler için kesilecek cezanın toplamı 1,7 milyon TL’yi geçemiyordu. Yeni düzenleme ile bir takvim yılı içinde faturadaki usulsüzlüklerle ilgili toplam 10 milyon TL’ye kadar ceza kesilebilecek. Başka bir deyişle fatura düzenlememe veya eksik düzenlemenin maliyeti oldukça arttı.
Fatura almayan işletme pişman olursa
Faturanın iki tarafı var. Faturayı düzenleyen ya da veren ve faturayı alan taraf. Faturayla ilgili özel usulsüzlük cezaları hem verene hem alana ayrı ayrı kesiliyor.
Yeni düzenlemeye göre faturayı almayan işletme, faturanın düzenlenmesi gereken tarihten itibaren 5 iş günü içinde idareye fatura kesilmediğini haber verirse kendisi adına ceza kesilmeyecek. Böyle bir durumda satıcıya ise 3 kat ceza kesilecek.
Örnek: Tacir Bay (A), (B) Ltd. Şti.’ye 2 Eylül 2024 tarihinde 200 bin TL’lik mal satmıştır. Bu mal için fatura 9 Eylül tarihine kadar (bu tarih dahil) düzenlenmelidir. Bay (A) bu tarihe kadar fatura düzenlememiştir.
Bu durum vergi dairesi tarafından tespit edilirse hem bay (A)’ya hem de (B) Ltd. Şti’ye ayrı ayrı fatura tutarının yüzde %10’u kadar, 20.000 TL, ceza kesilir.
Bununla birlikte (B) Ltd. Şti. satın aldığı malın faturasının kesilmediğini 5 iş günü içinde yani 16 Eylül 2024 tarihine kadar vergi dairesine bildirirse kendisine ceza kesilmeyecektir. Ancak bu durumda Bay (A)’ya kesilecek ceza 20.000 x 3 = 60.000 TL olacaktır.
Tahsilat ve ödemelerle ilgili cezalar da arttı
İşletmelerin tahsilat ve ödemelerini banka, benzeri finans kurumları veya posta idarelerince düzenlenen belgelerle tevsik etme zorunluluğu öteden beri uygulanmaktadır. Buna göre bir işletme, işiyle ilgili 7.000 TL’yi geçen tüm tahsilat ve ödemelerini banka ve benzeri finans kurumu aracılığıyla yapmak zorundadır.
Yeni düzenlemeden önce bu yükümlülüğe uymamanın cezası, ödenmesi veya tahsil edilmesi gereken tutarın % 5’i idi. Örneğin 500 bin TL’lik bir mal bedeli bankadan gönderilmeyip elden verildiyse bunun cezası 25 bin TL idi.
Yeni düzenleme ile bu ceza %10’a çıkarıldı. Yukarıdaki örnekte artık ceza 50.000 TL olarak uygulanacak.
Bu cezanın üst sınırı da 8.7 milyon TL’den 20 milyon TL’ye çıkarıldı.
Burada da tevsik zorunluluğuna aykırı bir şekilde ödeme yapanların, bu durumu ödemeyi takip eden beş iş günü içerisinde kendiliğinden idareye bildirmesi halinde, bu kişiye bu fıkra uyarınca ceza kesilmeyecek.
Yeni bir ceza: Tahsilatın başkasının banka hesabı aracılığıyla yapılması
Vergi kanunlarında daha önce bulunmayan yeni bir fiil ve ceza 7524 sayılı Kanun’la birlikte hayatımıza girdi. Yeni düzenlemeye göre mal teslimi veya hizmet ifalarına ilişkin tahsilatlar, banka ve benzeri kurumlar aracılığıyla başkasının adı ve/veya hesabı kullanılarak yapılırsa her bir işlem için işleme konu tutarın %10’u kadar ceza kesilecek.
Şirketlerde asgari ceza haddi 2024 yılı için 20.000 TL.
Ceza, mal teslimi veya hizmet ifasını yapanlar ile adına ve/veya hesabına ödeme yapılanlara ayrı ayrı kesilecek.
Örnek: (A) A.Ş., (B) AŞ’ye 1 milyon TL tutarında hizmet vermiş, hizmete ilişkin fatura zamanında kesilmiştir. (A) AŞ. bu satışa ilişkin tahsilatı şirket ortağı Bay (C)’nin banka hesabı aracılığıyla yapmıştır.
Bu olayda kanun gereği iki ayrı ceza uygulanacaktır. (A) AŞ ve banka hesabını kullandıran Bay (C)’ye işlem tutarının yüzde 10’u kadar yani 100 biner TL ayrı ayrı ceza kesilecektir.
Bununla birlikte hizmet bedelini başkasının hesabına gönderen (B) AŞ’ye ceza kesilmeyecektir.
Başkasının POS cihazıyla tahsilat yapılabilir mi?
Yeni getirilen cezalardan birisi de başkasının cihazıyla tahsilat yapmak.
Buna göre kredi kartı, banka kartı gibi ödeme araçları kullanılmak suretiyle kendi mükellefiyeti adına kayıtlı olmayan sistemle/cihazla tahsilat yapanlara ve kendi adına kayıtlı bu sistemi/cihazı kullandıranlara ayrı ayrı her bir işlem için aynı maddeye göre kesilen özel usulsüzlük cezasının üç katı ceza kesilecek. Şirketler, birinci sınıf tüccarlar ile serbest meslek erbabı için kesilecek ceza 60 bin TL.
Bir takvim yılı içinde kesilecek özel usulsüzlük cezasının toplamı azami 20 milyon TL.
Örnek: Halı satıcısı Bay (A) 10 Eylül 2024’te yaptığı 250 bin TL’lik halı satışına ilişkin tahsilatı komşu işletme Bay (B)’nin POS cihazı ile yapmıştır. Her iki kişi de birinci sınıf tacirdir.
Bu durumda tahsilatın başkasına ait olan POS cihazı ile yapılması nedeniyle Bay (A) ve Bay (B)’ye ayrı ayrı 60 bin TL ceza kesilecektir.
Öte yandan bayi-alt bayi ilişkisi ve benzeri ilişki kapsamında gerek kendisine tahsis edilen POS cihazını kullandıran gerekse bu cihazlar vasıtasıyla teslim ettikleri mal ve hizmetlere ilişkin tahsilatlarını yapan mükelleflere bu hüküm nedeniyle ceza kesilmeyecektir. Bu konu idarenin basın açıklamasıyla netlik kazanmıştır.
İşletme ödemesinin işletmeye ait olmayan kredi kartı ile yapılması
7524 sayılı Kanunun yayımından sonra piyasada işletmenin satın aldığı mal ve hizmet bedellerinin sadece işletme kartlarıyla ödenebileceği şeklinde bir algı oluştu. Fakat yapılan değişikliklerde böyle bir düzenleme yok.
Başka bir deyişle mal teslimi veya hizmet ifası yapılan müşteri ile ödemeyi yapan kart sahibi farklı kişiler olabilir. Bu husus herhangi bir cezayı gerektirmez. Burada sadece gerekli muhasebe kayıtlarının yapılması ve diğer vergisel yükümlülüklerin yerine getirilmesi beklenir.
Önemli tavsiyeler
7524 sayılı Kanun’dan sonra vergi cezaları oldukça yükselmiş, cezayı gerektiren fiillerden kaçınmak elzem hale gelmiştir. Yüksek cezalara muhatap olmamak için;
- Faturaların 7 günlük sürede kesilmesine azami özen göstermek,
- Tahsilat ve ödemelerin tamamını banka ve benzeri finans kurumları aracılığıyla yapmak,
- Sanal ve fiziki POS cihazlarını başkasına kullandırmamak,
- Şahsi banka hesaplarını veya şirket hesaplarını başkalarının tahsilatına aracı kılmamak,
- Mal ve hizmet satışına ilişkin bedeli mutlaka şirket hesabı aracılığıyla tahsil etmek,
çok önemli ve gerekli hale gelmiştir.
Cezalarla ilgili maddelerin yürürlüğe girdiğini ayrıca hatırlatmamız gerek.