Yeni varlık barışında tereddütlü konular için öneriler

Mustafa AK
YMM/ Vizyon Şirket Ortağı

Yeni Varlık Barışı düzenlemesi 7417 sayılı Kanunu’nun 50. maddesi ile Kurumlar Vergisi Kanunu’na geçici 15. madde olarak eklenmiştir.

Bazı Varlıkların Ekonomiye Kazandırılması Hakkında Genel Tebliğ Taslağı (Seri No: 1) ise Gelir İdaresi Başkanlığı’nın internet sitesinde yayımlanmıştır. Bu yazımızda gerek kanun ve tebliğ taslağı gerekse önceki uygulamalardan hareketle varlık barışıyla ilgili tereddüde açık konuları irdeleyip önerilerimizi sunduk. Yeri geldiğinde tebliğ taslağıyla ilgili görüşlerimizi belirttik.

Varlık barışı uygulaması

Varlık barışı, gerçek ve tüzel kişilerin yurt dışında bulunan varlıklarının Türkiye’ye getirilerek ve vergisi ödenerek, yurt içinde bulunmakla birlikte gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin kanuni defter kayıtlarında yer almayan varlıkların ise vergisinin ödenerek, defter kayıtlarına alınmasıdır.

Bildirilen varlıkların değeri üzerinden bildirim tarihine göre %1, %2 veya %3; beyan edilen varlıkların değeri üzerinden ise %3 vergi ödenir. Karşılığında bildirim/beyan tutarıyla sınırlı olarak vergi incelemesine tabi olunmama veya bildirilen tutarların inceleme sonucu ortaya çıkan matrah farklarından mahsup edilmesi avantajı elde edilir.

Örnek: (A) AŞ. İsviçre’de bulunan 2 milyon İsviçre Frangı’nı 30/9/2022 tarihinde Türkiye’deki bankaya bildirmiş ve aynı tarihte hesabına transfer etmiştir. (30/9/2022 tarihinde 1 İsviçre Frangı = 18 Türk Lirası)

Bildirim 30/9/2022 tarihinde yapıldığından bu tarihteki döviz alış kuru üzerinden hesaplanan 18 X 2 = 36 milyon TL matrah olacaktır.

36 milyon X 0,01 = 360.000 TL vergi hesaplanır.

Bu tutar banka tarafından peşin olarak tahsil edilecek, 15/10/2022 tarihine kadar vergi dairesine beyan edilip ödenecektir.

Varlığın transferinden sonra bildirim yapılabilir mi?

Madde kapsamında bildirime konu edilen varlıkların, bildirimin yapıldığı tarihten itibaren üç ay içinde Türkiye’ye getirilmesi veya Türkiye’deki banka veya aracı kurumlarda mevcut ya da yeni açılan bir hesaba transfer edilmesi şarttır. Bu işleyişe göre öncelikle bildirim yapılmakta daha sonra varlık transferi gerçekleşmektedir. Ancak varlık transferi gerçekleştikten sonra bildirim yapılıp yapılmayacağı belirsizdir.

Örneğin bildirim yapmadan önce yurtdışından döviz varlığını Türkiye’deki banka hesabına yatıran bir şirket, dövizin bankaya transfer edildiği tarihten sonra bildirim yapabilmelidir. Kanaatimizce bunun önünde kanuni bir engel yoktur. Öte yandan kanunun yayım tarihinden önce gerçekleşen varlık transferiyle ilgili kanun hükmünden faydalanılamayacağını düşünmekteyiz.

Ödenin verginin iade edilmesinde eksik tutar

Düzenlemeye göre yurt dışında bulunan ve madde kapsamında bildirime konu edilen varlıkların, Türkiye’deki banka ya da aracı kurumlara transfer edildiği veya yurt dışından getirilerek bu hesaplara yatırıldığı tarihten itibaren en az bir yıl süreyle bu hesaplarda tutulması halinde, bildirilen varlıkların değeri üzerinden madde kapsamında uygulanması gereken vergi oranı %0 olarak dikkate alınır. Bildirim sırasında ödenen vergi ise başvuru üzerine mükellefe iade edilir.

Yine işleyişe göre banka ve aracı kurumlar, vergiyi peşin olarak tahsil edip öderler. Bu durumda banka/aracı kurum, bildirilen ve hesaba transfer edilen meblağın içerisinden belli bir miktarı kesip vergi olarak yatırabilir. Bu durum ise bildirilen miktarın kesilen vergi kadar azalmasına neden olur. Bu nedenle peşin olarak kesilen vergiye tekabül eden miktarın banka hesabından eksilmesinin %0 vergi oranı uygulanmasına engel teşkil etmemesi gerektiğini düşünmekteyiz.

İade için başvuru süresi var mı?

Kanuna göre yukarıda bahsettiğimiz tahsil edilerek vergi dairesine ödenen vergi, bildirim sahibinin ilgili vergi dairesine başvurusu üzerine iade edilir. Ancak Kanunda başvuru zamanı ile ilgili bir hüküm yoktur. Bu nedenle başvuruyla ilgili bir süre kısıtı olmadığını düşünmekteyiz.

Mahsuben ödeme yapılabilir mi?

Yurtiçi varlıklar vergi dairelerine beyan edilir. Varlıkların değeri üzerinden %3 oranında vergi tarh edilir ve bu vergi, tarhiyatın yapıldığı ayı izleyen ayın sonuna kadar ödenir.

Yurtdışından getirilen varlıklarla ilgili verginin peşin ödeneceği kanunen teminat altına alınmıştır. Ancak vergi dairesine beyan edilen varlıkların ödenme şekline ilişkin bir hüküm kanunda yoktur. Buna göre tahakkuk eden bu borcun, mükellefin vergi dairesinden olan alacaklarına mahsup edilebileceğini düşünmekteyiz. Yani verginin nakden ödenmesi bize göre şart değildir.

Yurtiçi varlık barışı beyanında düzeltme

Tebliğ taslağında yurtdışında bulunan varlıkların bildirimiyle ilgili farklı tarihlerde birden fazla bildirimde bulunulmasının mümkün olduğu belirtilmiştir. İlave olarak, yapılan hataların düzeltilmesi amacıyla ya da bildirime konu edilen varlıkları azaltıcı ya da artırıcı yeni bir bildirimde bulunulmak istenilmesi halinde nasıl düzeltme yapılacağı detaylı olarak anlatılmıştır.

Aynı hususların yurtiçi varlıkların beyanıyla ilgili yapılıp yapılmayacağı belirsizdir. Genel hükümler dairesinde beyan edilen varlıklarla ilgili de başvuru süresi içinde düzeltme beyanı verilebileceğini düşünmekteyiz.

5 / 7 / 2022 sonrasında edinilen varlıkların durumu

Kanunun yayımı tarihi olan 5/7/2022 tarihinden sonra elde edilen madde kapsamındaki varlıklarla ilgili madde hükümlerinden yararlanılabileceğini düşünmekteyiz. Örneğin Eylül ayında elde edilen dövizler madde kapsamında varlık barışından yararlanabilir. Bunun önünde kanuni bir engel olmadığı kanaatindeyiz.

Rayiç bedel uygulaması

Tebliğ taslağına göre bildirilen taşınmazlar ve altınlar rayiç bedeliyle değerlenir. Rayiç bedel varlıkların bildirildiği veya beyan edildiği tarih itibarıyla belirlenen alım-satım bedelidir. Taşınmazlarda rayiç bedeli, ispatlanabilir olduğu sürece herhangi bir şekilde tespit edilebilir. Bunun için ilan siteleri ve emlakçılardan faydalanılabilir. Taşınmaza değerleme yaptırmak zorunlu değildir ancak faydalıdır.

Altınlarda ise rayiç bedel olarak beyan/bildirim tarihindeki Kıymetli Madenler Piyasası’nda oluşan altın fiyatı esas alınabilir.

Vergi incelemesinde mahsup avantajı için mükellefin beyanı yeterli mi?

Bildirimde veya beyanda bulunulan varlıklara isabet eden tutarlara ilişkin hiçbir suretle vergi incelemesi ve vergi tarhiyatı yapılamaz.

Bu varlıklar dışındaki diğer nedenlerle başlayan vergi incelemeleri veya takdire sevk işlemleri dolayısıyla, madde kapsamında bildirimde veya beyanda bulunan mükellefler hakkında matrah farkı bulunması durumunda, matrah farkının bildirime/beyana konu edilen varlıklar nedeniyle ortaya çıktığının tespiti halinde varlık tutarının bulunan matrah farkına eşit ya da fazla olması durumunda tarhiyat yapılmaz. Bu farkın bildirilen veya beyan edilen varlık tutarından fazla olması durumunda, yalnızca aradaki fark tutar üzerinden vergi tarhiyatı yapılır. Bu hüküm mükellefe vergi incelemesinde koruma sağlamakla birlikte muğlaktır.

Genel kurulda verilen teklife ilişkin sunulan gerekçede yer verilen örnekte, inceleme sırasında mükellef tarafından matrah farkının, beyan edilen varlığa ilişkin olduğunun belirtilmesi, mahsup avantajı için yeterli görülmüştür.

Tebliğde verilen örnekte ise mükellefin böyle bir hususu belirtmesi iddia olarak görülmüş ve vergi inceleme elemanına bu iddiayı inceleme görevi verilmiştir. Buna göre aradaki farkın nedeninin mükellefin ifadesine uygun olduğunun anlaşılması bir şart olarak koşulmuştur.

Bize göre gereksiz ihtilafların önüne geçmek adına inceleme sırasında hayatın olağan akışına tamamen aykırı beyanlar dışında mükellefin beyanları tarhiyat sırasındaki mahsup için yeterli görülmelidir.

Mahsupta vergi türü konusu

Mahsuplar yapılırken sadece kurumlar vergisi değil varsa tüm vergi türlerine ilişkin matrahtan indirim yapmak icap etmektedir. Bu duruma ilişkin bir örnek tebliğe yerleştirilebilir.

31.12.2022 hafta sonuna denk geliyor

Yurtdışından getirilen varlıklarla ilgili değişen oranlarda vergi alınacağını belirtmiştik. Buna göre bildirim tarihi 31.12.2022 tarihine kadarsa vergi oranı %2 olmaktadır. 31.03.2023 tarihine kadar yapılan bildirimler için %3 oranında vergi alınır.

213 sayılı Kanun’un 18. maddesine göre sürenin son günü resmî tatile rastlarsa süre tatili takip eden ilk iş gününün tatil saatinde biter. 31.12.2022 tarihi cumartesi gününe denk geldiğinden bu sürenin 2 Ocak 2023 Pazartesi gününe uzamasının doğru olacağını ve bu gün yapılan bildirimlerden %2 vergi alınması gerektiğini düşünmekteyiz.

Muhasebe kaydı örneği

Düzenleme uyarınca bildirilen/beyan edilen varlıklar kanuni defterlere kaydedilmelidir. Tebliğ taslağında defter kaydıyla ilgili bir örneğe yer verilmesi uygun olacaktır. Aşağıdaki örneği takdirlere sunuyoruz.

Örnek: (A) AŞ. 1 milyon Euro karşılığı 18 milyon TL’yi 30.09.2022 tarihine kadar bankaya bildirerek aynı gün banka hesabına transfer etmiştir. Daha sonra tahakkuk eden vergiyi ödemiştir.