Yeni dünya ve kadınlar

8 Mart Dünya Kadınlar Günü’nü kutluyorum. Yenidünyanın yeni şartları, kadın-erkek hepimizi etkiliyor. Ancak yeni dönemin bazı fırsat ve tehditlerinin kadınlar üzerindeki etkisi daha fazla. Dört fırsatla başlayalım:

EĞİTİME ERİŞİM KOLAYLAŞIYOR. Artık her yerden her bilgiye her hızda ulaşabiliyoruz. Yaşam boyu eğitim ile yeni kabiliyetler kazanmak kolaylaştı. 100 kadından 8’inin henüz okuma yazma bilmediği (birkaç milyon kişi!), üniversite mezunu kadın oranının (yüzde 17.5) erkeklerin 2/3’ü olduğu, kadınların eğitim düzeyi arttıkça istihdama daha fazla katıldığı (toplam: yüzde 30, lise mezunu: yüzde 65, üniversite mezunu: yüzde 80) ülkemizde bu büyük bir fırsat.

İŞİN TANIMI DEĞİŞİYOR. Geleneksel çalışma, tek işverene bağlı olarak, tek bir mekânda, belli (genellikle tam zamanlı) mesai saatleri arasında yapılan ve karşılığında belli ödeme alınan (maaş ve haklar) bir faaliyetti. Artık konunun erişim (çok işveren), esneklik (mekan ve çalışma saatleri) ve kazanç (parça başı ücretlendirme) boyutları ciddi bir değişime uğradı. Daha esnek çalışma imkânlarının sunduğu yeni seçenekler, kadınların istihdama katılımındaki çok düşük seviyeyi (yüzde 30) kırmamıza imkân sağlayabilir.

FİNANSAL KAPSAMA GENİŞLİYOR. Finansal teknoloji, mikrokredi, etki yatırımcılığı, kripto para gibi yenilikçi ürünler her geçen gün artıyor. Farklı araştırmalara göre, Türkiye’de 6 veya 10 girişimciden 1’i kadın. Erkeklerin yüzde 80’inin banka hesabı varken kadınların sadece yarısının var. Dünyada kadınların mülkiyet sahipliği yüzde 1-2 seviyesinde. Yeni yaklaşımlarla kadınların ekonomik hayata girişini kolaylaştırmak, başta kadınlar, hepimiz için refahı artıracak.

ROBOTLAR/ YAPAY ZEKANIN YARDIMA GELİYOR. Teknolojik gelişim kadınlara ev içerisinde ‘yüklenen’ görevlerin (günde 5 saat) azalmasını ve kadınların toplumsal ve ekonomik faaliyetler için daha fazla zamana sahip olmasını sağlayacak.

Elbette yenidünya sadece fırsatları değil, dikkat edilmesi gereken riskleri de beraberinde getiriyor. Üç tanesine dikkat çekeyim:

ALGORİTMALAR. Mevcut veri seti ile işleyen yapay zeka algoritmaları, toplumdaki eşitsizlikleri, bazen artırarak ileri taşıyor, dezavantajlı grupları görünmez kılıyor. Sosyal medyaya giren bir yapay zeka ‘chatbot’unun kısa süre sonra ırkçı ve cinsiyetçi mesajlar atmaya başlaması bunun bariz örneklerinden biriydi. Algoritmaları bu açıdan da denetlemekte yarar var.

HANE İÇİ İŞ YÜKÜ. Evden çalışma ve eğitimin yaygınlaştığı salgın döneminde hane içi şiddetin yükseldiğini, kadın ve kız çocuklarının üzerindeki ev işi yükünün arttığını ve neticede işe/ okula odaklanamadıklarını gösteren araştırmalar var. O kadar ki, salgın sonrası birçok hakemli dergide, kadın akademisyenlerinin gönderdiği yayınlar azalmış, erkeklerinki artmış. İş yapış şekli değişirken farkında olmamız gereken bir konu.

TEMSİL AZLIĞI. Teknoloji dünyasında kadınların nisbeten az sayıda olması, geliştirilen ürünlerin perspektifinin yeterince kapsayıcı olmamasına yol açabilir. Ekip oluştururken dikkat.

Toplumsal cinsiyet eşitliğinin her şeyden önce bir adalet meselesi olduğunu unutmadan, yenidünyanın sunduğu fırsatları değerlendirdiğimiz, oluşturduğu riskleri yönettiğimiz günler dileğiyle, 8 Mart kutlu olsun.