Yeni bir enflasyon terminolojisi: “Greedflation”
Ferda Besli
Şirketler pandemi döneminde tedarik zincirinde yaşanan sıkıntılar ve 24 Şubat 2022 de başlayan Rusya-Ukrayna savaşının getirdiği maliyetlerini kar marjlarını artırarak tüketicilere transfer ettiler. Hammadde, enerji, ambalaj, taşıma ve işçilik maliyetlerinin üzerinde tüketici fiyatlarına yansıdı ve karlar son iki yılda arttı. Enflasyonda yeni bir terim “Greedflation” gelişmiş ülkelerde konuşulmaya başladı. “Greedflation” maliyetlerinin üzerinde fiyat artışları ile enflasyon yaratarak tüketicilerin yaşam maliyetlerini artırmak olarak tanımlayabiliriz. Refinitiv verilerine göre S&P 500 firmalarının karlılıklarında pandeminin başladığı 2020-2022 yılları arasında önemli artış var.
Tablodan görüldüğü ABD’deki şirketler karlılıklarını 300 baz puana yakın artırmışlardır. Türkiye için benzer analizi yapar isek,
* TCMB verilerine dayanarak tüm sektörler ve imalat sanayi
* İstanbul Borsasında BİST 100 endeksinde işlem gören tüketicilere yönelik faaliyet gösteren bazı firmaların 2019, 2020, 2021 ve 2022 KAP’a açıkladıkları finansal tablolar üzerinden yaptık.
1- TCMB’nın sektörel verileri genel 934,550 firma datasının 2019-2021 yılları arasında (2022 verileri açıklanmadı) brüt kar yüzde 26 civarında kalır iken, faaliyet karı (EBİT) 2019 yılında yüzde 7,1, 2020 yılında yüzde 7,9 ve 2021 yılında yüzde 9,1 olarak gerçekleşmiş olup kar marjları artmıştır.
İmalat sanayinde ise hem brüt karda hem de faaliyet karında artış vardır. 2019 yılında yüzde 19 olan brüt kar marjı 2020 yılında yüzde 21,9 ve 2022 yılında yüzde 22, faaliyet karında ise sırasıyla yüzde 8,4, yüzde 11,1 ve yüzde 11,6 olarak gerçekleşmiştir.
2- BİST 100 endeksinde işlem gören gıda, hammadde ve tüketim ürünleri üreten 7 firmanın, Arçelik, Coca-Cola, Pınar Süt, Tat, Yayla Gıda, Şişecam ve Ülker’in 2019, 2020, 2021 ve 2022 mali tabloları üzerinden karlılık marjlarındaki değişimi analiz ettiğimizde ise sonuçlar biraz karışık duruyor. 3 şirket 2019-2022 yılları arasında brüt kar marjını artırırken 4 şirket faaliyet karını artırmıştır.
Sonuç olarak, 2020 yılında başlayan pandemi nedeniyle tedarik zincirindeki kırılma ve Rusya-Ukrayna savaşı hammadde, enerji, navlun, ambalaj ve işçilik maliyetlerini artırırken şirketler maliyet artışlarının üzerinde ürün fiyat artışları ile kar marjlarını artırmışlardır ve yükselen yaşam maliyetleri nedeniyle tüketim azalırken artan fiyatlar 2020, 2021 ve 2022 yıllarında şirketlerin kar marjlarını artırmıştır. Trendin 2023 yılında değişeceğini ve kar marjlarının 2022 yılının altında olacağını düşünüyoruz.