Yeni başkan ile eski usul iletişim
Piyasa beklentisinin altında gerçekleşen faiz artırımı sonrası, Merkez Bankası’ndan normalleşmeye ilişkin adımlar yine bir Cumartesi kararnamesi (24.06.2023) ile gelmeye başladı.
Ancak öncesinde 23 Haziran Cuma günü TCMB Başkanı Dr. Hafize Gaye Erkan, Türkiye Bankalar Birliği Yönetim Kurulu ile bir araya geldi.
İçeride neler konuşulduğuna ilişkin kapsamlı bir bilgi verilmedi. Sonradan sosyal medyaya yansıyan haberlere göre yeni Başkan banka temsilcilerini dinlemiş ancak sorulan sorulara cevap vermek yerine kendisine soruların yazılı olarak iletilmesini istemiş. Bu iddia Merkez Bankası tarafından yalanlanmadı. Böylece yeni Başkan’dan Amerikan Tarzı İletişim bekleyenler başta ben olmak üzere yanıldık.
Hafize Gaye Erkan ‘Bankacılık sektörümüzle bir araya geldik. Çok verimli bir görüşme oldu. Bize sorunlarını ve makro ihtiyati çerçeveyi, sadeleştirme sürecindeki taleplerini belirttiler. Şundan eminim ki, hükümetimiz belirlediği ekonomik hedefler doğrultusunda enflasyonla mücadele etmek için bütün ekonomik birimlerimiz kollarını sıvamıştır. Bunu istikrarlı ve kararlı bir şekilde, hedefe yönelik yapacağımızdan eminim. Bunun için de fiyat istikrarı, finansal istikrar için çok önemli. Hem fiyat istikrarını hem finansal istikrarı sağlayarak enflasyonla mücadele edeceğiz’ diyerek ilk açıklamalarını yaptı. Böylece Türkçe olarak ilk kez sesini duymuş olduk.
Türkiye Bankalar Birliği tarafından 23 Haziran 2023 tarihli basın bülteni ile de bu minvalde açıklamalarda bulunuldu. Yine beklentilerin aksine, basın bülteni daha çok Türkiye Bankalar Birliği Yönetim Kurulu Başkanı Alpaslan Çakar’ın görüş ve söylemlerini içeriyordu.
Ben açıkçası ABD de banka yöneticiliği yapmış, Fed iletişiminin nasıl yapıldığını iyi bilen başkanın kendi tarzını hemen ortaya koyacağını düşünmüştüm.
Para Politikasının yeni bir aracı olarak ‘Sözlü Yönlendirme’ olarak bildiğimiz ‘İleriye Dönük Rehberlik’, Fed’in efsane başkanlarından Ben Bernanke döneminde sıklıkla kullanılmaya başlanmış hatta Bernanke 4.Ocak.2020 tarihinde Brookings Institute’da yaptığı ‘Para Politikasının Yeni Araçları’ başlıklı konuşmasında ‘İleriye Dönük Rehberlik’e detaylı bir şekilde değinmişti.
Şöyle diyordu Bernanke; ‘İleriye dönük rehberlik ya da Guthrie ve Wright’ın 2000 yılındaki çalışmalarında[1] belirttikleri şekliyle ‘açık ağız operasyonları’, para politikası yapıcıların ekonominin ve politikanın gelişmesini nasıl beklediğine dair iletişimdir. İleriye dönük rehberlik, birçok biçimde (politika hedeflerinin belirlenmesi, ekonomik ve politika projeksiyonları gibi) ve birçok yerde (konuşmalar ve döneme tanıklıklar, para politikası raporları) şeklinde ortaya çıkar. Halkın uygulanan para politikasının ekonomik koşullara nasıl tepki vereceğini anlamasına yardım eder.’
Yine Bernanke’nin konuşmasında referans verdiği Campbell ve diğerleri (2012)[2] ileriye dönük rehberliği iki farklı şekilde ortaya koymuş.
Bunlardan ilki Delphi Rehberliği (Delphi’de yer alan Apollon Tapınağı’ndaki kehanetlerden esinlenerek) ikincisi ise Odysseus Rehberliği (Odysseus'un kendisini direğe bağlayarak gemisinde kalmayı taahhüt etmesinden esinlenerek)
Delphi Rehberliği yalnızca bilgilendirme amaçlı bir rehberlik. Para politikası yapıcılarının potansiyel olarak para politikasının sonuçlarına ilişkin herkesten daha fazla bilgileri vardır. Bu bilgiyi kendilerine saklamazlar ve makroekonomik performansın ve olası ya da amaçlanan para politikası eylemlerinin bir tahminini kamuoyuna açıklarlar. Halkın ve piyasa katılımcılarının politika yapıcıların ekonomik kararlarını ve politika planlarını anlamalarına yardımcı olurlar. Bu tür ileriye dönük rehberlik, belirsizliğini azaltarak makroekonomik sonuçları iyileştirmeyi amaçlar.
Buna karşılık, Odysseus Rehberliği, para politikası yapıcılarının açıkça taahhütte bulunmalarını teşvik eder. Bu tür bir eylem (rehberlik) basit ekonomik tahminlerin ötesine geçer. Bu tür rehberliği seçen para politikası yapıcıları hükümetle uyumlu bir politika yürütme sözü ya da taahhüdünü de kamuya açıklarlar. Bununla birlikte, Odysseus Rehberliği uygulanması temel bir zorlukla karşı karşıyadır. Harekete geçmek için belirlenen zaman geldiğinde, politika öngörüsünün yararlı etkisi geçmişte kalabilir. Bu durumda azalan etkiyle bir değişim sağlanamamış olabilir. Örneğin Hükümet para politikasını gevşetmek istediğinde muhtemelen bu durum Merkez Bankasının hoşuna gitmeyecektir. Ancak yine de hükümet politikasına destek olunacağı yönünde halkta ve ekonomik oyuncularda bir beklenti oluşursa yani sözlerin tutulmayacağına yönelik bir inanış ortaya çıkarsa, uygulanan para politikası etkinliğini kaybeder.
Bunlardan herhangi birisi yeni Merkez Bankası Başkanımızın tercihi olabilir. Ayaküstü yaptığı açıklamada Türk Tipi Odysseus Rehberliği yapılacağı yönünde bir kanaat oluştu bende.
Merkez Bankası başkanımızın geçmişte itibarını tümden yitirmiş, kendi görev tanımlaması dışında farklı görevleri misyon edinmiş bir Merkez Bankasının başına geldiğini düşünürsek, sanırım itibar temini yolunda hızlı adımlar atması elzem gibi duruyor.
[1] Guthrie, G., & Wright, J. (2000). Open mouth operations. Journal of Monetary Economics, 46(2), 489-516.
[2] Campbell, J. R., Evans, C. L., Fisher, J. D., Justiniano, A., Calomiris, C. W., & Woodford, M. (2012). Macroeconomic effects of federal reserve forward guidance [with comments and discussion]. Brookings papers on economic activity, 1-80.