Yatırım performansımız
Son beş yılda yatırım performansımız GSYH’de gözlenen performansın çok gerisinde kaldı. Buna karşılık son birkaç çeyrek makine ve teçhizat yatımlarında keskin artış gerçekleşti.
Hafta başında yayınlanan ilk çeyreğe ilişkin GSYH verilerinin yatırımlara ilişkin kısmında dikkat çekici bazı noktalar var. İlk olarak belirtmek gerekiyor ki son yıllardaki yatırım performansımız pek iç açıcı değil. Bunu daha rahat gösterebilmek için toplam yatırım harcamaları ile GSYH serilerinin hareketini birlikte gösteren bir grafik veriyorum (Grafik 1). 2016’nın ilk çeyreğinde her iki değişkenin aldığı değerlere 100 dersem, 2021’in ilk çeyreğinde GSYH 123.3 değerini alıyor. Farklı bir ifadeyle, beş yıllık dönemde GSYH yüzde 23.3 oranında artmış. Buna karşılık toplam yatırım harcamaları 2021’in ilk çeyreğinde 109 değerine ulaşıyor; sadece yüzde 9 artış var. Kısacası, yatırım performansımız GSYH’de gösterilen performansın çok gerisinde.
2016’nın sonundan itibaren yayınlanmaya başlanan yeni GSYH verilerinin en olumsuz taraflarından biri toplam yatırımların kamu ve özel ayrımını göstermemesi. Oysa ekonomiyi değerlendirebilmek için bu ayrım çok önemli. Zira her ülke, mali alanı elverdiği sürece kamu yatırımlarını ekonominin içinde bulunduğu koşulları değiştirmek için kullanabilir. Mesela ekonomisi resesyonda ise kamu yatırım harcamalarını belirgin biçimde artırabilir. Bu nedenle, toplam yatırım harcamaları değil de özel yatırım harcamaları ekonominin içinde bulunduğu durumu daha iyi yansıtır. Gelecekte izleyebileceği yol için de daha sağlıklı bilgi verir. Yukarıda sözünü ettiğim son beş yıllık yatırım performansının ne ölçüde özel sektörün yatırım performansı olduğunu bu nedenle bilemiyoruz. Özellikle 2018’in yaz aylarından bu yana yaşadıklarımız ve artan riskimiz, özel yatırım performansının kamunun yatırım performansının gerisinde kalmış olacağını düşündürtüyor.
Yatırımlara ilişkin bir başka ilginç gözlem ise makine ve teçhizat yatırımlarında son birkaç çeyrekte gözlenen ‘patlama’. İnşaat yatırımları azalırken, makine ve teçhizat yatırımlarında keskin bir artış var (Grafik 2), Ne kadar sürdürülebilir olduğu bir tarafa, olumlu bir gelişme bu. Peki, bu yüksek artış sürdürülebilir mi? Büyük ölçüde kredi patlamasının tetiklediği bir artış olduğunu düşünüyorum. Kredi artışı, defalarca bu köşede yer alan nedenlerle sürdürülebilir değildi ve sürdürülemedi. Risk düzeyimizin mevcut düzeyinde bu keskin makine ve teçhizat yatırım artışının devam etmesini beklemiyorum.
Grafik 1
Grafik 2