Yaptım, ama bir sor bakalım niye yaptım?
Aslında bu makalede yazdıklarım Bloomberg’de “Üzgünüm, Sizin Petrolünüz 250 Dolar” başlığı altında Javier Blas tarafından 9 Mayısta yayınlandı. Ancak aradan geçen süre içinde koşullarda bir değişiklik olmadığı ve Türkiye’de akaryakıta , yine, zam geldiği için değinmekte fayda olduğunu düşünüyorum. Sık sık petrol ve benzin fiyatları karşılaştırması görüyoruz. Petrol fiyatları yatay giderken benzin veya dizel artmış. Bu nasıl olabiliyor? Söz konusu karşılaştırma normal bir zamanda makul olsa bile teknik olarak konuya baktığımızda hatalı bir karşılaştırma . Asıl bakılması gereken crack spread olarak tabir edilen ve ham madde ile mamul arasındaki ilişkiyi gösteren spread. Grafikte bu spreadi görüyorsunuz.
Söz konusu zaman dilimi içinde petrol fiyatları (WTI) 2008 yılında 147 dolar seviyesini görmesine rağmen crack spread zirvesini bu günlerde kaydediyor. Dikkat ederseniz ok kısa bir süre için olsa da petrol fiyatlarının sıfıra düştüğü Covid krizinde creak spread yine çok büyük bir zıplama yapmış.
Petrol fiyatları Rusya Ukrayna savaşı başladığında yüzde 20’lik bir artış kaydetti ve daha sonra 110 dolar civarında yatay bir seyre girdi. Ancak aynı tarihten bu yana crack spread ise yüzde 60 artmış durumda. Elbette yüksek petrol fiyatları bir sorun ancak bu şu anda mamul fiyatlarında görülen yükselişin kaynağı petrol değil. Nitekim jet yakıtı veya dizel gibi ürünlerde petrolden çok daha daha ciddi yükselişler söz konusu. Ve bildiğiniz üzere tek sorun hammadde veya rafineri fiyatları değil. Vergiler, ulaştırma ve pazarlama maliyetleri de arttığı için katlanarak büyüyen bir fiyat baskısı ortaya çıkıyor. Bu durumu sadece savaşa bağlamak popüler tabirle büyük resmi kaçırmak olur. Evet savaş bu konuda önemli dinamiklerden bir tanesi, devletlerin stoklarından petrol satması da petrol fiyatlarını şimdilik kontrol altında tutuyor ancak asıl sorun rafineri kapasitesinde, özellikle de Batıda , görülen düşüş. Bu durum 2019 sonrası hızlansa da 2014 sonrası petrol sektöründe genel bir yatırım düşüşü söz konusu. Açısı şimdi misli ile çıkıyor...