Yapay zekâ iklim krizi ile mücadele edecek
Başlangıç Noktası’nın kurucularından Ceren Zeytinoğlu Atıcı, “Yapay zeka ile iklim değişikliği ile mücadele etmek; bu iki farklı disiplini bir araya getirmek, gerçekten dönüşüm yaratabilir. Bizim amacımız, çözüm üreten bir platform olmak ve bunu küresel ölçekte yaymak” diyor.
Başlangıç Noktası’nın kurucularından Ceren Zeytinoğlu Atıcı, teknoloji ile toplumsal sorunlara çözüm üretme misyonunu taşıyan projelere odaklanan ve hikayesi aslında tüm gençlere ilham verecek bir isim. Sivil toplumun gücünü ve yapay zekanın potansiyelini birleştirerek, daha iyi bir dünya inşa etmenin mümkün olduğuna inanan Zeytinoğlu Atıcı, “Bizim işimiz, ateşi yakmak. Ardından, bu ateşin doğru yerlere ulaşmasına izin vermek ve bir ekosistem yaratmasına fırsat tanımak. Sosyal sorunları teşhis edip, o sorunları çözebilecek sivil toplum projeleri geliştirmeyi hedefleyen Ceren Zeytinoğlu Atıcı, kariyerine sosyolojik araştırmalar yaparak başladı. 2014’te City University London Sosyoloji bölümünden mezun olduktan sonra Türkiye Sosyal ve Ekonomik Etütler Vakfı’nda (TESEV) araştırmacı olarak çalışmaya başladı. Yolsuzluk algısı, kimlik politikaları ve dinler arası iletişim üzerine araştırmalar yürütürken Avrupa Birliği fonlu SELDI projesinin koordinatörlüğü üstlendi. Bu proje kapsamında Güneydoğu Avrupa’daki çoğu sivil toplum örgütü ile ortak çalışmalar sürdürdü. LSE’den mezun olduktan sonra ise etki yatırımı ve deniz suyu arıtımı konularında çalışmaya başladı. Ekim 2018’de Türkiye’nin ilk bağımsız konuşma platformu KonuŞu’yu kurdu. Aynı dönemde Türkiye Bilişim Vakfı ve Faruk Eczacıbaşı önderliğinde şekillenen Başlangıç Noktası’nın da kurucuları arasında yer aldı.
15 milyon genç
Dünya politikalarının hızla değişmesiyle birlikte, daha geniş bir bakış açısıyla hareket etmeye karar veren Zeytinoğlu Atıcı, bu süreci şöyle anlatıyor: “Dünya hızla değişiyordu. Aynı zamanda teknolojik şirketlerin etkisi de arttı. Cambridge Analytica skandalı, insanların görüşlerinin teknolojiyle nasıl şekillendirilebileceğini gösterdi. Bu noktada, sosyal bilimlerin ve sosyal bilimcilerin ne kadar önemli bir rol oynayabileceğini daha net görmeye başladım.”
Başlangıç Noktası, 15 milyon gencin sosyal mobilite ve beceri gelişimlerine odaklanan bir platform. Amacını, gençlere yapay zeka etiği, liderlik ve tasarım düşüncesi gibi konularda eğitimler vererek onları küresel vatandaşlar haline getirmek olarak tanımlıyor. Zeytinoğlu, “Bu projeyi başlatırken, Türkiye’deki gençlerin eğitimine ve potansiyellerine büyük bir katkı sağlamak istedik. Ancak zamanla, bu tür çalışmaları uluslararası düzeyde de yapmanın ne kadar önemli olduğunu fark ettik” diyor. Bu düşünceyle, Başlangıç Noktası’nın kurucusu Faruk Ecazcıbaşı öncülüğünde, uluslararası alanda etkili bir proje geliştirmeye başlıyor. Bu süreçte, yapay zeka araştırmaları yapan ve etkisini artırmak isteyen Vector Institute ile iletişime geçiyorlar.
Zeytinoğlu Atıcı, “Vector Institute, Nobel Ödüllü Jeffrey Hinton’ın kurduğu ve yapay zeka araştırmaları üzerine dünya çapında etki yaratmayı amaçlayan bir merkez. Onlarla bir yıl süren bir müzakereden sonra, 2023 yılında resmi bir anlaşma imzaladık” diyor. Bu anlaşma çerçevesinde hedef şöyle belirleniyor: Yapay zeka uzmanlarını iklim çözümleri üretmeye teşvik etmek. Zeytinoğlu Atıcı, bu projeyi sadece teoriyle değil, aynı zamanda gerçek ve uygulanabilir çözümlerle şekillendirmeyi amaçladıklarını vurguluyor ve şöyle diyor:
“Yapay zeka, yalnızca Kuzey Amerika’daki verilerle beslenen bir sistem olmamalı. Biz, dünya çapında iklim konusunda çalışan sivil toplum örgütleriyle bir araya gelerek, onlara veri setleri sağlayacak ve operasyonel destek vereceğiz. Amaç, bu teknolojilerin gerçek dünyada uygulanabilir ve etkili hale gelmesi.”
Amaç teknoloji ile değişim yaratmak
Bu projeyle, dünyadaki 1400 iklim odaklı sivil toplum kuruluşları arasında 70 tanesinin daha önce yapay zeka projeleri gerçekleştirdiğini belirten Zeytinoğlu Atıcı, “Bu gruptan 5 tanesini seçtik ve onları İstanbul’da bir araya getirdik. Bu çalıştayda, yapay zeka uzmanları ile iklim STK’ları ilk defa bir araya gelerek birlikte çözümler üretmeye başladılar” diyor. Projede dört ana alan üzerinde çözüm geliştirilmesi hedefleniyor: biyolojik çeşitliliğin korunması, enerji verimliliği, aşırı hava olaylarının tahmini ve akıllı şehir teknolojilerinin geliştirilmesi. Bu süreçte, sivil toplum kuruluşları ile işbirliği yaparak, bu alanlarda çözümler üretmeleri için finansal destek sağlanıyor.
“Amacımız, teknolojiyle bir değişim yaratmak. Burada sadece rapor yazmak değil, gerçek bir etki yaratmak istiyoruz. Çözümler üretildiğinde, bu çözümlerin hayatı nasıl değiştireceğini göstermek gerekiyor” diyor Zeytinoğlu Atıcı.
Başlangıç Noktası, 2024 yılı itibariyle proje önerilerini almaya başladı ve seçilen projeleri fonlayarak, bu çözümlerin küresel ölçekte hayata geçmesini sağlamayı hedefliyor. Zeytinoğlu Atıcı, “Yapay zeka ile iklim değişikliği ile mücadele etmek; bu iki farklı disiplini bir araya getirmek, gerçekten dönüşüm yaratabilir. Bizim amacımız, çözüm üreten bir platform olmak ve bunu küresel ölçekte yaymak” yorumunu yapıyor.
Başlangıç Noktası, ilerleyen yıllarda daha fazla sivil toplum kuruluşu, teknoloji şirketi ve araştırma enstitüsü ile işbirlikleri yaparak, dünyadaki sosyal sorunları çözmeye devam etmeyi amaçlıyor. Zeytinoğlu Atıcı, son olarak şunu ekliyor: “Çözüm üretmenin ve bu çözümleri hayata geçirmenin gücü, doğru ortaklıklarla birleştiğinde etkili hale gelir. Biz, teknolojiyi ve sosyal sorumluluğu birleştirerek, geleceğin dünyasında fark yaratmayı hedefliyoruz.”
“Kültürel ve sosyal dinamiklerle de çözüm üretmek gerekiyor”
“Sivil toplum kuruluşlarının teknoloji ve yapay zeka alanında daha fazla yer alması, özellikle iklim değişikliği gibi küresel sorunları çözmeye yönelik katkı sağlamaları çok önemli. Yapay zeka ve veri kullanımı konusunda Türkiye’de ve diğer gelişen bölgelerde bu tür kapasite geliştirme projeleri büyük bir etki yaratabilir. Ayrıca, yerel veri setlerinin oluşturulması ve bu verilerin küresel ölçekte faydalı olabilecek çözümler için kullanılması gerçekten önemli bir nokta. Sadece teknolojiyle değil, aynı zamanda kültürel ve sosyal dinamiklerle de çözüm üretmek gerekiyor ve bunun için gereken yeteneklerin artırılması şart.”
“Teknolojinin arkasındaki insanların dünya görüşlerini de değiştirmeliyiz”
“Türkiye’deki sivil toplum kuruluşları, özellikle yapay zeka ve veri analitiği gibi karmaşık konularda yeterli bilgi ve kapasiteye sahip değil. Bu noktada birçok farklı paydaşla iş birliği yaparak daha geniş bir etki yaratmak mümkün olabilir. Özellikle veri güvenliği, bulut çözümleri ve yapay zeka alanında doğru partnerlerle yapılan iş birlikleri önemli. İklim değişikliği gibi bir soruna karşı atılacak adımların sürdürülebilir ve uzun vadeli olması gerekiyor. Ayrıca, dünyanın dört bir yanındaki insanlarla kurulan bağlar, çözüm üretme noktasında çok değerli. Teknolojiyi iyilik için kullanma anlayışı ilham verici ve gelecekte bu tarz projelerin daha fazla ses getireceğini düşünüyorum. Teknolojinin arkasındaki insanların dünya görüşlerini de değiştirmeliyiz. Eğer daha fazla teknik insanı, sosyal sorumluluk ve iklim öncelikleri etrafında birleştirebilirsek, bu teknolojiyi doğru yönlendirebiliriz.”