Vergi mahkemelerinde ön inceleme ve sonuçları

Vergi Mahkemesinde dava açılmak üzere dilekçe hazırlanırken veya dava açılırken, dikkat edilmesi gereken bazı konular vardır. Çünkü bu aşamada yapılacak hatalar, dilekçenin reddinden davanın reddine kadar çeşitli yaptırımlarla karşılaşılma sonucu doğurur. Son zamanlarda dilekçelerin ilk incelenmesi sırasında verilen olumsuz / dilekçe ret kararlarının çoğalması dolayısıyla bu konuyu tekrar değerlendirmek istiyorum.

Vergi mahkemelerinde davanın açılmasını izleyen 15 gün içerisinde, mahkeme başkanı veya görevlendireceği bir üye tarafından dava dilekçesi, ilk incelemeye tâbi tutulur. Bu incelemede dilekçe, görev ve yetki, idari merci tecavüzü, ehliyet, dava konusu işlemin kesin ve yürütülmesi gereken bir işlem olup olmadığı, süre aşımının bulunup bulunmadığı, husumetin doğru yönlendirilip yönlendirilmediği, dilekçenin şekli açıdan gerekli bilgileri içerip içermediği, birden fazla işlem aleyhine dava açılmış ise birlikte dava koşullarının oluşup oluşmadığı yönlerinden sırasıyla incelenir.

Dilekçeler bu yönlerden kanuna aykırı görülürse durum; görevli daire veya mahkemeye bir rapor ile bildirilir. Tek hâkimle çözümlenecek davalarda hâkim zaten gereğini uygulayacağı için ayrıca rapor düzenlenmez. İlk incelemeyi yapanlar, bu noktalardan kanuna aykırılık görmezler veya daire veya mahkeme tarafından ilk inceleme raporu yerinde görülmezse, esasa geçilmek ve davalının ilk savunmasının alınabilmesini sağlamak amacıyla tebligat işlemi yapılır.

İlk inceleme raporu ile saptanan olumsuzluklar, mahkeme tarafından da benimsenirse, verilecek kararlar aşağıdaki şekilde olacaktır.

- Dava konusu adli veya idari yargının görev alanına giriyorsa görev yönünden davanın reddine karar verilir.

- Dava idari yargının görev alanında görevsiz ve/veya yetkisiz mahkemeye açılmışsa dava görev / yetki yönünden reddedilerek dosyanın görevli / yetkili mahkemeye gönderilmesine karar verilir. Bu karar karşı, istinaf ya da temyiz yoluna başvurulamaz.

- Dava ehliyetsiz kişi tarafından açılmış ise davanın reddine karar verilir. Mahkemenin bu kararına karşı, ilgisine göre istinaf ya da temyiz yoluna başvurmak mümkündür.

- Dava idarenin kesin ve yürütülmesi gereken nitelikte olmayan işlemi aleyhine açılmışsa davanın reddine karar verilir. Bu kararlara karşı, istinaf yoluna başvurmak mümkündür.

- Davanın hasım gösterilmeksizin veya yanlış hasım gösterilerek açılması halinde mahkeme doğru hasmı belirleyerek husumetin söz konusu hasma yöneltilmesine karar verir. Doğru hasmı belirlemek mahkemenin görevidir. Mahkemenin bu kararına karşı, istinaf ya da temyiz yoluna başvurmak mümkün değildir.

- Dilekçenin Kanunla belirlenmiş bilgileri içermeyecek şekilde olması halinde mahkeme, davacıya Kanuna uygun şekilde dilekçe ile davanın açılabilmesi için 30 günlük süre vererek dilekçe ret kararı verecektir. Mahkemenin bu kararına karşı, istinaf yoluna başvurmak mümkün değildir. Bu ek süre üzerine açılacak davanın, işlemin tebliğ tarihine göre hesaplanacak süre dikkate alınarak süreden reddedilmemesi için, bu defa dilekçeye, önceki mahkemenin verdiği dilekçe red kararının bir örneğinin eklenmesi gerekmektedir.  

- Birlikte dava koşullarının bulunmamasına rağmen birden fazla işlem aleyhine birlikte dava açılması veya birden fazla kişinin müşterek dilekçe ile dava açması hallerinde de mahkeme, ayrı ayrı dilekçeler ile davanın açılabilmesi için 30 günlük süre vererek dilekçe ret kararı verecektir. Mahkemenin bu kararına karşı da istinaf yoluna başvurmak mümkün değildir.

- Davanın ehliyetli olan bir - gerçek veya tüzel - kişinin avukat sıfatı olmayan vekili tarafından açılmış olması halinde mahkeme yine davanın ilgili - ehliyetli- kişi tarafından veya avukat sıfatına sahip vekili tarafından açılabilmesi için 30 günlük süre vererek dilekçe ret kararı verecektir. Mahkemenin bu kararına karşı da istinaf yoluna başvurmak mümkün değildir.

- Dilekçenin ilgili idarelere verilmesi gerekirken dava dilekçesi olarak mahkemeye verilmiş olduğu hallerde, bir başka anlatımla idari merci tecavüzü bulunan hallerde mahkeme, dilekçenin ilgili idareye gönderilmesine karar verecektir. Böyle bir durumda mahkemeye başvuru tarihi, ilgili idareye başvuru tarihi olarak dikkate alınır. Ancak bu karar aleyhine ilgisine göre istinaf yoluna başvurmak mümkündür.

Uygulamada en sık karşılaşılan dilekçe ret sebepleri ise dava konusu işlemin dilekçede açıkça belirtilmemesi, dilekçeye eklenmemesi, davanın avukat sıfatı bulunmayan kişilerce açılması, ayrı davaya konu edilmesi gereken işlemlerin birlikte dava konusu edilmesi halleri olarak karşımıza çıkmaktadır.

İlk inceleme aşamasında mahkemelerce dikkat edilecek bu konular, aynı zamanda dava açacak olanların veya dava dilekçesi hazırlayanların da dikkat etmesi gereken konuları oluşturmaktadır.