Vergi gelirlerinin payı 18 yılın en düşüğünde
Merkezi yönetim bütçesini ana gelir kalemi vergi gelirleri... Bu kalem, olağan dönemlerde bütçe toplam gelirlerinin yüzde 85’i civarında bölümünü oluşturuyor.
Son dönemde bütçe performansında yaşanan bozulmaya paralel olarak, vergi gelirlerinin toplam bütçe gelirleri içindeki payının da belirgin şekilde düşüş gösterdiği gözleniyor. Nitekim, 2018 yılında yüzde 85,1 seviyesinde bulunan vergi gelirlerinin toplam bütçe gelirleri içindeki payı, 2018’de yüzde 82’ye ve geçen yıl da yüzde 76,9’a geriledi. Bu rakam, 2002 yılındaki yüzde 76’lık orandan bu yana son 18 yılın en düşük seviyesini ifade ediyor. Bütçe gelirlerinde vergi gelirlerinin payının azalması, aynı zamanda vergi dışı gelirlerin payının artması anlamına geliyor. Bu taraftan bakıldığında ise vergi dışı gelirlerin bütçe gelirlerine oranının 2019 yılında yüzde 23’e yükseldiği görülüyor ki, bu oran da yine son 18 yılın en yüksek seviyesine işaret ediyor. Ekonomide vergi doğuran faaliyetlerin azalması ile birlikte bütçe dengesinde, uzun dönemden bu yana tek seferlik gelirler önemli bir rol oynuyor. 2005-2008 yılları arasında yapılan yoğun özelleştirmelerle birlikte, özelleştirme gelirleri bütçenin finansmanında önemli bir rol oynadı. Yine 2013 ve 2014 yıllarında gerçekleştirilen büyük özelleştirmelerle, vergi dışı gelirler kaleminde önemli artışlar yaşandı. Son yıllarda ise, özellikle kamuya olan borçların yeniden yapılandırılması, bedelli askerlik, imar affı, orman vasfını yitirmiş arazilerin satışı gibi tek seferlik gelirlerle bütçe performansında iyileştirmeler sağlandı. 2019 yılında da bütçe açığının azaltılmasına yönelik kaynak arayışları içinde Merkez Bankası’ndan aktarımlar öne çıktı.
Geçen yıl merkezi yönetim bütçesinde 673,3 milyar liralık vergi gelirlerine karşılık 202,5 milyar lira tutarında vergi dışı gelir elde edilirken, bu rakamın içinde TCMB’den aktarımlar önemli bir paya sahip oldu. Ocak ve mart aylarında transfer edilen 37,5 milyar lira tutarındaki banka karının yanı sıra, Merkez Bankası karının yüzde 20’si olarak tutulan 26 milyar lira tutarındaki yedek akçesinin, mevzuat değişikliği ile yüzde 6’ya indirilmesiyle de buradan 40,8 milyar lira tutarında bütçeye aktarım yapıldı.