Uzakdoğu’da kredi derecelendirme notları

Dr. Onur Yarar

İstanbul Okan Üniversitesi Öğretim Üyesi

Bilindiği gibi bayram tatiline girerken Fitch’in Türkiye’ye not indirimi geldi. Bu hafta Uzakdoğu ile Türkiye’nin notlarını karşılaştırmak istedim. Üç ABD'li şirketin Standart & Poor’s (S&P), Fitch ve Moody’s in ölçümlerine baktım (Ayrıca Türkiye’de pek bilinmeyen Japon JCR, Kanadalı DBRS, Alman Scope Ratings ve Çinli Chengxinve derecelendirme kuruluşları da bulunuyor). Ülkelere ve şirketlere karne notu veren, yatırımları ve borçlanmaları yönlendiren bu 3 şirket neden önemli? Kuruluş tarihlerine bakmak yeterince fikir verir sanırım. S&P'un kuruluşu 1860, Moodys'in kuruluşu 1900 ve en genci Fitch 1913.

Singapur, 3 derecelendirme kuruluşuna göre en iyi durumda. Hong Kong ve Makao, Çin’e bağlı özel idari bölgeler olmasına rağmen ayrıca notlanıyor. Brunei ve Myanmar’a ilişkin veri bulunmuyor. Türkiye’nin durumu ise üzücü.

Asean +3 bölgesinde geçen hafta neler oldu kısaca bakacak olursak;

Çin, Evergrande krizinden sonra sürekli gayrimenkul haberleri ile gündeme gelmeye başladı. Borçlu şirketlerin devam ettiği konut sayısı 1,4 milyon. Çin ölçeğinde rakam küçük gibi görülse de toplumsal ve ekonomik etkileri büyüyor. Long March-5B adlı roket kontrolden çıkıp düşerken aynı tarihlerde, şehir planlaması, rekolte tahmini ile afet önleme ile ilgili Yaogan-35 uydularının 3. grubu gönderildi. Dev radyo teleskobu FAST, 660 nöron yıldızı (pulsar) buldu.

Huawei, Gelecek İçin Tohumlar (Seeds for the Future) 2022 programı, 25 Temmuz -1 Ağustos tarihleri arasında 20 üniversite öğrencisinin katılımı ile Şile’de yapılacak.

Pelosi’nin olası Tayvan ziyareti öncesi Şi, Biden’ı sert uyarı: “Ateşle oynayan yok olur”. Wuhan’da 2020'den beri ilk defa koronavirüs kısıtlaması başladı. ABD’li İntel, Tayvanlı MediaTek için çip üretme anlaşması yaparken, Çin’de 2024 yılına kadar 31 yeni çip fabrikası açmayı planlıyor. Çin’in Rusya’dan geçen Kuşak-Yol Projesi ile Mısır ve Sri Lanka'daki yeni kömür projeleri ekonomik nedenlerle durma noktasına geldi. Rusya ile ortak uçak projesi CR-929’da ise anlaşmazlıklar var, Rusya batılı firma istemiyor, Çin’de kendi ülkesinde satılacak uçaklardan Rusya’ya kar payı düşünmüyor. Ayakkabı üreticisi 361 Degrees, Türkiye’de ayakkabı üretebileceklerini açıkladı. BM, Çin nüfusunun 2023'ten itibaren azalacağını 2100 yılına doğru bugünün yarısına düşeceği tahmininde bulundu.

Çin'de eşini yakarak öldürenle, Japonya’da 7 kişiyi öldüren kişi idam edildi.

Endonezya’da kadınlar için pembe otobüs yeniden hizmete girdi. Endonezyalı çelik üreticisi PT Krakatau ve Güney Koreli Pohang 3,5 milyar dolarlık yatırım yapacak. Çin'in Palm yağı ithalatını artırması Endonezya'nın İhracatını yükseltecek. Fukuşima nükleer kazası sonrası Japonya'ya uygulanan gıda ithalatı kısıtlaması kalktı. Japon Toyota Endonezya’da 1,8 Milyar Dolarlık elektrikli araç yatırımı açıkladı. PLN, Flores Adası’nda 40 MW’lık Ulumbu jeotermal santralini inşa edecek. Endonezya, ABD ile Ağustos’ta geniş çaplı tatbikat düzenleyecek, Türkiye ile de yeni bir SİHA mühimmatı geliştirecek. İstanbul’da yasadışı organ nakli yaptırmak isteyen Endonezyalılar tutuklandı. TRT, TVRI’ya muhabir ve yayıncılık eğitimi verecek. Yahoo, Paypal, Steam, Epic Games gibi oyunlar lisans ihlali nedeni ile yasaklandı. Paypal 2016’dan bu yana Türkiye’de de yasaklı durumda.

Filipinler ABD yaptırımları endişesiyle Rusya'dan 16 adet Mi-17 helikopter alımını iptal etti. Luzon adasında 7.1 büyüklüğünde deprem meydana geldi. Yeni Başkan oğul Markos, parlamentodaki ilk konuşmasında tarım ve vergi reformu, turizm de atılım ve sağlık personelinin çalışma şartlarını düzeltme sözü verdi. Ulusal Gazeteciler Birliği, Filipinler de 1986 yılından bu yana en az 195 gazeteci öldürüldüğünü açıkladı. Ripple, QNB ile havale hizmetini Filipinler’de sundu. Manila Üniversitesi mezuniyet törenindeki silahlı saldırıda 3 kişi öldü, 2 kişi yaralandı.

Japonya ekonomisi ikinci çeyrekte otomobil, elektronik ve iletişim malzemesinde, Mayıstaki sert düşüşüne göre yüzde 8,9'luk bir artış yakaladı. Siyasilerle Moon Tarikatı ilişkisi Abe suikastından sonra tartışılıyor. Japon Makağı cinsi maymunlar yaşlı ve çocuk 58 kişiye saldırdı, bazı maymunlar öldürüldü. Fukui’de ise sevilmeye çalışılan yunuslar insanları ısırdı. Dünya Sağlık Örgütü, Japonya'nın geçen hafta 1 milyona yakın vaka ile en fazla yeni Kovid vakasına sahip ülke olduğunu bildirdi. Hurda metal ihracatı Ocak-Haziran döneminde %25,1 düştü. İlk maymun çiçeği vakası tespit edildi, Sakurajima Yanardağı patladı. Honda Motor, Ağustos’ta da üretimi kısacak.

Kamboçya’nın turizm merkezi Angkor’da bir zamanlar 700-900bin kişinin yaşamış olduğu açıklandı.

Tayland’ın Nijeryalı ilk maymun çiçeği hastası, ülkeden kaçarak Kamboçya’nın da ilk vakası oldu.

Güney Kore, Polonya’ya K2 Black Panther tankı, K9 Thunder obüsü ve FA-50PL uçağı satacak. Mali Denetleme Servisi, ülkenin iki büyük bankası Woori Bank’in ve Shinhan Bank’in raporladığı 3,4 milyar dolarlık şüpheli kripto işlemleri araştırmaya başladı. Ankara’da Türk usulü Kore yemekleri yarışması yapılacak. Asiana Havayolları, iki buçuk yıl aradan sonra İstanbul’a tarifeli seferlerini yeniden başlattı. Eskiden haftada 9 sefer olan sayı, 2’ye düştü. Kuzey Kore'de mayıstan bu yana ilk kez Kovid-19 vakasına rastlanmadığı açıkladı. Tabi Kuzey Kore kaynaklarına ne kadar güvenilir, soru işareti…

Laos’ta Çin’in Sağlık Treni ile tıbbi kurtarma da ortak komuta ve kontrol, yaralıların ortak tedavisi, ortak salgın önleme ve kontrol ile yaralıların ortak tahliyesi tatbikatı yapıldı, tatbikat sonunda nükleik asit test ekipmanı ve reaktifleri, maskeler ve diğer salgın önleme ve koruma malzemeleri Laos Halk Ordusu'na bağışlandı.

Malezya’lı AirAsia ve Skyports hava taksi ağı kuracak, Avalon’dan 100 adet VX4 kiralanması planlanıyor

Myanmar'da 4 muhalif eylemcinin infazı, dönem başkanı Kamboçya Başbakanı Hun Sen ofisinin açıklamasıyla, ASEAN örgütü tarafından hoş karşılanmadı.

Singapur, eski Sri Lanka Devlet Başkanı Rajapaksa’nın kalış vizesini uzattı. Zipmex, Singapur'daki alacaklılara karşı koruma başvurusunda bulundu. Blockchain şirketi Ripple, Singapurlu FOMO Pay ile ortaklık anlaşması imzaladı.

2014’den bu yana Tayland Başbakanı olan Prayut 4. kez güvenoyu aldı. Tayland’da uçacak Alman vatandaşının el çantasındaki 1,5 milyon değerinde altına gümrük tarafından el konuldu.

Bangkok’dan sevgi ve saygılarımla…