Uzak Doğu’nun yükselen yıldızı 98 milyon nüfuslu Vietnam

Vietnam son yıllarda iç tüketimde olduğu kadar sanayi ve ihracatta da ciddi gelişim gösteren ülkelerden biri. Çin’e yakınlığı sizi yanıltmasın, pazarda Çin’in hâkimiyeti sanıldığı kadar yüksek değil. Hatta Çin ürünlerine karşı mesafeli olduklarını söyleyebilirim. Türkiye olarak Vietnam’a olan ihracatımız son yıllarda artış gösterse de hali hazırda sembolik seviyelerde. Hızlı kentleşme, her geçen yıl büyüyen orta sınıf, değişen ve gelişen tüketici alışkanlıkları, kaliteli ve güvenli ürünlere olan talebin her geçen gün artması Vietnam’ı bizim açımızdan önemli bir ihracat pazarı haline getirmiş durumda.

Başkenti Hanoi ve en kalabalık şehri Ho Chi Minh, eski adıyla Saygon. Türk Hava Yolları’nın Ho Chi Minh’ e direkt uçuşu ile yaklaşık 10 saatte Vietnam’a varmanız mümkün. Vietnam yeşil pasaport sahibi Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları için 90 güne kadar vize istemezken, umuma mahsus (bordo) pasaport sahipleri için vize istemekte. Vietnam ile aramızda 4 saat zaman farkı bulunmaktadır.

Geçen haftalarda Almanya Şansölyesi Olaf Scholz’ın G-20 zirvesi öncesi Vietnam’ı ziyaretinde söylediği gibi Vietnam’ın dünya ticaretindeki rolü her geçen gün artıyor. Üretim noktasında Çin’e alternatif olabilecek ülkelerin başında geliyor. Bunu ülkeye son yıllarda giren doğrudan yabancı yatırımcıların oranından da anlıyoruz.

1994’den sonra Vietnam’ın dünya ticaretinde yükselişi

Bildiğiniz gibi ABD’nin Vietnam'a uyguladığı ekonomik ambargo 1994 yılında sona erdi. Vietnam 28 Temmuz 1995’te ASEAN Serbest Ticaret Anlaşması’na (Güneydoğu Asya Uluslar Birliği) katıldı ve 2000 yılında Amerika Birleşik Devletleri ile de bir ticaret anlaşması imzaladı. 2000’in yılının başından itibaren yapmış olduğu çeşitli serbest ticaret anlaşmaları ile dünya ticaretine entegre olmaya ve bu sayede dünyada ana üretim merkezlerinden biri olarak anılmaya başlandı.

2007 yılında Dünya Ticaret Örgütü üyesi olması ülkenin ekonomik ve ticari rejiminde önemli değişikliklere neden olmuş. DTÖ üyeliği, Vietnam’ın dış ticaret sisteminin daha liberalleşmesine, dış pazarlara giriş imkânlarının kolaylaşmasına ve bu sayede özellikle tekstil, hazır giyim, ayakkabı ve elektronik cihaz ihracatının artmasına neden olmuş. Bunun yanında Vietnam doğrudan yabancı sermaye yatırımları bakımından daha cazip hale gelmiş. Bu sürede Vietnam ASEAN ülkeleri, AB, Çin, Japonya, Güney Kore ve RCEP gibi ikili ve çok taraflı serbest ticaret anlaşması ile kendini dünya ekonomisine daha da entegre etmeyi hedeflemiş.

Çin’e alternatif olabilir mi?

Vietnam bugün özellikle ABD’nin ve hatta Avrupa Birliği’nin Çin’e alternatif olarak düşündüğü en güçlü Asya ülkelerinin başında geliyor.

Modern pazar gelişme yolunda ilerlese de geleneksel pazar hala çok güçlü. Bu pazarda market zincirleri ya da perakendecilerle direk çalışmak yerine distribütörlerle çalışmanın daha avantajlı olduğunu düşünüyorum.

Tarih boyunca ekonomisi; ekilebilir arazisi fazla olmamasına rağmen büyük ölçüde tarıma dayalı ve ıslak pirinç ekimi üzerine kurulmuş. 1994’ten sonraki dönemde özellikle dünya ticaretine entegre olmasıyla beraber sanayi üretiminde de etkin olmaya başlamış ve son yıllarda da bilgi teknolojisinde ve yüksek teknoloji ürünlerinde de hızlı büyüyen ülkelerden biri haline gelmiş. Tarımsal ürünler ve kaynaklar noktasında diğer Asya ülkelerine göre önemli kısıtları olsa da tarım, hayvancılık ve balıkçılık sektörü genel ihracatın içinde yaklaşık %10’luk bir paya ulaşmış durumda.

Doğrudan yabancı yatırımcılar Vietnam ekonomisinin itici gücü haline geldi

Sanayi sektörü her geçen gün hem GSYİH’deki hem de ihracattan aldığı payı artırmakta. Ticaret Bakanlığı’nın verilerine baktığımızda sanayi sektörü toplam ihracatın yaklaşık %90’ını gerçekleştirmekte. Burada diğer önemli veriyse yabancı yatırımcıların bu ihracattan aldığı pay. 2021 yılı içinde yabancı yatırımcıların sanayi ürünleri ihracatından aldıkları pay %40 düzeyinde. Doğrudan yabancı yatırımcıların dış ticaretten aldığı pay ise yaklaşık %70.  Doğrudan yabancı yatırımcılar ülkelerin ekonomik kalkınmasına katkısının yanı sıra, insan kaynağına yaptığı yatırımlar açısından da çok önemli, bu nedenle doğrudan yabancı yatırımcılar Vietnam ekonomisinin son yıllarda en önemli itici gücü olmuş.   

Birçok raporda Vietnam’ın en önemli yatırım avantajlarının başında genç ve ucuz iş gücü olduğunu okuyabilirsiniz. Ben buna tam olarak katılamıyorum. Vietnam’ın bana göre en önemli avantajı güven ortamı. Vietnam’ın güven konusunda dünyaya verdiği fotoğraf doğrudan yabancı yatırımcı çekme noktasında en önemli avantajı diyebilirim.  Bunun yanında genç ve ucuz işgücüne sahip olması diğer önemli avantajlarının başında geliyor muhakkak. Nüfusun yaklaşık %60’ı 30 yaşın altında ve okuryazar oranı yüksek. Asgari ücret bölgeler arasında farklılıklar gösterse de, bölgelerin gelişmişlik seviyesine bağlı olarak aylık 140-200 ABD Doları civarında olduğu söyleniyor.

Son yıllarda üretim ve ihracat kapasitesi dünya için tehdit olan Çin’e karşı, Amerika Birleşik Devletleri, Avrupa ve diğer gelişmiş ülkeler için iyi bir alternatif olması, doğrudan yabancı yatırımcı çekme konusunda Vietnam’ı önemli bir alternatif haline getirmekte.

Vietnam’ın Avrupa Birliği ile 30 Haziran 2019’da imzaladığı ve 1 Ağustos 2020’de yürürlüğe giren yeni nesil serbest ticaret anlaşmasından bahsetmiştim. Son 5 yıllık istatistiklere baktığımızda AB’ye olan ihracatını %32 oranında artırdığını görüyoruz. Önümüzdeki süreçte ana pazarımız Avrupa Birliğine olan ihracatı ve iş birliği bizim ihracatımız için de önemli bir konu.   Diğer taraftan Vietnam’ın son 5 yılda Amerika Birleşik Devletleri’ne olan ihracatını da %132 oranında artırdığını belirtmem gerek.

Türkiye olarak 98 milyon nüfuslu Vietnam pazarını ne kadar değerlendirebiliyoruz?

Vietnam’ın 2021 yılında ihracatı %19 artışla 336 milyar dolar olurken, ithalatı %26,5 oranında artarak 332 milyar dolara ulaştı. Ülkenin dengeli bir dış ticaret politikası izleyerek yaklaşık 4 Milyar dolar dış ticaret fazlası verdiğini görüyoruz. Doğrudan yabancı yatırımcıların dış ticaretten aldığı payın % 70 olduğunu söylemiştim. Sadece Samsung’un Vietnam dış ticaretinden aldığı payın %25 olduğu söyleniyor. Ülkenin ihracat kalemlerine baktığımızda telefonlar ve bileşenleri, elektronik eşyalar, bilgisayarlar ve bileşenleri, makine, ekipman, alet ve yedek parçalar, tekstil, ayakkabı, ahşap ve ahşap ürünleri görüyoruz. En fazla ihracat yaptığı ülkeler sırasıyla ABD, Çin, AB, ASEAN, Japonya ve G. Kore.

İthal ettiği ürünlere baktığımızda ise yine elektronik, bilgisayarlar ve bileşenleri, makine, ekipman, alet ve yedek parçalar, telefonlar ve bileşenleri, kumaşlar ve plastik malzemeleri görüyoruz. İthalatında en fazla pay alan ülkeler ise sırasıyla Çin, G. Kore, ASEAN, Japonya, AB ve ABD olduğunu görüyoruz.

Türkiye olarak Vietnam ile dış ticaretimizde 1,2 milyar dolar dış ticaret açığı veriyoruz. Vietnam’a olan ihracatımız 336 milyon dolar iken, Vietnam’dan olan ithalatımız 1,57 milyar dolar.  Türkiye’nin Vietnam’a ihracatında makinalar, elektrikli cihazlar ile pamuk, pamuk ipliği sektörleri öne çıkarken Türkiye’nin Vietnam’dan ithalatının %40’ından fazlasını elektrikli cihazlardan yapmakta. Yaklaşık 99 milyon nüfusu ve her geçen gün büyüyen Vietnam pazarını iyi değerlendiremediğimiz ortada.

Neler yapılmalı?       

1- Öncelikle Vietnam’ın Ticaret Bakanlığı tarafından oluşturulan uzak ülkeler stratejisine dahil olduğunu söylemeliyim. Vietnam’ın uzak hedef pazarların arasına dahil edilmesi önemli olmakla birlikte stratejinin ve aksiyon planının sivil toplum kuruluşları ve özel sektör ile birlikte detaylandırılması faydalı olacaktır.

2- Vietnam önemli bir pazar ve tüm ihracatçılarımızın pazar hakkında öncelikle genel bir fikrinin olması gerekiyor. Buna karşın ülke hakkında detaylı bilgi sahibi olabileceğiniz rapor az sayıda maalesef. Ticaret Bakanlığı ve sivil toplum kuruluşlarının hem Vietnam geneli hem de alt sektörler bazında pazarın trendlerini, alışkanlıklarını, potansiyeli, mevcut rakipleri ile alakalı pazar araştırma raporlarını hazırlaması ve firmalarla paylaşması gerekiyor. Sadece masa başında istatistikler değil pazarın yerinde incelenmesi de önemli.

3- Bu tip uzak ülkelere içinde profesyonel B2B toplantılarında da organize edilebileceği genel ticaret fuarlarının yapılması kısa vade de etkili olacaktır. Yapılacak Türk ihraç ürünleri fuarı öncesi ülke çapında iyi bir tanıtım yapmak, fuar içinde alıcılar ile toplantılar düzenlemek fuarın etkisini artıracaktır. Geçmiş yıllarda İstanbul Ticaret Odası’nın Vietnam’da gerçekleştirdiği fuar organizasyonu ile birçok Türk firmasının Vietnam ile ticarete başladığını biliyoruz.

4- Bununla birlikte ihracatçılar birlikleri eliyle Vietnam’a yönelik sektörel heyetler ve akabinde ülkemizde satın alma heyetleri gerçekleştirilmesi bu ülkeye bir ekosistem içinde yaklaşılmasını sağlayacaktır. Tüm ülkelerde olduğu gibi Vietnam pazarına yönelik tüm stratejiyi bütünleşik ve uzun vadeli oluşturmamız gerekiyor. Vur kaç şeklinde değil sürekli bir plan dahilinde.

5- Vietnam ile sürdürülebilir iş birliği yapmak istiyorsanız muhakkak fiziki ziyaret yapmanız gerekiyor, fiziki ziyaretten sonra da sıkı bir takip önemli.

6- Bunların yanında büyüyen güç Vietnam ile bizim ana pazarımız Avrupa Birliği arasında imzalanan yeni nesil serbest ticaret anlaşmasının ülkemize ve sektörlerimize olası etkilerinin incelenmesi önümüzdeki süreçte karşılaşabileceğimiz risk ve fırsatları değerlendirmek için önemli olacaktır.

Ülkede kayıtlı 45 milyon motosiklet var

Vietnam aşılamada en yüksek orana sahip ülkeler arasında. 15 Mart 2022 tarihi itibari ile uluslararası yolcu uçuşlarına izin verilen Vietnam’a girişte aşı sertifikası ve zorunlu karantina uygulaması da kaldırıldı. Hollanda’yı anlattığımız yazıda nasıl bisikletten bahsettiysek, Vietnam’dan bahsederken motosikletten bahsetmemek olmaz. Ülkede kayıtlı 45 milyon motosiklet olduğu söyleniyor. Ülkede trafik kuralından bahsetmek mümkün değil. Trafik konusunda da dikkatli olmanızı öneririm. Diğer göze çarpan konu ise kadınları çalışma hayatındaki yeri ve önemi. Vietnamlı kadınları çalışma hayatının her yerinde görebilirsiniz.

1955’te ikiye bölündü, 1976’da birleşti

Gelin önce tarihsel olarak kısaca Vietnam’a bakalım. Tarihsel perspektiften baktığımızda bu topraklarda büyük acı ve sıkıntıların yaşandığını görüyoruz. Vietnam Savaşı (İkinci Çinhindi Savaşı) 1955 ile 1975 tarihleri arasında gerçekleşmiş. Sovyetler Birliği, Çin Halk Cumhuriyeti ve Kuzey Vietnam’dan oluşan Doğu Bloğu ile Amerika Birleşik Devleti ve Güney Vietnam’dan oluşan Batı Bloğu arasında gerçekleşen Vietnam Savaşı; Kamboçya, Laos, Kuzey ve Güney Vietnam coğrafyalarında gerçekleşmiş ve yirmi yıl sürmüş. 1955’de Kuzey ve Güney Vietnam olarak ikiye bölünen Vietnam 1976 yılında Vietnam Sosyalist Cumhuriyeti olarak tekrar birleşmiş.