Uruguay pazarını kaybetmemek için AB ile eş zamanlı STA imzalamalıyız

Birçoğumuz ülkenin ismini Uruguay olarak bilsek de resmi adı Uruguay Doğu Cumhuriyeti olan ülke, ismini Brezilya, Arjantin ve Uruguay’dan geçen Uruguay Nehri’nden almaktadır. Nehrin doğusunda kaldığından dolayı da ülkenin adının “Doğu’’ Uruguay Cumhuriyeti olduğu söyleniyor. “Uruguay” adıysa yerlilerin dili olan Guarani’de “Boyalı Kuşlar Irmağı” anlamına geliyormuş. Ülkenin nüfusu 3,58 milyon. Yüz ölçümü olarak, Surinam’dan sonra Latin Amerika’nın en küçük ikinci ülkesi. İki komşu ülkesi Brezilya ve Arjantin ve bu iki ülkeyle de herhangi bir sınır ve siyasi sorunu bulunmuyor. Bunların yanında Uruguay güvenli bir ülke, benim en sevdiğim, en rahat ettiğim ve kendimi en güvende duyduğum Latin Amerika ülkesidir diyebilirim.

LATİN AMERİKA’NIN EN ÇOK DOĞRUDAN YABANCI YATIRIM ALAN İKİNCİ ÜLKESİ

Çok gelişmiş ve zengin bir ülke olmasa da Latin Amerika’da ekonomik ve siyasal olarak en dengeli ülkelerden biri olan Uruguay, Latin Amerika’da Şili ile birlikte en yüksek gelire sahip iki ülkeden biri konumunda. Şeffaf hükümet politikası ve geniş ekonomik özgürlüğe dayanan güçlü demokratik geleneği ile yerli ve yabancı yatırımcıların güvenini kazanan Uruguay, son on yılda, Latin Amerika’nın en çok doğrudan yabancı yatırım alan ikinci ülkesi olmuş. Cari fiyatlara göre Uruguay, 2024 yılında 23 bin dolarlık kişi başına düşen milli gelir ile dünyada 53. sırada yer almakta. 2024 yılında GSYİH’sinin 82,6 milyar dolar olacağı tahmin edilen Uruguay, cari fiyatlara göre, 2024 yılı itibariyle 196 ülke arasında dünyanın 77. büyük ekonomisi konumunda. Genel olarak pahalı bir ülke. Latin Amerika’nın en pahalı ülkesi diyebilirim. Asgari ücret yaklaşık 600 Amerikan Doları civarlarında olmasına rağmen ortalama maaşların yaklaşık 700 Amerikan Doları olduğu söyleniyor. Bugünlerde enflasyon %5 civarlarındayken işsizlik %8’lerde.

EKONOMİK VE SİYASAL AÇIDAN İSTİKRARLI

Uruguay gelir adaletsizliğinin ve yoksulluğun en düşük olduğu ülkelerden biri. Nüfusun yaklaşık %60’ını orta sınıf oluşturmakta. Latin Amerika ülkelerini genel olarak görece daha dar gelirli insanlar, gelir dağılımdaki adaletsizlik, siyasi sorunlar ve suç oranları ile duyarız. Lakin Uruguay huzurlu ve refah dolu bir ülke olup Güney Amerika’nın ekonomik ve siyasal açıdan en istikrarlı ülkesi. Ülkenin en önemli sektörü hizmetler sektörü ve alt sektör olarak da finans sektörü öne çıkmakta. Sonrasında tarım, hayvancılık ve turizm de ekonomide önemli paya sahip. Hizmetler sektöründe finans, bilgi teknolojileri, ticaret, konaklama, ulaşım ve iletişim sektörlerine ilişkin faaliyetler yer almakta. Biyoteknoloji, yazılım ve bilgi teknolojileri son yıllarda Uruguay’da oldukça büyüme gösteren sektörler olmuş. Latin Amerika’da kişi başına düşen en büyük yazılım ihracatı rakamına sahip Uruguay son yıllarda turizme de oldukça önem vermeye başlamış.

İHRACATIN YAKLAŞIK %80’İNİ TARIMSAL SANAYİ ÜRÜNÜ

Tarım sektörüyse GSYİH’dan %6 ila %7 pay almakta. Tarımsal sanayi sektörü, ülkedeki nüfusun %13’ünü istihdam etmekte... Uruguay’ın yüzölçümünün %90’ından fazlasının tarıma elverişli olması ve ülkedeki köklü tarım kültürü, kendisine gıda üretiminde büyük bir avantaj sağlamakta. Tarımsal sanayi ihracatı, toplam ihracatın yaklaşık %80’ini oluşturmakta olup, hayvancılık sektörü de Uruguay’ın ana ihracat sektörü olarak liderliğini sürdürmekte. Uruguay, güvenilir bir küresel gıda ve tarım ürünleri üreticisi konumunda diyebiliriz. Uruguay 2008 yılından itibaren uzun vadeli bir enerji politikası ortaya koymuş ve son yıllarda yenilenebilir enerjiye ciddi yatırım yapmış. 15 yılda elektrik tüketiminde fosil yakıtları devre dışı bırakmış. 2024 itibariyle ülkede üretilen elektriğin tamamına yakınını yenilenebilir enerji kaynaklarından sağlamaya başlamışlar.

GÜNEY AMERİKA’NIN İSVİÇRE’Sİ

Birçok kaynağa göre Uruguay Latin Amerika’nın İsviçre’si olarak gösterilmekte. Bu benzetmenin nedeni Uruguay’ın doğal özellikleri ya da mimari olarak İsviçre’ye benzemesi değil, İsviçre gibi bölgesinin güvenli bir limanı olması. Evet, gerçekten de Uruguay, Güney Amerika’nın ekonomik ve siyasal olarak en istikrarlı ülkesidir. Güney Amerika bölgesinin finans merkezlerinden biri olan ülkede vergi oranları görece düşüktür ve gelişmiş bir bankacılık sitemine sahiptir. Sınır komşusu olan ve bölgenin büyük lakin istikrarsız ülkesi olan Arjantin’de tüccarların para transferlerinin bir kısmının Uruguay kanalıyla yapıldığı söyleniyor. Hatta bu durum diğer sınır komşusu olan ve Latin Amerika’nın en büyük ekonomisi Brezilya için de geçerliymiş.

GÜNEY ORTAK PAZARI DIŞA AÇILIMI HIZLANDIRMIŞ

1991 yılında Arjantin, Brezilya ve Paraguay ile birlikte Güney Ortak Pazarı’nın (MERCOSUR) kurulması Uruguay ekonomisinin dışa açılmasında katalizör etkisi yapmış. Son yirmi yılda ülkenin dış ticaret hacmi beş kattan fazla artmış. 2023 yılı rakamlarını inceleyecek olursak; Uruguay ihracatının %18 azalarak 9 milyar dolara, ithalatınınsa %4 azalarak 12 milyar dolara gerilediğini görüyoruz. Uruguay’ın aynı yıl toplam dış ticaret hacmi 22 milyar dolar ve dış ticaret açığı 3 milyar dolar olarak gerçekleşmiş. Uruguay’ın ihracatında; etler ve yenilen sakatat, ağaç ve ahşap eşya, odun kömürü, hububat, süt ürünleri, yumurtalar, tabii bal, yağlı tohum ve meyveler, saman ve kaba yem, motorlu kara taşıtları, hayvansal ve bitkisel katı ve sıvı yağlar, değirmencilik ürünleri, malt, nişasta, plastikler ve mamulleri ve canlı hayvanlar başlıca ürün grupları olarak sıralanmakta. İhracatında en büyük partneri komşusu Brezilya, toplam ihracatında %21 paya sahip. Brezilya’nın ardından Çin, ABD, Arjantin, Türkiye, Şili, Hollanda, Meksika, Paraguay ve Cezayir önemli ticaret ortakları. Uruguay’ın ithalatında başlıca ürün gruplaraysa; mineral yakıtlar, yağlar, motorlu kara taşıtları, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler, elektrikli makina ve cihazlar, plastikler ve mamulleri, eczacılık ürünleri, gübreler, muhtelif kimyasal maddeler, etler ve yenilen sakatat, gıda sanayii kalıntıları ve hayvan yemleri olarak sıralanmakta. Uruguay’ın en fazla ithalat yaptığı ülke olan Brezilya, Uruguay’ın ithalatından %22 pay almakta. Akabindeyse Çin, Arjantin, ABD, Nijerya, Hindistan, İspanya, Almanya, Paraguay ve Meksika, en fazla ithalat yaptığı ülkeler olarak sayılabilir.

YILLIK E-TİCARET BÜYÜKLÜĞÜ 900 MİLYON $

Ticaret büyük oranda başkent Montevideo’dan dönüyor. Hem modern pazar hem de geleneksel pazar tarafı güçlü. Perakende kanalı ile direkt çalışmak yerine bir toptancı ya da distribütör üzerinden pazara girmek daha rasyonel. E-Ticaret pazarı her geçen sene büyümeye devam ediyor. Online satışlar 2022-2023 yıllarında %22 oranında artmış. Yıllık e-ticaret büyüklüğü 900 milyon dolara ulaşmış. Gördüğüm kadarıyla “Mercado Libre’’ en büyük ve en önemli pazar yeri. Küçük bir not; seyahatiniz öncesinde muhakkak randevularınızı alın ve küçük de olsa ülkemizden bir hediyeyle gidin, inanın görüşmelerinizi daha profesyonel yapacaksınız. Güney yarım kürede olduğundan ters mevsimleri yaşıyoruz, bu nedenle ziyaretiniz öncesi hava durumunu da kontrol etmeyi unutmayın.

JOSE MUJICA: DÜNYANIN EN YOKSUL DEVLET BAŞKANI

Uruguay denilince aklıma gelen ilk insanlardan biri de Jose Mujica’dır. Jose Mujica 2010-2015 yılları arasında Uruguay Devlet Başkanı görevini yürüttü. Kendisini dünyanın gündemine taşıyan özelliğiyse dünyanın en yoksul devlet başkanı olmasıydı. Eski bir gerilla olan Jose Mujica’nın ilginç bir hikâyesi var; 12 yıl hapis yatmış ve hatta hapisten fi rar etmiş. Başkanlığı döneminde sarayda yaşamayı, kamu kaynaklarını kullanmayı reddetmiş ve eşiyle birlikte kendi mütevazı çiftliğinde yaşamış. Maaşının %90’ını da yoksullara bağışlamış. İki aracından biri olan 1973 model Vosvos marka aracı tüm dünyanın ilgisini çekmişti. Yoksul bir ailenin çocuğu olan Mujica yaşadığı bu mütevazı hayatı kendi tercihi olduğunu söylüyor.

Türk vatandaşlarından vize istemiyor

Doksan güne kadar olan ziyaretlerinizde Uruguay Türk vatandaşlarından vize istemiyor. Ülkeye girişte zorlukla karşılaşmıyorsunuz. Tabi siz her zaman dosyanıza dönüş biletinizi, otel rezervasyonunuzu ve numuneleriniz varsa proforma faturanızı koymayı ihmal etmeyin. Ülkede para birimi Uruguay Pezosu ve bir Amerikan doları yaklaşık kırk Uruguay pezosuna denk. Yüksek komisyondan dolayı havaalanı yerine şehir merkezinde döviz bozdurmanızı tavsiye ederim. Taksi ücretleri başta olmak üzere ödemelerinizi kredi kartı ile de yapabilirsiniz. Birçok yerde dolar ile ödeme de yapabiliyorsunuz. Eğer görüşmeleriniz Montevideo’daysa araç kiralamanıza gerek olmayabilir. Havaalanından taksi ya da UBER çağırarak otelinize geçebilirsiniz. Ülkede resmi dil İspanyolca. Uluslararası ticaret yapanların büyük kısmı İngilizce biliyor. Muhtemelen bir tercümana ihtiyaç duymayabilirsiniz.

Dünyanın en büyük et üreticilerinden

Latinler genel olarak sıcakkanlı insanlardır fakat Uruguaylılar bir başka. Restoranda tanımadığınız insanlarla tanışıp sohbet edebilir ve arkadaşlık kurabilirsiniz. Restoran demişken kendilerine has bir mutfağı var mı çok iyi bilmiyorum lakin “en iyi eti nerde yedin?’’ diye sorsanız ne Arjantin ne Meksika derim. Ben hayatımda en iyi eti Uruguay’da yediğimi söyleyebilirim. Montevideo’da akşam yemeğine gittiğim restoranda tanıştığım Uruguaylı aile orada eti orta-iyi pişmiş değil az pişmiş yememi tavsiye etmişlerdi. Hayatımda da ilk az pişmiş eti Uruguay’da yiyebildim. Tabi Uruguay’ın dünyanın en büyük et üreticilerinden biri olduğunu ve kişi başına 3,5 inek düştüğünü de belirtmem gerekiyor. Hormonsuz, antibiyotiksiz, gezen hayvanlar yetiştiriliyorlarmış. Ezcümle; et konusunda çok başarılılar. Konu yemekten açılmışken birkaç küçük bilgi de paylaşayım. Uruguay’da Leymeyun adıyla lahmacun bulabilirsiniz. Nedeniyse, vakti zamanında Uruguay’a göç eden Ermeniler. Uruguaylıların milli içkileriyse şarap ve bal karışımı olan Miel. Tabi kahve yerine tükettikleri “mate”yi de unutmamak gerek.

Eşitlikçi, özgürlükçü ve adil bir ülke

Eşcinsel evliliğine izin veren dünyadaki üçüncü ülke: Uruguay eşitlikçi, özgürlükçü ve adil bir ülke… Hatta kendilerini sadece Latin Amerika’nın değil dünyanın en özgürlükçü ülkelerinden biri olarak görüyor. Mesela Uruguay’da eşcinsel evliliği tamamen yasal, eşcinsel evliliğine izin veren dünyadaki üçüncü ülke, ayrıca istemeleri halinde eşcinseller askerlik de yapabiliyorlarmış.

Yasadışı uyuşturucu pazarını kontrol altına: Ülkede esrar kullanımı yasal ve eczanelerde satılıyor. Belki burayı inceltmek gerekebilir; Uruguay esrarın üretiminin, satışının ve kullanımının yasal olduğu tek ülke. Uruguaylı müşterime sorduğumda tabiri caizse elini kolunu sallayana satılmadığını, eğer kişi yetiştirmek, satmak ya da kullanmak istiyorsa önce sisteme kaydolması gerektiğini ve kullananların da haftalık belli bir oranda alabildiğini söyledi. Kısacası bu konuda sıkı önlemler de almışlar. Uruguay Devleti bu sayede, yıllık 40 milyon dolar değerindeki yasadışı uyuşturucu pazarını kontrol altına almayı hedeflemiş.

Ülkenin resmi dini yok: Okullarda dini eğitim yasak. Bildiğiniz üzere Güney Amerika ülkeleri görece dindardır. Lakin Uruguay seküler bir ülke. Ülkenin resmi dini yok ve Hristiyan bayramlarında okullar tatil olsa da bu tatiller Hristiyan isimlerle anılmıyor. Diğer dinlere mensup öğrencilerse isterlerse kendi bayramlarında okullarına gitmeyebilirlermiş.

Kadınlara seçilme hakkı 1917 yılında verilmiş: Ülkede kadınlara seçilme hakkı 1917 yılında verilmiş. Dikkat ederseniz dünyadaki birçok gelişmiş ülkeden önce bu hak kadınlara tanınmış. Ülkenin sağlık sisteminin çok iyi olduğu ve herkese parasız sağlık hizmeti sunulduğu söyleniyor. Tüm bunların yanında müzeler, parklar, plajlar tamamen ücretsiz olarak halka açık.

Çin, Türkiye ve BAE ile STA imzalamak istiyor

3.5 milyonluk nüfusuyla Uruguay görece küçük bir pazar olsa da ekonomik gelişmişliğiyle bölgesinin önemli bir ülkesi. 2019 yılında MERCOSUR ile AB arasında stratejik ortaklık anlaşması ve EFTA (Avrupa Serbest Ticaret Birliği) ile ticaret anlaşması imzalamış olup, STA’nın yürürlüğe girmesi için parlamentoların onayını beklemekte. Ayrıca MERCOSUR bloğu, Kanada, Kore Cumhuriyeti ve Singapur ile yeni ticaret anlaşmalarının imzalanması için müzakere sürecinde bulunmakta. Uruguaylı iş insanlarından edindiğim bilgiye göre MERCOSUR üyesi olan Uruguay, Çin, Türkiye ve BAE ile STA imzalanmasını istiyor. Türkiye’den ithalat yapan firma yetkilileri ise AB ile olan STA’nın imzalanmasının Türk ürünlerinin ülkeye olan ithalatını negatif yönde etkileyebileceğini düşünüyorlar.

Türkiye-Uruguay dış ticareti: 2023 yılında Uruguay’a ihracatımız bir önceki yıla göre yaklaşık %15 artarak 156 milyon dolara, ithalatımızsa %100 artarak 376 milyon dolara ulaşmış. Ticaret hacmimiz 532 milyon dolara ulaşırken dış ticaret açığımız 219 milyon dolara yükselmiş.

İhraç ürünlerimiz: Motorlu kara taşıtları, gemiler ve suda yüzen taşıt ve araçlar, makineler, mekanik cihazlar ve aletler, elektrikli makine ve cihazlar, demir ve çelik demir veya çelikten eşya, mobilyalar, aydınlatma cihazları, prefabrik yapılar, gıda sanayii kalıntıları, hayvan yemleri, inorganik kimyasallar ve plastikler ve mamulleri.

İthal ettiğimiz ürünler: Canlı hayvanlar, odun veya diğer lifli selülozik mad. hamurları, kâğıt veya karton, hububat, yapağı ve yün, hayvan kılından iplik ve dokunmuş mensucat, etler ve yenilen sakatatlar.

2021 yılında büyükelçilik açtık

Ülkenin başkenti Montevideo için ticaretin de başkenti diyebiliriz. 1,5 milyonluk nüfusu ile toplam nüfusun yarısını barındıran Montevideo’da çoğu firmanın merkezi bulunmakta. 2021 yılında Montevideo’da şehrin en prestijli meydanlarından biri olan Plaza Matriz’de Büyükelçiliğimiz açıldı. Lakin hala Uruguay’da Ticaret Müşavirliğimiz yok. Umarın en kısa zamanda Uruguay’da Ticaret Müşavirliğimiz kurulur ve hatta bölgenin en önemli ülkelerinden biri olan Arjantin’de de boş olan Ticaret Müşavirliği kadromuz doldurulur.