Ücretli yollar, mobilitenin ekolojik dönüşümü için çözüm olabilir

 ✔ Geçtiğimiz haft a ICA ev sahipliğinde gerçekleşen ASECAP Days Zirvesi, sürdürülebilir mobilite için yol haritası niteliğindeydi.

TÜİK rakamlarına göre, Türkiye’de 1990 yılında motorlu kara taşıtı 3,8 milyon iken, bu rakam 2023 yılında yaklaşık 26,7 milyona civarına ulaştı. 1990’lı yıllarda 1000 kişiye 66 motorlu kara taşıtı düşerken, 2023 yılında bu sayı 320’ye yükseldi. Türkiye’de yaklaşık 85 milyon ton olan ulaşım kaynaklı karbon salımının yüzde 90’a yakını kara yolu ulaşımına, yüzde 70’i ise kara yolu yük taşımacılığına dayanıyor. Mevcut politikaların devamı halinde 2050 yılına kadar karbon salımının 120 milyon tona ulaşması bekleniyor. Bu süreçte yük taşımacılığında karbon salımının 75 milyon tona yükseleceği tahmin ediliyor.

Karayolu taşımacılığı, sera gazı emisyonlarının en yüksek olduğu sektörlerden biri. Dolayısıyla temiz bir ulaşım sektörü için, karayolu taşımacılığının karbonsuzlaşması ve yatırımların bu alana yoğunlaşması büyük önem taşıyor.

Avrupa Ücretli Yol Altyapı Operatörleri Birliği’nin (ASECAP) her yıl düzenlediği ASECAP Days Zirvesi, geçtiğimiz hafta ICA ev sahipliğinde İstanbul’da gerçekleşti.

Avrupa’yı bağlayan 81 bin kilometre

 1973 yılında kurulan ASECAP, Avrupa Birliği içerisinde özel otoyol işletmeciliği, ücret toplama, bakım ve onarımla ilgili düzenlemelerin oluşturulmasında ve geliştirilmesinde referans kuruluş işlevi üstleniyor. ASECAP’ta her ülkeden sadece bir asıl üye olmak üzere toplam 19 ülkeden otoyol, köprü ve tünel işleticisi firmalar yer alıyor. ASECAP üyeleri günümüzde toplam 81 bin kilometreden uzun otoyol, köprü ve tünelin işletme sorumluluğunu üstleniyor ve bu ulaşım ağı, Trans-Avrupa Karayolu Ağının (TEM) büyük bölümünü oluşturuyor. Aralarında ICA’nın da bulunduğu ASECAP üyesi şirketlerin yatırımları 8.4 milyar Euro’nun üzerinde; bu şirketlerin otoyol ücreti gelirleri ise 32.6 milyar Euro’ya ulaşıyor. Bu derece büyük bir network’e sahip olan ASECAP, karayolu taşımacılığının korbonsuzlaşması sürecinde çok önemli bir rol üstleniyor.

Sürdürülebilirlik temelli otoyol ulaşım teknolojileri

Her yıl farklı bir ülkede düzenlenen ASECAP Days Zirvesi dünyada önemi sürekli artan özel otoyol işletmeciliği endüstrisinin Avrupa’daki öncü temsilcilerini bir araya getiriyor. ASECAP Days’de, otoyol işletmeciliği alanında en üstün güvenlik, konfor ve sürdürülebilirlik hedefleriyle geliştirilen otoyol ulaşım teknolojileri ve trendleri masaya yatırılıyor.

ASECAP’ın Türkiye’den tek üyesi konumunda olan ICA’nın ev sahipliğinde düzenlenen “Mobilite: Vatandaşlar İçin Bir Hak” “Sürdürülebilir Finansman Nasıl Sağlanır & Net Sıfır Mobilite Çözümleri” teması ile düzenlenen ASECAP Days 2023 de, geleceğin sürdürülebilir mobilite yol haritasının oluşturulması adına için çok önemli bir etkinlik oldu.

Sürdürülebilir finansman kaynakları sağlanmalı

AB'nin çevreye ilişkin yasalarının temelinde basit ama güçlü bir fikir yatıyor: “Kirleten öder.”

Kirleten Öder İlkesi; Avrupa Birliği Ortak Çevre Politikası’ nın ekonomik araçlarının temelini oluşturuyor ve kirliliğe neden olanın, kirliliğin ortadan kaldırılması için gereken maliyete katlanmasını içeriyor. ASECAP, Ağustos ayında bu ilke hakkında özetle şu görüşleri paylaştı:

“ASECAP üyeleri, karayolu taşımacılığı hızlı bir şekilde karbonsuzlaştırılmadan iklim değişikliğinin sınırlandırılamayacağına ve azaltılamayacağına ve ‘kullanıcı öder’ ilkesinin şu anda, yeni yatırımların finansmanı ve ‘kirleten öder’ ilkesinin içselleştirilmesi için mevcut olan en iyi araç olduğuna inanıyor.

Ücretli yollar; karayolu taşımacılığı ve mobilitenin ekolojik dönüşümünün finansmanı için çözümlerden biri olarak görülmelidir. Geçiş ücretleri, gelişmiş ve daha güvenli altyapı, daha temiz araçlara adaptasyon ve karayolu taşımacılığının olumsuz dışsallıklarının içselleştirilmesini sağlayarak ekolojik geçişi finanse edebilir.

ASECAP, Avrupa Komisyonu’nun çevre ve biyoçeşitliliğin korunmasına yönelik tedbirlerin uygulanması için sürdürülebilir finansman mekanizmaları tanımlaması gerektiğine inanmaktadır. ASECAP, tahsisli ücretlendirmenin yüksek düzeyde hizmet, uzun vadeli optimizasyon, uygun bakım ve yatırımlarla verimli ve güvenli karayolu altyapısının geliştirilmesine olanak sağladığını hatırlatmak ister. Bu altyapılar, ‘kullanan/ kirleten öder’ ilkesine dayalı sürdürülebilir bir finansman planı ile en iyi kalite, güvenlik, çevre ile biyoçeşitliliğin korunması seviyesine ulaşacaktır.

‘Kullanan/kirleten/öder’ ilkesi, altyapı projelerini finanse etmenin en adil yoludur, çünkü vergi mükellefleri artık altyapı maliyetini üstlenmek zorunda değildir. Kamu fonları serbest kalır ve sağlık, eğitim veya toplu taşıma gibi diğer sosyal önceliklere tahsis edilebilir.”

Kuzey Çevre Otoyolu ve YSS Köprüsü karbon emisyonunu azalttı

İstanbul Doğu-Batı yönlü ticaret rotasında en önemli geçiş noktası olma özelliğine sahip. Kuzey Çevre ve YSS Köprüsü, İstanbul'un trafik sıkışıklığını azaltmak, karbon salınımını düşürmek, depremde lojistiği sağlamak, transit taşımacılığı kolaylaştırmak ve bölgenin ekonomik gelişimini desteklemeyi hedefliyor. 2019 yılında ICA tarafından gerçekleştirilen hesaplamalara göre, ‘kapsam 3’ olarak belirlenen Yavuz Sultan Selim Köprüsü ve Kuzey Çevre Otoyolu kullanan araçların emisyon değeri 16.974 (16 bin 964) tonCO2e olarak hesaplandı. Karayolları Genel Müdürlüğü’nün 2021 yılı ‘Çevresel Etki Değerlendirmesi’ raporuna göre Kuzey Çevre Otoyolu, karbon emisyonunu yıllık 350 bin 960 ton azalttı. 2019’da dünya çapında 416 şehir arasında en yoğun trafiği olan 9’uncu şehir olan İstanbul, bugün mega şehirler arasında 15’inci sıraya geriledi.