Türkiye’de esnafa verilecek destek AB’de nasılmış?...

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, geçtiğimiz hafta başındaki Bakanlar Kurulu toplantısı sonunda esnafa kira yardımı ve hibe konusunda açıklamalarda bulundu. Ancak; söz konusu açıklamalar henüz ete kemiğe büründürülmüş değil. Yani kira yardımının ve bazı esnaf grubuna yapılacak hibenin nasıl formüle edileceği belirsiz.

Malum bu desteğin tutarı 5 milyar lira civarında. Oysa bu yıl faize ödenecek tutar 179 milyar lira. Yani faiz geliri elde edenler esnaf desteğinden 36 kat daha fazla alıyor olacak.

Bizde bu iki desteğin GSYH’ya oranı 10 binde 67 civarında, yani binde 1’in altında. Oysa dünyanın büyük ve güçlü devletlerinin COVID-19 dolayısıyla yaptıkları yardımların ve vazgeçtikleri gelirlerin GSYH’ya oranı yüzde 10’u ila 20’si arasında.

Avrupa ülkelerinde COVID-19 tedbirlerine genel bakış

Önce bir hakkı teslim edelim. Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu TİSK (ki bugünlerde asgari ücret ile meşgul) güzel bir derleme çalışması yapmış. AB ülkelerindeki ikinci dalga COVID-19 tedbirlerini özetlemiş.

Hemen hemen tamamı AB ülkesi olan 24 Avrupa ülkesinde uygulanan COVID-19 tedbirleri 39 başlık altında toplanmış. Söz konusu tedbirlerin bazıları aşağıda sıralanıyor.

► COVID-19 önlemleri çerçevesinde 24 ülkenin tamamında toplu etkinlik kısıtlamaları devam ettiriliyor.

►Macaristan ve İsveç hariç, 22 ülkede maske kullanma zorunluluğu var.

► 23 ülkede sosyal mesafe zorunluluğu ve test sistemi kuralı bulunuyor.

► Sokağa çıkma yasağı uygulanan 10 ülke var.

► Seyahat kısıtlaması uygulayan ülke sayısı 8, aynı şekilde zorunlu uzaktan çalışma uygulayan ülke sayısı da 8.

►Halen 9 AB ülkesinde geçici KDV indirimi uygulanıyor; 13 AB ülkesinde de belli koşullarla KDV ertelemesine yönelik önlemler alınmış.

► 13 AB ülkesinde reel ekonomide sektörlerden bağımsız olarak genel devlet destekleri (sübvansiyonlar) devreye konulmuş.

► Öte yandan yeme içme ve konaklama sektörü başta olmak üzere, ticaret gemileri ve otomotiv sektörü için sektörel devlet destekleri 18 ülkede yürürlüğe sokulmuş.

► Bu arada 12 ülkede doğrudan şirket destekleri uygulanıyor.

► İş gücü piyasası ve sosyal politika önlemleri çerçevesinde çok önemli destekler sağlanmış.

►20 ülkede kısa çalışma düzenlemesi bulunuyor. Ayrıca; Macaristan ve Estonya hariç, 22 ülkede kısa çalışma ödeneği süreleri Mart ve Haziran 2021 aralığına kadar uzatılmış durumda.

► Sadece 1 ülkede (Norveç) işten çıkarmalarda esneklik var.

► 16 ülkede kredilere devlet garantisi veriliyor.

Bazı ülkelerde iş dünyasına sağlanan desteklerden örnekler...

✓ Bulgaristan: AB üyeliği sonrası faz değiştiren komşu Bulgaristan’da tüm mikro ve küçük ölçekli işletmelere 1.500 ila 5 bin Euro, orta ölçekli işletmelere ise 15 bin ila 75 bin Euro hibe desteği veriliyor. Soruyorum şimdi: bu koşullarda bizim esnafımız Bulgaristan’da iş yapmak istemez miydi?...

✓ Çekya: Sektör ayrımı yapılmaksızın 2020 yılının 3. Çeyreği için kira ödemelerinin yarısını devlet karşılıyor. Bunu da bizdeki 500 ve 750 lira ile karşılaştırmak acıtıcı veya en azından anlamsız olmuyor mu? Yine sanatçılara ve kültür sanat sektörü teknik ekip çalışanlarına 2 bin 200 Euro’ya kadar hibe veriliyor, iptal edilen organizasyon giderlerinin yüzde 50-80’i karşılanıyor.

✓ Fransa: Aynı şekilde sektör ayrımı yapılmaksızın 50’nin altında çalışanı bulunan ve fakat işlerinin en az yüzde 50’si etkilenmiş olan küçük işletmelere aylık 1.500 Euro’ya kadar destek sağlanıyor. Ciro kaybı yaşayanlar belli koşullarla destekleniyor.

✓ Almanya: 50’nin altında çalışanı bulunan ve geçen yıla göre iş kaybı yaşayan tüm işletmelere kayıplarının yüzde 75’ine kadar ekonomik yardımın yanında; KOBİ’ler için 25 milyar Euro’luk destek paketi hazırlanıyor. Fransa gibi ciro kaybı yaşayan firmalar için de destek sağlanıyor.

✓ Malta: Bir baştan bir başa gidilecek kadar küçük olan Malta’da ücret desteği sağlanan firmalara 2 bin 500 Euro kadar kira desteği veriliyor.

✓ Danimarka: Gelirlerinin en az yüzde 30’unu kaybeden KOBİ’lerin kayıplarının yüzde 90’ına kadar kısmının tazmini öngörülüyor. Ayrıca zorunlu olarak kapatılan işletmelerin kayıtlarının yüzde 100’üne kadar kısmı telafi edilebiliyor.

Sonuç olarak; işe yaramayacak bir şeyi verince alana yaramıyor, ama devlet için toplamda belli bir tutara ulaşıyor. Onun için yapılması gereken şey; üreten, istihdam yaratan, ihracat yapan, yatırım yapan, vergi ödeyen özellikle KOBİ niteliğindeki işletmelerimize istisnai olarak bu zor günlerinde gerçek anlamda yardımcı olmak gerekiyor. Bu da 500-750 lira kira yardımı veya bazılarına verilecek 1.000 lira hibe ile mümkün değil.