Türkiye ihracatında olası riskler ve gelişmeler
Raif Bakova / Öğr. Gör.
Şerif Yüksel / Arş. Gör.
Kültür Üniversitesi, Uluslararası Ticaret Bölümü
Gazetemizin 29 Ekim 2022 günki nüshasında yayımlanan “Küresel Ekonomide Gelişmeler ve Türkiye” başlıklı makalemizde, dünya ekonomisinde yaşanan olumsuz gelişmeleri özetleyerek, enflasyon, büyüme ve gelir dağılımda 2023 yılının zor geçeceğini vurgulamıştık. Ülkemiz ekonomisine etkilerinin başında da ihracat artışımızın yetersiz gelişeceği tehlikesine değinmiştik. Hatta anılan yazımızın bir paragrafında bir de durum tespiti yer alıyordu:
“Bu durumun ülkemize yansıması sonucu ihracatımızın artış hızını sürdürmesinin zor olduğu anlaşılıyor. Ticaret Bakanlığı’da 4. çeyrekte ihracat beklentisinde gerileme olabilir (-11 puan)’ yorumu ile bu hususu doğrulamış bulunuyor. O nedenle yılın herhangi bir ay’ı için rekor büyüklük açıklaması ekonominin hep böyle süreceği anlamını taşımayabilir.”
Gerçekte de Türkiye İhracatçılar Meclisi’nin (TİM) Aralık ayının ilk günlerinde ki açıklaması bu görüşümüzü doğrular niteliğinde. İhracatımızda ki artışın arkasında, dış ticaret yaptığımız majör ülkelerin düşük alımlar yaptığı TİM’in web sayfasında yer aldı.
“Türkiye 21.9 milyar dolar ile en yüksek Kasım ayı ihracatını gerçekleştirdi. İhracat Ocak-Kasım döneminde 231 milyar doları, son 12 ayda ise 253 milyar doları aştı. Otomotiv 2.9 milyar dolar ile Kasım ayında en fazla ihracat gerçekleştiren sektör oldu.”(Cip krizi başta olmak üzere bizde ve dünyada otomabil satışlarının düştüğü de bir gerçek)
Kasım ayına ait veriler ve yorumun doğruluğunun yanısıra ihracatla ilgili bazı veriler ile sektörel ve ürün bilgilerinin de gözlenmesinde yarar var.
En fazla ihracat yapılan ilk on ülke sıralamasında durum aşağıdaki gibidir:
TİM’in ‘en yüksek artışı elde edilen ilk on ülkesi yüzde binlerle ifade edilen artışlar gerçekleştiren,
St. Vincent ve Gradanides, Andorra, St. Lucia, Eritre, Burundi, Barbados ve Vanuatu gibi ülkelerdir. Anılan ülkelerin ihracatları ise 3 bin dolardan başyalan ve 780 bin dolara kadar yükselen küçük miktarlardadır. O nedenle aylık ihracat içinde ağırlığı olmayan ülkelerdir. Oysa Almanya ve ABD ülkemizin her ay milyar doların üzerinde ihracat yaptığı büyük ülkelerdir.
İhrcatın en fazla yapıldığı ülkeler tablosunun bir diğer anlamlı yorumu, Kasım ayında ihracatı düşen ülkeler arasında Almanya, İtalya, Birleşik Krallık (Eski AB üyesi), Fransa ve İspanya gibi Avrupa ülkesi ülkelerin bulunmasıdır. Anılan ülkeler ihracatımızın ilk onu içinde yer alan aylık milyar dolarlık Türkiye’den ithalat yapan ülkelerdir. Ancak gerek AB, Avrupa Merkez Bankası (AMB) ve diğer uluslararası kuruluşlar, AB için 2023 yılında enflasyon sorununun yanısıra ‘resesyon’ ve düşük büyüme tahmininde bulunuyor. Örneğin, Brüksel’deki AB Komisyonu yetkilileri Euro Bölgesi’nin 2023 büyüme tahminini yüzde 1.4’ten yüzde 0.3’e düşürdü. Bu yıl için tahminler ise ekonominin beklentilerden daha iyi performans göstermesi nedeniyle yüzde 3.2’ye yükseltildi. (11 Kasım 2022) Komisyon 2023 yılında AB’de en büyük daralmanın İşveç ve Almanya ekonomilerinde gerçekleşeceği tahminini paylaştı.
Komisyon aynı zamanda; “yüksek belirsizlikler, yüksek enerji fiyatları, hane halkının alım gücünde azalma, zayıf dış koşullar ve sıkı finansal koşulların birçok AB ve Euro Bölgesi üyesi ekonomiyi resesyona sürüklenmesi bekleniyor”, ifadelerini kullandı.
Türk Ekonomisi’nin en büyük ve önemli dış ticaret ortaklarının başında AB ve dolayısı ile de birliğin en güçlü üyesi Almanya (Zengin ve sanayileşmiş ülkesidir) ekonomisi gelmektedir. Uzun yıllardır AB toplam ihracatımızın yüzde 40-45’ini oluşturmaktadır. Birliğin en güçlü ekonomisi Almanya’nın Türkiye’den yaptığı ihracata 2020,2021 ve 2022 (tahmini) yıllarında birinci sıradadır. Sonuç olarak, Kasım 2022’den başlayarak ihracatta birinci sıraya karşılık düşüşler yaşanmaya başlamasının yorumu anlam kazanmaktadır. Özetle, AB ve dünyada yaşanan ekonomik gelişmeler 2023 yılında ihracatta oldukça önemli etkilerle karşılaşmanın olası olduğu sonucuna varılmaktadır.