Türkiye, gıda enflasyonunda ilk 5’e demirledi

Son 10 yılda tarımsal GSYH, yarı yarıya azalarak yüzde 5 seviyelerine kadar inmesine rağmen Türkiye, 2020 itibariye Çin, Hindistan ve ABD’nin ilk üç sırayı aldığı tarımsal üretimde dünyanın 10’uncu büyük ekonomisi. Nüfusa oranlandığında daha da üst sıralarda. Ancak, bununla birlikte dünyada gıda enflasyonunu en şiddetli yaşayan ilk 5 ülke içinde. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) ve Dünya Bankası’nın izlediği gıda fiyatları endeksi, çarpıcı bir grafiğe işaret ediyor. 2000 yılı başlarından 2012’ye kadar FAO ve Dünya Bankası gıda fiyatları endeksiyle yakın bir seyir izleyen TÜİK gıda fiyatları endeksinin, 2013 yılından itibaren kur artışlarının hızlanmasına paralel olarak ayrışması dikkat çekiyor. (FAO ve Dünya Bankası endeksleri sınırlı temel malları içeriyor. Ancak uluslararası karşılaştırmalarda, TÜİK’in “gıda ve alkolsüz içecekler grubu” endeksi söz konusu gıda fiyat endekslerine eşdeğer olarak kullanılıyor.) Gıda fiyat grafikleri, Ocak 2003 dönemi 100 kabul edilerek hazırlandı. 2012 yılını, FAO endeksi 219, Dünya Bankası endeksi 208 ve TÜİK endeksi de 229 seviyelerinde kapattı. Makas 2013’ten sonra belirgin şekilde açılmaya başladı ve 2021 sonrasında ise fark rekor seviyelere ulaştı. Endekslere göre, 2012’den bu yana dünyada gıda fiyatları yüzde 12 civarında artarken, TÜİK’in açıkladığı gıda fiyatlarındaki artış yüzde 511 düzeyinde gerçekleşti. Son dönemde gıda enflasyonunun en fazla vurduğu ülkelerin (Türkiye hariç) ortak noktası, derin ekonomik bunalım ve siyasi istikrarsızlık…

Yüksek enflasyon/gıda enflasyonu yaşayan ülkelerdeki özet tablo şöyle:

■ Zimbabve: 30 yıllık otoriter rejim altında derin bir ekonomik krizin içindeki ülkede halkın yüzde 90’ı yoksul. Hiperenflasyon nedeniyle 10 yıl boyunca kendi parasını terk eden ülke, ulusal para birimine döndü ve piyasaya altın para da sürdü ancak enflasyon yeniden tırmanışta.

■ Lübnan: İç savaştan bu yana en büyük ekonomik krizi yaşıyor. Yoksulluk oranı yüzde 80’i aştı; siyasi istikrarsızlık da artıyor. Para birimi üç yılda yüzde 95’ten fazla değer yitirdi; banka hesaplarına erişim sınırlandırıldı. Başbakan yardımcısı, nisan ayı başında "Maalesef Merkez Bankası gibi devlet de iflas etti" açıklamasında bulundu.

■ Venezuela: Petrol zengini ülke özellikle 2018’den bu yana derin bir ekonomik bunalıma sürüklendi ve GSYH’sı son 8 yılda yüzde 95 oranında küçüldü. Yoksulluk ise yüzde 95’in üzerinde. 2020 yılını yüzde 2959 enflasyonla kapattı, enflasyon geriliyor.

■ Sri Lanka: Tarihinin en büyük ekonomik krizi, siyasi krizle birleşince bu yıl insani krize dönüştü. “Ekonomimiz tamamen çöktü” diyen başbakan, uluslararası destek çağrısında bulundu. Mayısta temerrüde düşen ülkede borç krizi yüzünden gıda, yakıt ve ilaç kıtlığı yaşanıyor.