Türkiye ekonomisi yeni bir Rusya şoku ile karşı karşıya

Küresel ekonominin arz, tedarik ve enflasyon sorunlarıyla boğuştuğu ve para politikalarının sıkılaştığı bir dönemde iki önemli ticaret ve yatırım ortağının dramatik sonuçlar doğuracak bir gerginliğe girmeleri Türkiye ekonomisi açısından ciddi bir tehdit oluşturuyor.

Rusya Türkiye için çok önemli bir ülkedir; aynı ölçekte olmasa bile Ukrayna da öyle. Rusya ile yaşadığımız 2015 krizi hala hafızalarımızda tazeliğini koruyor. Türkiye ekonomisi için 24 Kasım 2015 önemli bir tarihti, bir kırılma anıydı. Rus Hava Kuvvetleri’ne ait bir savaş uçağının sınır ihlali gerçekleştirmesinden dolayı Türk Hava Kuvvetleri tarafından düşürülmesi ekonomide de bir dönüm noktası olmuştu.

Bu olayın ardından Rusya Türkiye ile ilişkileri dondurmuş ve ticaretten turizme, enerjiden inşaata kadar birçok sektör derinden etkilenmişti. Tarım gibi bazı sektörler ciddi darbeler almıştı. Rus hükümetinin turizm şirketlerinden Türkiye'ye tur satmayı durdurmalarını istemesi üzerine birçok otel kapanma noktasına gelmişti. Rusya ile olan ticaretin ve Rusya kaynaklı turizm gelirlerinin 24 Kasım 2015 öncesine dönmesi birkaç yılı almıştı.

Yaptırımlar yolda

Eğer kriz Rusya’nın Ukrayna’yı kısmi de olsa işgaline dönerse Moskova ciddi bir batı yaptırımı ile karşılaşacaktır. Rusya, benzer bir yaptırım dalgası ile 2014’teki Kırım krizinden sonra da karşılaşmıştı. Şu anda ABD Başkanı unvanı ile Rusya’ya karşı yaptırım çağrısı yapan Biden o dönemde başkan yardımcısı olarak yaptırımlara öncülük yapmıştı.

O yaptırımların etkisiyle Rus ekonomisi yüzde 2.5 dolayında daralmış ve ülke finansal krize girmişti. Rus ekonomisi bugün 2014’tekinden daha güçlü görünüyor. Dış borçları 8 yıl öncesine göre daha az, mali durumu daha güçlü. Ancak ne kadar güçlü olursa olsun geniş ölçekli bir yaptırım dalgasının Rus ekonomisini etkilememesi imkansız. Etkinin boyutu Rus askerlerinin nerede duracağına bağlı. Eğer sınırlı bir hareket olursa sınırlı bir yaptırım ile karşılaşması olası. Bu da ekonomiye etkinin sınırlı kalması anlamına geliyor. Ama eski Sovyet cumhuriyetlerini NATO’ya ve Batı’ya yönelmekten caydırmak isteyen Rusya, Ukrayna’da geniş ölçekli bir harekata kalkışırsa batının tepkisi ve ekonomiye etkisi de daha güçlü olacaktır.

Savaşı en fazla turizm hissedecek

Bugünkü Ukrayna krizi 8 yıl önceki uçak krizinden daha farklı. Türkiye bu defa sorunun doğrudan tarafı değil ancak dolaylı olarak etkilenecek ülkeler arasında çünkü 2015’te olduğu gibi bugün de Rusya Türkiye’nin önemli bir ihracat pazarı ve aynı zamanda tedarikçisi. Dolayısıyla Rusya’yı ve Rus ekonomisini etkileyecek her gelişme dolaylı olarak Türkiye ekonomisini etkileyecektir. Bu defa Türkiye açısından bir de Ukrayna kanalından gelecek etki söz konusu. Hacim itibariyle Rusya kadar olmasa da Ukrayna Türkiye’nin yakın ekonomik ve ticari ilişkiler içinde olduğu bir ülke. Rusya ile olan krizin Ukrayna ekonomisini sarsması Türkiye ile olan 7.5 milyar dolarlık ticaret hacmini de etkileyecek ve her yıl Türkiye’ye gelen 2 milyon dolayındaki Ukraynalının tatil planlarını değiştirmesine yol açacaktır. Buğdaydaki açığını Rusya ve Ukrayna’dan ithalat ile karşılayan Türkiye buğdayda azalan arz ve artan fiyatlarla karşı karşıya kalabilecektir.

Türkiye Ruslar ve Ukraynalılar için önde gelen bir turizm destinasyonudur. 2020’deki pandemi şokunu 2021’de ancak atlatan Türk turizminin önünde yine belirsizlik dolu bir dönem var. Turizm jeopolitik gelişmelerden süratle etkilenme potansiyeline sahip bir sektör. Hatırlarsınız Türkiye 2014’ü 37 milyon turistle dünyanın 6. büyük turizm destinasyonu olarak kapatmıştı. Hedef 50 milyon turisti çekmekti ama uçak krizinin ardından 2016’yı ancak 25 milyon ziyaretçi ile kapatabildik. Bozulmanın miladı 2015 Kasım ayında Rus uçağının düşürülmesiydi. 2014’te 4.5 milyon olan Rus turist sayısı Rusya’nın yaptırımlardan kaynaklanan ekonomik kriz nedeniyle 2015’te 3.7 milyona gerilemişti. Rus savaş uçağının düşürülmesinin ardından 2016’da bu sayı 1 milyonun altına inmişti.

Turizm Türkiye’nin geleceğidir. Turizmde Almanya ve İngiltere gibi birkaç Batı ülkesinin yanı sıra Rusya, Ukrayna, Ortadoğu ve İran bizim için her zaman önemli olmuştur. Ve şimdi bu önemli pazarlardan ikisi savaş halinde. Türkiye’de pazarlanmayı bekleyen 15 bin dolayında tesis, 1.6 milyon yatak, 520 mavi bayraklı plaj ve buralara turistleri taşıyacak yüzlerce uçak bu savaşı kaygıyla izliyor.