Tukidides tuzağında ABD ve Çin

Tukidides Atina ve Sparta arasındaki savaşı anlatan Peloponez Savaşları’nı yazarak tarihe geçen Atina’lı bir politikacı. “Tukidides tuzağı” terimi, yükselen bir gücün mevcut egemen güce meydan okuması durumunda ortaya çıkan savaş riskini anlatmak için kullanılıyor. 

2400 yıl önce yazılmış bu kitap, günümüzde ABD ve Çin arasındaki güç kavgasını anlamak için ipuçları sunuyor. Atina’nın tehditkar yükselişini kabul etmeyen Sparta, Peloponez Savaşları’nı başlatmıştı. Bölgedeki şehirler Atina veya Sparta arasında seçim yapmak durumunda kalmıştı. 27 yıl süren savaşı, Perslerin desteğini alan Sparta, Atina’yı deniz savaşında yenerek kazanmıştı.

Günümüzde ABD ve Çin’in güç kavgasını izliyoruz. Sovyetler Birliği’nin yıkılması sonrası mutlak hakim olarak dünyayı yöneten ABD, ekonomik, askeri ve siyasi olarak güçlenen Çin’i durdurmak için iktisadi bir savaş açtı.  Başkan Trump’ın ilk döneminde su yüzüne çıkan savaş, ikinci döneminde tırmandı ve kontrolden çıkmaya başladı.

Geçen hafta Başkan Trump’ın yeni gümrük vergilerini açıklaması ile ABD sadece Çin ile değil Avrupa, Hindistan, Japonya, Kore, Vietnam gibi stratejik müttefiklerine karşı da ticaret savaşı başlattı. Önümüzdeki haftalarda muhtemelen bu durum değişecek.  ABD’ye karşı vergilerini indirmeleri ve Çin’e karşı vergilerini artırmaları şartıyla bu ülkeler üzerinde baskı hafifleyecek.

Geçen haftaki piyasa tepkisi, yatırımcıların bu yeni dönemin faturasını ağırlıklı olarak ABD'li şirketlere kestiğini gösteriyor. MSCI ABD vergi açıklaması sonrası %10’un üzerinde, sene başından beri %14 değer kaybetti.  MSCI Çin ise son iki günde %2 değer kaybederken, sene başından beri %13 yukarıda.

Küreselleşmeden en çok faydayı sağlayan ABD’li şirketlerin ticaret savaşlarından en çok zarar gören varlık grubu olması şaşırtıcı değil. Ama iki günde %10’un üzerinde kayıp ile pandemi şokundan sonraki en sert satış bize kantarın topuzunun kaçtığını ve muhtemelen yılın fırsatının ortaya çıktığını gösteriyor.

Başkan Trump’ın vergilerinden görece az etkilenen Borsa İstanbul, küresel satış dalgasından en az etkilenen piyasalar arasında yer alıyor.  Petrol fiyatlarında gerileme, doların değer kaybetmesi ve uzun vadeli ABD tahvillerindeki gerileme Türkiye ekonomisini destekliyor. Yabancı oranının düşüklüğü satış dalgasının hafif atlatılmasında elbette etkili. Ama kendimizi kandırmayalım.  Siyasetin tetiklediği bir küresel ticaret savaşı riski ile karşıyayız. Görece az etkilensek de Türkiye varlıkları da küresel satış dalgasından payına düşeni alacaktır.