TÜİK bir şeyler söylüyor ama ne dediği pek anlaşılmıyor!

Sevgili arkadaşım, meslektaşım Çiğdem Toker şahane bir haber yakaladı. Çiğdem, t24’te yer alan “TÜİK enflasyonu nasıl hesaplıyor” başlıklı yorumunda TÜİK’in DİSK’e gönderdiği çok ilginç bir yazıya yer verdi. Malum, TÜİK enflasyon hesabında dikkate aldığı maddelerin fiyatını açıklamadığından beri DİSK’le mahkemelik. TÜİK, DİSK’e gönderdiği o yazı yetmezmiş gibi dün bir de açıklama yaptı ve yazılanları yalanlamaya çalışırken aslında yaptıklarını itiraf etti.

Hikaye bu ya; padişah vezirine “Öyle bir şey yap, öyle bir kabahat işle ki, özrün kabahatinden büyük olsun” demiş ve bir gün padişah merdivenden çıkarken vezir arkadan padişahın kaba etine bir çimdik atıvermiş; sonra da hiddetle dönen padişah daha ağzını açmaya fırsat bulamadan “Özür dilerim padişahım, sizi hanım sultan sandım” demiş ya; TÜİK’in durumu da sanki öyle bir hal aldı.

TÜİK, madde fiyatlarını açıklamadığı için gerekçe bulacak ya; uğraşıyor, uğraşıyor ve 15 Mayıs’ta DİSK’e gönderdiği yazıda şu ifadeye yer veriyor:

“2022 yılı mayıs ayından itibaren Kurumumuz tarafından hesaplanmayan ve yayımlanmayan ortalama madde fiyatlarının halen Kurumda bulunmaması nedeniyle gönderilmesi mümkün olmamıştır.”

Hani yıllar öncesinde hepimizi ekran başında toplayan bir dizi vardı; Görevimiz Tehlike. Girişte bir kaset ya da plakla sesli bir görevlendirme yapılır ve sonrasında “Bu kayıt beş saniye içinde kendi kendini yok edecektir” uyarısı duyulurdu. O ses kaydı kendi kendini imha eder ve ortada kanıt kalmazdı.

Şimdi acaba TÜİK de enflasyon verilerini hesaplıyor ve açıklama yapılır yapılmaz o verileri imha mı ediyor?

Tabii ki böyle bir şey olamaz!

Belge, hem de böylesine tartışmalı ve önemli bir belge imha edilir mi?

Öyleyse “Madde fiyatlarının Kurumda bulunmaması” ne demek?

Türkçe katliamı!

Türkçe ve imla kurallarının ne kadar önemli olduğu anlatılırken klasik bir örnek verilirdi:

“Oku oku da adam ol baban gibi, eşek olma!”

Virgülün yeri değişti mi, anlamın tümüyle değiştiğine tipik bir örnektir bu cümle.

TÜİK’in açıklamasındaki tuhaflık virgül kaymasından değil ama anlamsız ifadelere yer verilmesinden kaynaklanıyor.

“Kurumumuz tarafından hesaplanmayan” denilmekle sanki başka bir kurum hesap yapıyormuş izlenimi uyandırılıyor, yanlış!

“Halen Kurumda bulunmaması” deniliyor, yanlış ki ne yanlış! Hesaplamadığınız bir veri tabii ki olmaz, ayrıca “halen” ne demek?

Hesaplanmıyormuş ki bulunsun!

TÜİK dün “gerçeklerle bağdaşmadığını” ileri sürdüğü enflasyon haberleriyle ilgili bir açıklama yaptı.

TÜİK’in bu açıklamasından ben şunu anladım:

“Biz ortalama fiyat hesaplayıp değişimi ona göre ölçmüyoruz. Herhangi bir kalemde yer alan ürün sayısı kaç ise onlardaki değişimleri ağırlıklandırarak o kalemdeki fiyat değişimini buluyoruz.”

Sonra şöyle diyor TÜİK:

“Fiyat endekslerinin amacı, ortalama fiyat seviyesini ölçmek değil, saf fiyat değişimlerini ortaya koymaktır.”

TÜİK bu konuda uzun bir örnek veriyor ve galiba şunu demek istiyor:

“Biz 50 çeşit otomobilin fiyatının ortalamasını alıp bu ortalamayı bir önceki ayla kıyaslamıyoruz. Her markadaki fiyat değişimini alıyor ve o değişimi her markanın ağırlığına uyarlayarak artış ya da düşüşü hesaplıyoruz.”

Galiba hesaplama böyle yapılıyor, galiba diyorum, çünkü emin olamıyorum. Eğer 50 otomobilinin fiyatının ortalaması alınsaydı TÜİK “Ortalama fiyat hesaplamıyoruz” der miydi?

Sorular, sorular...

TÜİK’in açıklamalarından sonra kafamda sorular, sorular...

● Tamam, TÜFE’de belli kalemlerin, örneğin otomobilin endeksi yer alıyor ama tüm kalemlerin endeksi açıklanmıyor, niye gruplandırmaya gidiliyor?

● TÜİK sürekli olarak “Madde fiyatlarını açıklayınca bu yanlış yorumlanıyor” diyor ya. Peki haklısınız(!), madde fiyatlarını açıklarsanız kamuoyu olarak bu verileri anlayamaz ve doğru yorumlayamayız(!), kabul. Şu durumda madde fiyatlarınız sizde kalsın, her maddedeki artış oranını açıklayın!

● 2024 yılında 406 mal ve hizmetin fiyatı derleniyor; tamam 406 kalemdeki fiyatı gizli tutun ama niye fiyat değişimini tüm kalemler için açıklamıyorsunuz? Her ay niye yalnızca 143 kalem mal ve hizmet grubunun fiyatını duyurmakla yetiniyorsunuz? Madde fiyatındaki değişimi de mi anlayamayız, kaygınız bu mu!

● Açıklamada “Dünya genelinde hiçbir resmi istatistik ofisi tarafından ortalama madde fiyatlarının tamamı hesaplanıp yayımlanmamaktadır” diyorsunuz. İyi de iki yıl öncesine kadar TÜİK ortalama madde fiyatını hesaplıyor ve açıklıyordu. 2022 öncesi madde fiyatları açıklanırken yanlış mı yapılıyordu yani?

● Açıklamada “Kurumumuza, EUROSTAT dahil olmak üzere hiçbir uluslararası kurum veya kuruluş tarafından ortalama madde fiyatlarının yayımlanmaması hususunda herhangi bir eleştiri yöneltilmemektedir” diyorsunuz. Demek ki TÜİK için yalnızca uluslararası alandan gelecek eleştiriler önem taşıyor, yalnızca bu eleştirileri dikkate alıyorsunuz. Peki yurtiçinden yöneltilen eleştirilerin hiç mi önemi yok?

Çağrımı tekrarlıyorum, TÜİK’i kamuoyuna açın!

Bu köşede 5 Haziran’da Maliye Bakanı Mehmet Şimşek ve TÜİK Başkanı Erhan Çetinkaya’ya bir çağrıda bulundum. O çağrımı tekrarlıyorum.

TÜİK’i bir gün enflasyon hesabının nasıl yapıldığını anlatmak için gazetecilere, akademisyenlere, finans kesimine; yani ilgili tüm kişilere açın!

Zaman sınırlaması olmadan herkes sorusunu sorsun, toplumun bilgilenmesini sağlayın!

Enflasyonla mücadelenin olmazsa olmaz şartlarından biri açıklanan orana güvenilmesini sağlamak,

“3 açıkladılar ama gerçeği 5’tir” algısını kırabilmek, daha da önemlisi “Gelecek ay daha yüksek olacak” düşüncesine set çekip fiyatlama davranışlarını iyileştirebilmektir.

Düşünün; TÜİK, yüzde 9’un üstünde oranlar açıkladığı geçen yılın temmuz ve ağustosunda bile inandırıcı bulunmadı.

Vatandaşı ikna etmeden, fiyatlama davranışlarını düzeltmeden enfl asyonu ancak baz etkisiyle düşürebilirsiniz, zaten onun için de bir şey yapmaya gerek yok.

Karar sizin!