Trump etkisi
Max Tegmark'ın “Our Mathematical Universe” adlı kitabı; Platon'un, sonsuz matematiksel formlar fikrinin, çoklu evrenler kavramıyla nasıl bağdaştırılabileceği sorusuna cevap verir. Düşündürücü ve farklı bir anlatımla yazılmış, bu kitap; bilimin ve bilimsel yöntemin geleceği, insan bilgisinin sınırları ve çoklu evrenle ilgili çeşitli fikirlerin; bilimsel, felsefi ve ahlaki anlamları hakkında yeni sorular oluşmasına sebep oluyor.
Platon'un Formlar Teorisi, bir şeyi görünüşte kaotik ve çoklu evren teorilerine sığdırmayı başarıyor. Platon'un, formlar fikrine dair bazı şeyleri hatırlayabilirsiniz. Bu, temelleri itibarıyla şuna indirgenir: Platon, bizim sözde gerçek dünyamızın da içinde yer aldığı mükemmel, ebediyen var olan fikirlerden oluşan bir dünya olduğunu düşünüyordu. Bizim yaşadığımız dünya ise sadece bir gölgesiydi bunun.
Tegmark'ın Matematiksel Evren Hipotezi (MUH) ile özü, sadece matematiksel yapıların bağımsız bir kimliğe sahip olması veya doğanın matematikte yazılmış bir kitap olması değil, doğanın matematiksel bir yapı olması ve tıpkı tüm matematiksel yapıların bizim onları keşfedip keşfetmememizden bağımsız olarak var olmasıdır. Mantıksal olarak tutarlı olan tüm evrenler, yapılarını keşfetmiş olsak da olmasak da mevcuttur. Bu, modern Platoncu bir yaklaşımdır.
Platon ile modern Platoncular arasındaki büyük uçurum ise antik filozofun; doğal dünyanın düşünce matematiğinin, saflığının kusurlu bir kopyası olduğunu düşünmesidir. Bunu, doğanın hesaplanabilir düzenliliklerinde bizzat Tanrı'nın elini gören Newton'la karşılaştırın. Modernler için ise matematiksel yapılar ile doğal yapılar neredeyse bir ve aynı hale geldi.
Piyasalarda da Platon ve modern Platoncular vardır ve ilki bizce daha geçerli bir düşünme biçimidir.
Hafta sonu Trump’a yönelik suikast girişimi, piyasalar açısından tüm trendleri değiştiren dışsal bir şok mu? Bizce değil ama bu durumun, piyasa yansımaları olmayacak demek değil.
Piyasalar, suikast girişiminden önce de Trump’ın başkanlığına daha çok olasılık veriyordu ve olayın ardından, bu olasılık daha da yükseldi. Piyasalar, Trump’ın kazanma şansının artması ve kazanması durumunda, nasıl fiyatlamalara girebilir sorusunun cevabının fragmanını, Pazartesi günü gördü.
Piyasalarda, daha dik bir bono verim eğrisi vardı çünkü Trump’ın, daha fazla bütçe açığı yaratması bunun da enflasyon ve uzun vadeli faizleri yükseltmesi beklenebilir. Pazartesi günü, 2 yıllık ve 10 yıllıklar arasındaki fark da 4,1 baz puan artışla eksi 23,0 baz puana geldi ve Ocak ayından bu yana en az “inverted” yani “terse dönüş” oldu.
Piyasalarda Pazartesi günü, Trump'ın politikalarından faydalanabilecek hisse senetlerine doğru, açık bir dönüş görüldü ve küçük ölçekli hisselerden oluşan Russell 2000 endeksi yüzde 1,80 yükseldi.
Trump'ın kendi medya şirketi Trump Media & Technology Group’un hisseleri, yüzde 31 oranında artış gösterdi. Trump'ın kripto yanlısı bir aday olarak görülmesiyle Bitcoin 63.469 dolara yükseldi ve Coinbase, Mart ayından bu yana en iyi performansını sergiledi. Bu arada, S&P500'de en iyi performans gösteren sektörlerin başında enerji gelirken, finans sektörü onu izledi.
Trump’ın başkanlığının genel olarak; daha ağır sanayiye, petrol şirketlerine, lokal şirketlere ve savunma sanayi şirketlerine yaraması beklenebilir. Pek çok varlık da Trump'ın başkanlığı ihtimalinden olumsuz etkilendi. Örneğin; bazı güneş enerjisi firmaları, Demokrat bir yönetim altında daha iyi durumda olacakları görüşünden dolayı, değer kaybetti. Küresel ölçekte, Meksika varlıklarında önemli olumsuz performans vardı. Meksika pesosu, ABD doları karşısında yüzde 1 düşüşle, en kötü performans gösteren varlıklardan biri oldu. Ayrıca Meksika'nın hisse senedi borsası da benzer bir düşüş gösterdi.
Avrupa'da borsalar, örneğin STOXX 600 devlet tahvillerindeki faizlerin yükselişiyle birlikte geriledi. Çin'in beklenenden zayıf gelen GSYİH verileri de moralleri biraz bozdu.
Yurt içi ekonomi tarafında TCMB verilerine göre cari işlemler hesabı, 2024 yılı Mayıs ayında 1,24 milyar dolar açık verdi. Bloomberg’de yer alan ortalama piyasa beklentisi 1,5 milyar dolar açıktı. Böylelikle on iki aylık cari işlemler açığı, Nisan ayındaki 31,7 milyar dolardan 2024 Mayıs ayında 25,2 milyar dolara geriledi. Nisan ayında 72,4 milyar olan on iki aylık dış ticaret açığı ise 2024 Mayıs ayında 66,1 milyar dolara gerilemiş oldu.
Cari açıkta geçen yıla göre görülen iyileşmede, dış ticaret açığındaki azalma ve turizm gelirlerindeki artış etkiliydi. Mayıs ayına baktığımızda, hizmetler dengesi kaynaklı net girişler, 4,7 milyar dolar fazla verdi. Dış ticaret açığı ise 4,2 milyar dolar olarak gerçekleşti. Bu doğrultuda Mayıs ayında, altın hariç cari işlemler hesabı 220 milyon dolar açık, enerji hariç cari işlemler hesabı ise 2,2 milyar dolar fazla verirken, altın ve enerji hariç, cari işlemler hesabının 3,3 milyar dolar fazla verdiğini görüyoruz.
Finansman tarafına baktığımızda, Mayıs ayında doğrudan yatırımlarda 361 milyon dolar net giriş, portföy yatırımlarında ise 5,6 milyar dolar net giriş olduğu görülüyor. Detaylara baktığımızda; yabancı yatırımcılar hisse senedi piyasasında 529 milyon dolar net satış, devlet iç borçlanma senetlerinde ise 6 milyar dolar civarında net alış yaptı. Ayrıca Mayıs ayında, yurt dışındaki tahvil ihraçlarıyla ilgili olarak bankalar 452 milyon dolar, diğer sektörler ise 270 milyon dolar net borçlanma gerçekleştirdi. Diğer yatırımlar tarafında, yurt içi bankaların yurt dışı mevduat varlıkları 4,3 milyar dolar azalırken, yurt dışı bankaların yurt içindeki mevduatları ise 739 milyon dolar artış gösterdi. Ayrıca yurt dışından sağlanan kredilerle ilgili olarak, bankalar ve diğer sektörler sırasıyla 3,4 milyar dolar ve 356 milyon dolar net kredi kullanırken Genel Hükümet 26 milyon dolar net geri ödeme gerçekleştirdi.
Kısacası finans hesabı, Mayıs ayında 14,4 milyar dolar giriş kaydetti. Yine Mayıs ayı içerisinde, 4,5 milyar dolar kaynağı belli olmayan sermaye girişi gerçekleşti. Böylelikle TCMB rezervleri, Mayıs ayında 17,6 milyar dolar artış gösterdi.