TL değersizlikte 26 yılın rekorunu kırmaya doğru gidiyor

Tam 26 yıl 4 aydır, yani 316 aydır hesaplanan reel efektif döviz kurunda en düşük dördüncü değer bu yıl nisanda oluştu. Yani TL, 316 ayın en düşük dördüncü düzeyine indi.

Kur artmaya devam eder, ancak durgunluk yüzünden fiyatlar çok daha az artarsa reel efektif döviz kurunda mayısta en düşük değeri görmemiz hiç şaşırtıcı olmaz.

Nisan ayında dolar TL karşısında ay ortalaması bazında yüzde 8.1 artış gösterdi. Eurodaki artışın oranı da yüzde 6.2 oldu. Döviz böylesine hızlı yükseliş sergilerken fiyatlardaki artış TÜFE bazında yüzde 0.85’te kaldı.

İşte bu oranlar reel efektif döviz kuru endeksinin nisanda hızla gerileyerek 68.88'e inmesine yol açtı.

Söz konusu endeks 2003 yılı 100 kabul edilerek hesaplanıyor ve endeksin 100’ün üstünde bulunması TL’nin reel olarak değerli olduğunu, 100’ün altındaki endeks ise TL’nin reel anlamda değersiz seyrettiğini gösteriyor.

Merkez Bankası reel efektif döviz kuru endeksini Türkiye’nin dış ticaretinde ağırlıklı yeri olan ülkeler ve paralar üstünden hesaplıyor. Biliniyor ki dış ticaret de ağırlıkla dolar ve euro üstünden yapılıyor.

Nisan ayında da dolar ve euro TL’ye karşı sırasıyla yüzde 8.1 ve yüzde 6.2 artış gösterirken fiyat artışının çok daha düşük kalması sonucunda da endeks 68.88’e kadar indi.

316 ayın 4’üncü sırasında

Merkez Bankası reel efektif döviz kuru hesaplamasını ocak 1994’ten bu yana yapıyor. Yani bu endeks tam 26 yıl 4 aydır, bir başka ifadeyle 316 aydır hesaplanıyor.

İşte endeks nisan ayında indiği 68.88'lik düzeyle bu 316 ayın en düşük 4'üncü sırasına gerilemiş oldu.

Bu yılın mart ayındaki 72.91’lik endeks de 316 ayın en düşük 10’uncu değerine işaret ediyor.

Türk Lirası 26 yılı aşkın dönemde en düşük değere 2018 yılının eylül ayında inmişti. Rahip krizinin yaşandığı bu süreçte endeks 62.51 olmuştu. İkinci en düşük düzey de yine aynı süreçte 2018’in ağustos ayında 65.80 ile gerçekleşmişti.

Türk Lirası’nın en düşük düzeyde oluştuğu üçüncü ay ise 67.23’lük endeks değeriyle meşhur nisan krizinin yaşandığı 1994 yılı.

Rahip krizi, nisan 1994 kararları süreci ve korona krizi... Dikkat edilirse çok büyük ekonomik kriz yaşanan 2001 sürecinde bile TL böylesine değer yitirmemişti. TL’nin o dönem az değer yitirmesi biraz da enflasyonun yüksek gerçekleşmesinden kaynaklanmıştı.

Mayısta “liderlik” gelir mi?

Doların mart ayındaki ortalaması 6.31 olmuştu. Dolar yine aylık ortalama bazda nisanda 6.82’ye çıktı. Aynı sıraya göre euro da 6.99’dan 7.42’ye yükseldi.

Dolar dün itibarıyla 7.10’a dayandı, euro da 7.71’e... Bu artış eğilimi devam ederse mayıs ayında TL’nin değersizliği anlamında “liderlik” gelebilir.

Kur böylesine tırmanırken bu artış fiyatlara pek yansımıyor, yansıması da beklenmiyor. Harcamalarda ağırlık çok büyük ölçüde gıdaya ayrılmış durumda ve diğer harcamalara para ya kalmıyor ya da eldeki para harcanmak istenmiyor. Dolayısıyla diğer mal ve hizmetlerin fiyatlarında kur artışının tetikleyeceği bir artış yaşanmıyor. Bu durgunluk yüzünden fiyat artışının düşük gelmesi şaşırtıcı değil.

Dolayısıyla mayıs ayında kur artmaya, fiyatlar az artmaya devam edecek gibi görünüyor ve bu da reel efektif döviz kuru endeksinin çok daha aşağılarda oluşacağının işareti sayılıyor.