Ticaret şirketlerinin sorumluluğu

Türk Ticaret Kanunu’nun “Ticaret Şirketleri” başlıklı ikinci kitabının “Anonim Şirketler” kısmının on birinci bölümünde “Hukuki Sorumluluk” başlığı altında yer alan sorumluluk halleri (Madde 549 – 561) uygulama açısından ayrı bir önem taşımaktadır. Şöyle ki;

- Belgelerin ve beyanların kanun aykırı olması;

Şirketin kuruluşu, sermayesinin artırılması ve azaltılması ile birleşme, bölünme, tür değiştirme ve menkul kıymet çıkarma gibi işlemlerle ilgili belgelerin, izahnamelerin, taahhütlerin, beyanların ve garantilerin yanlış, hileli, sahte, gerçeğe aykırı olmasından gerçeğin saklanmış bulunmasından ve diğer kanuna aykırılıklardan, daha açıkçası ekonomik çıkar sağlayıcı aldatıcı faaliyetlerden doğan zararlardan, belgeleri düzenleyenler veya beyanları yapanlar ile kusurlarının varlığı halinde bunlara katılanlar sorumludur. (Madde: 549)

- Sermaye hakkında yanlış beyan ve ödeme yetersizliğinin bilinmesi;

I- Sermaye tamamıyla taahhüt olunmamış veya karşılığı kanun veya esas sözleşme hükümleri gereğince ödenmemişken, taahhüt edilmiş veya ödenmiş gibi gösterenler ile kusurlu olmaları şartıyla şirket yetkilileri bu payları üstlenmiş kabul edilirler ve payların karşılıkları ile zarar faiziyle birlikte müteselsilen öderler,

II- Sermaye taahhüdünde bulunanların ödeme yeterliliğinin bulunmadığını bilen ve buna onay verenler, söz konusu borcun ödenmemesinden doğan zarardan sorumludurlar. (Madde: 550)

- Ayni sermayenin veya devralınacak işletme ile ayınların değerlenmesinde emsaline veya devralınacak işletme ile ayınların değerlemesinde emsaline oranla yüksek fiyat biçenler, işletme ve aynın niteliğini veya durumunu farklı gösterenler ya da başka bir şekilde yolsuzluk yapanlar doğan zararlardan sorumludur. (Madde: 551)

- Sermaye Piyasası Kanunu hükümleri saklı kalmak kaydıyla bir şirket kurmak veya şirketin sermayesini artırmak amacıyla yahut vaadiyle halka her türlü yoldan çağrıda bulunarak para toplanması yasaktır. (Madde: 552)

- Şirket kurucuları, yönetim kurulu üyeleri, yöneticiler ve tasfiye memurları, kanundan ve esas sözleşmeden doğan yükümlülüklerini kusurlarıyla ihlal ettikleri takdirde hem şirkete hem pay sahiplerine hem de şirket alacaklılarına karşı verdikleri zarardan sorumludurlar.

Kanundan veya esas sözleşmeden doğan bir görevi veya yetkiyi, kanuna dayanarak, başkasına devreden organlar veya kişiler, bu görev ve yetkileri devralan kişilerin seçiminde makul derecede özen göstermediklerinin ispat edilmesi hali hariç, bu kişilerin fiil ve kararlarından sorumlu olmazlar. Hiç kimse kontrolü dışında kalan, kanuna veya esas sözleşmeye aykırılıklar veya yolsuzluklar sebebiyle sorumlu tutulamaz; bu sorumlu olmama durumu gözetim ve özen yükümü gerekçe gösterilerek geçersiz kılınamaz.

Yasal düzenleme gereği şirketin ve şirketler topluluğunun yıl sonu ve konsolide finansal tablolarını, raporlarını, hesaplarını denetleyen denetçi ve özel denetçiler, kanuni görevlerinin yerine getirilmesinde kusurlu hareket ettikleri takdirde hem şirkete hem de pay sahipleri ile şirket alacaklılarına karşı verdikleri zarar dolayısıyla sorumludur.

Şirketin uğradığı zararın tazminini, şirket ve her bir pay sahibi isteyebilir. Pay sahipleri tazminatın ancak şirkete ödenmesini isteyebilme hakkına sahiptir.

Pay sahibinin açtığı davayı hukuki ve maddi sebepler haklı gösterdiği takdirde, mahkeme, dava giderleriyle avukatlık ücretini; bu giderler davalıya yükletilmediği hallerde, davacı pay sahibiyle şirket arasında hakkaniyete göre paylaşır.

Sorumlular aleyhinde şirketin merkezinin bulunduğu yer asliye ticaret mahkemesinde dava açılabilir. Ülkemizde zaman zaman ortaya çıkan ekonomik çıkar sağlamaya yönelik faaliyetler, faaliyet aşamasında yeterince dikkatli izlenmediği için söz konusu faaliyeti yaratanlar ve/veya programlayanlar ülke dışına çıkarak izlerini kaybettirmeyi tercih etmektedirler. Bu oluşum gerçekçi ve güvenilebilir oluşumları da olumsuz etkilemektir.