TESCREAL

Hayır, başlıkta bir yanlışlık yok. Bu terim, Silikon Vadisi’nin önde gelen birçok ismini buluşturan fikirler bütünü. Önümüzdeki yıllarda sıkça karşılaşacağımız bu tekno-ütopya, süper yapay zekâdan insan ömrünü uzatmaya ve uzay kolonileri kurmaya kadar pek çok alana uzanıyor.

TESCREAL bilgisayarcı Timnit Gebru ve filozof Emile P. Torres’in geçen yıl ortaya attığı bir ifade. Birbiriyle bağlantılı ve örtüşen bir grup olan yedi kavramı içeriyor.

Transhumanism yeni teknolojilerle insan kabiliyetlerini, sağlığını ve ömrünü uzatmayı savunan bir hareket. Kökü 1957’ye dayanan bu yaklaşım, çip teknolojisi, yeni malzemeler ve yapay zeka sayesinde yeniden gündeme geldi. İskeletimizi, görme kabiliyetimizi hatta algımızı yeni teknolojilerle geliştirmek, hatta üstün bir seviyeye çıkarmak ister miyiz? Bunun yaratacağı toplumsal etkilere (iki tip insan) hazır mıyız?

Extropianism teknoloji sayesinde bir gün ölümün ortadan kalkacağını savunan bir görüş. Yani, köşemizde daha önce ele aldığımız entropinin (düzensizliğin sürekli artacağının ve neticede çöküşün kaçınılmaz olduğunun) karşıtı. ‘Ölümsüzlük’ Gılgamış Destanı’ndan beri insan zihnini meşgul eden bir konu. Bırakın ölümsüzlüğü, ortalama insan ömrünün 100 yılı aşması dahi ciddi değişimleri tetikler.

Singularitarianism insanın zihni kabiliyetlerinin aşılmasını ve teknolojinin geri dönülmez bir şekilde ilerlemesini öngörüyor. Bazıları için bir korku senaryosu olan bu durum tekno-iyimserler için arzulanan bir hedef.

Cosmism teknik gelişmeler sayesinde uzay kolonileri kurtmak ve bir noktada yeryüzünü terk etmeyi öngörüyor. Bu yolcuuğa katılmayanlar dünyada bırakılacak. Elon Musk’ın Mars’ta koloni kurma planları, bu yaklaşımın en popüler örneği.

Rationalism, yani akılcılık, kökü Descartes’a uzanan bir felsefi akım. Mantığı bilginin ana kaynağı ve ölçüsü olarak görme. Önümüze gelen ve gelecek pek çok tartışmalı meselede kişisel tercihleri veya ahlaki normları değil akıl ve mantığı temel almayı önerir. Bundan sonraki iki kavramla birlikte, teknolojik gelişmelerin insanlığı mecbur edeceği kararları nasıl almamız gerektiği konusunda bir perspektif sunar.

Effective Altruism (etkin diğerkamlık) toplum için azami faydayı sağlamayı hedefleyen bir yaklaşım. Kişilerin beynine çip yerleştirip hafızalarını geliştirme,  insan ömrünü 100 yılın üstüne taşıma veya Mars’a taşınma gibi kararları alırken neyi temel almamız gerektiği konusunda bir görüş.

Long-termism (uzun vadecilik) sonraki nesiller için en yüksek faydayı sağlayacak adımları bugünden atmanın bir ahlaki yükümlülük olduğunu iddia eder. Teknolojik ilerlemenin kısıtlanmasını önerenlere karşı tekno-iyimserlerin en temel argümanı.

Elon Musk ve OpenAI (ChatGPT) kurucusu Sam Altman ile köşemizde daha önce yer verdiğimiz risk sermayesi yatırımcısı Peter Thiel ve mühendis/ girişimci Marc Andreesen gibi Silikon Vadisi’nin pek çok önde gelen ismi TESCREAL fikrine yakın.

TESCREAL’e ciddi eleştiriler de var. Mesela; uzun vadeye odaklanmanın mevcut sorunların ihmaline yol açabileceği, teknoloji üzerindeki elit kontrolünün eşitsizliği artırabileceği ve ‘amacın araçları haklı çıkarabileceği gerekçesiyle’ aşırı adımların atılabileceği. Önümüzdeki yılların etik ve yönetişim tartışmaları da bu alanda olacak.

Yeni dünyanın kavramlarını ıskalamadığınız bir hafta diliyorum.