Temiz teknoloji, temiz üretim…
Clean Technology olarak bilinen Cleantech; “temiz teknoloji” olarak adlandırılmaktadır ve çevresel sürdürülebilirliği artırmayı amaçlayan çeşitli şirketler ve teknolojileri ifade etmek için kullanılmaktadır. Bu sektördeki şirketler önemli enerji verimliliği geliştirmeleri, sürdürülebilir kaynak kullanımı ve çevresel koruma faaliyetleri aracılığıyla olumsuz çevresel etkileri azaltmaya yönelik faaliyet göstermektedir.
Burada geri dönüşüm, yenilenebilir enerji, bilgi teknolojisi, yeşil ulaşım, elektrikli motorlar, yeşil kimya gibi geniş bir teknoloji yelpazesi görülmektedir.
Bu sektörler arasında “Enerji üretimi, enerji depolama, enerji altyapısı, enerji verimliliği, ulaşım, su ve atık su, hava ve çevre, malzemeler, üretim ve endüstri, tarım, geri dönüşüm ve atık” bulunmaktadır.
Özellikle günümüz için önemli olan temiz ve sürdürülebilir bir hayata hizmet etmeye çalışan cleantech alanı temel olarak 3 ana amacı kapsamaktadır.
1- Daha düşük maliyetle üstün performans sağlamak
2- Negatif ekolojik etkiyi büyük ölçüde azaltmak veya ortadan
kaldırmak
3- Doğal kaynakların üretken ve sorumlu kullanımı geliştirmek
Dünya gittikçe çevresel zorluklarla karşılaşmaya başlamıştır ve gezegeni korumak için sürdürülebilir bir geleceğe doğru adım atılması gerekmektedir.
Bu noktada Cleantech çeşitli çözümler ve değerler üreten bir sektör olarak önemli bir noktadır.
- Üretim süreçlerine dayalı temiz üretim:
“Temiz (sürdürülebilir) üretim” kavramı, Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP) tarafından “bütünsel ve önleyici bir çevre stratejisinin ürün ve süreçlere sürekli olarak uygulanması ile insanlar ve çevre üzerindeki risklerin azaltılması” olarak tanımlanmaktadır.
Kaynakların (Hammadde, su ve enerjinin) etkin kullanımı, kirlilik yaratacak hammaddelerin (toksik ve tehlikeli hammaddelerin) kullanılmaması ve bütün atıkların miktar ve kirlilik oranlarının üretim süreci esnasında azaltılmasıdır.
- Bu tanımlamaya göre temiz (sürdürülebilir) üretim
Üretim prosesleri için malzeme ve enerji tüketiminin azaltılmasını, toksik malzemelerin kullanılmamasını, tüm emisyon ve atıklardaki toksik madde miktarının düşürülmesini,
Ürünler için malzeme eldesinden nihai bertaraf aşamasına kadar yaşam döngüsü boyunca olan olumsuz etkilerinin azaltılmasını, Hizmetler için ise çevresel kaygıların tasarım ve hizmet aşamalarına entegre edilmesini kapsamaktadır.
- Temiz üretim yaklaşımları
Kirleticilerin oluşumu, kaynağında ve bütünsel (entegre) tedbirlerle önlenir.
Kirliliğin önlenmesi, proses ve ürün geliştirme sürecinin ayrılmaz bir bölümüdür, dolayısıyla hem daha koruyucu hem de daha etkilidir.
Kirleticiler ve atıklar, zararsız hale getirilerek faydalı ürün ya da yan ürünlere dönüştürülebilecek potansiyel kaynaklar olarak değerlendirilir.
Çevresel iyileştirmelerin ve temiz üretim gereklerinin yerine getirilmesi, tasarım ve proses mühendisleri de dahil olmak üzere kuruluşun tüm çalışanlarının sorumluluğundadır.
Çevresel iyileştirmeler sadece teknik değil, aynı zamanda teknik olmayan yaklaşımları da içerir.
Temiz üretim, sürekli olarak daha iyi çevre standartlarına ulaşmayı hedefleyen devamlı bir süreçtir.
Toplam kalite, müşterilerin ihtiyaçlarına cevap verecek ürünler üretilmesinin yanı sıra insan sağlığı ve çevre üzerindeki etkilerin en aza indirilmesi şeklinde tanımlanır.
Aynı sorunu çözmeye yönelik temiz üretimin maliyeti başlangıçta yüksek olabilir, ancak uzun vadedeki uygulama, işletme ve bakım maliyetleri toplamı daha düşük olmaktadır; çünkü temiz üretim uygulamaları sonucunda malzeme, su ve enerji gibi girdilerin tüketimi azalmaktadır.
- Temiz (sürdürülebilir) üretimin sağladığı kazanımlar
Temiz (sürdürülebilir) üretim, malzeme, enerji ve su tüketimlerinin seviyelerinden bağımsız olmak üzere, küçük ve büyük bütün işletmeler için uygulanabilir.
Yapılan gözlemler, bu yaklaşımın, yüksek maliyetli yatırımlar yapmadan ortalama %10-15 seviyelerinde bir kaynak azaltım potansiyeli sunduğunu göstermektedir.
Bu tanımlamaya göre temiz (sürdürülebilir) üretim;
Üretim prosesleri için malzeme ve enerji tüketiminin azaltılmasını, toksik malzemelerin kullanılmamasını, tüm emisyon ve atıklardaki toksik madde miktarının düşürülmesini,
Ürünler için malzeme eldesinden nihai bertaraf aşamasına kadar yaşam döngüsü boyunca olan olumsuz etkilerinin azaltılmasını, Hizmetler için ise çevresel kaygıların tasarım ve hizmet aşamalarına entegre edilmesini kapsamaktadır.
- Temiz (sürdürülebilir) üretimin bileşenleri
Temiz (sürdürülebilir) üretim kapsamında gerçekleştirile-bilecek uygulamalar üç ana başlık altında sınıflandırılabilmektedir:
- Kaynağında atık azaltımı ve kaynak tüketiminin azaltılması
- Yeniden kullanım ve/veya geri dönüşüm,
- Ürün modifikasyonları.
- Temiz (sürdürülebilir) üretim faaliyetlerinin sürdürülebilirliği
- Temiz (sürdürülebilir) üretim firmada birkaç uygulama ile sınırlı kalabilecek bir konu olmamalı, firmanın yönetim ve üretim süreçlerine entegre bir yaklaşım olarak sürdürüle- bilir olmalıdır.
- Temiz (sürdürülebilir) üretim uygulamalarının firmada sürekli hale getirilebilmesinin en iyi yolu üst yöne- timce onaylanan bir çevre yönetim sisteminin veya bütün- sel bir çevre-kalite yönetim yaklaşımının yönetim kültürü-nün bir parçası haline getirilmesidir.
- Çevresel yönetim sistemine sahip bir firmada gerçekleştirilecek bir temiz (sürdürülebilir) üretim değerlendirmesi belirli çevresel problemlere odaklanmak için etkili bir araç olabilmektedir.
- Hangi yaklaşımın ele alındığından bağımsız olarak, temiz (sürdürülebilir) üretim değerlendirmesi ve çevre yönetim sistemleri birbiri ile uyumludur ve birbirlerini tamamlamaktadır.
- Temiz (sürdürülebilir) üretim projelerinin teknik yönü daha ağırlıklıdır; çevre yönetim sistemi ise yönetimsel bir çerçeveye odaklanmakla birlikte teknik bir yaklaşım da gerektirmektedir.
-Temiz (sürdürülebilir) üretim değerlendirmesi gibi, çevre yönetim sistemi de süreklilik içinde değerlendirmeli ve sürekli gelişim zorunlu hale getirilmelidir.
- Firma içi ve firma dışı çeşitli etkenlerin sisteme yansımaları olsa da genel olarak her çevre yönetim sistemi firmanın iş planı ile uyumlu ve onu tamamlayıcı şekilde olmalıdır.