Tekno atıkların değeri 62 milyar dolar

Dünyada her yıl yaklaşık 50 milyon ton elektronik atık ortaya çıkıyor. Türkiye ise en çok elektronik atık üreten ülkeler liginde yıllık 503 bin ton ile 17’nci sırada yer alıyor. Birleşmiş Milletler raporlarına göre 2050 yılıyla ilgili öngörüler daha vahim. 27 yıl içinde dünyadaki atık miktarının yıllık 120 milyon tona çıkacağı hesaplanıyor. Gezegenimizi elektronik çöplüğü olmaktan kurtaracak çare ise döngüsel işleyiş ve onun içerdiği geri dönüşüm yöntemleri…

Tekno atıkların geri kazanılması çevreye olduğu kadar ekonomiye de fayda sağlayacak. Bu noktada teknoloji üreten şirketlere büyük görev düşüyor. Bu bilinçle pek çok proje başlatan ve Türkiye’de dijital dönüşümün öncülüğünü üstlenen Turkcell’in Pazarlamadan Sorumlu Genel Müdür Yardımcısı Alper Ergenekon, tekno atıklarla ilgili uluslararası verileri, gelişmeleri ve yaptıkları çalışmaları anlattı:

Tekno atıkların sadece yüzde 20’si geri dönüşüm sürecine giriyor

 “İnsanlar dünyada her yıl 50 milyon ton elektronik atık üretiyor. Bu rakam, gezegenimiz için ağır bir yük. Ticari değeri 62 milyar doları bulan tekno atıklar, ekonomik olarak da ciddi bir maliyet yaratıyor. Bu atıkların büyük bölümünü kullanım ömürleri çok uzun olmayan cep telefonları oluşturuyor. Atıkların yeniden kazanılmasıyla kaynakların verimli kullanılması sağlanabilir ve atıkların doğru bertaraf edilmesi ile toprakta oluşabilecek zararlı etkinin önüne geçilebilir. Elektronik ürünlerin üretiminde kullanılan değerli madenlerin yeniden kazanımı, doğal kaynakların korunmasında önemli bir aşama. Ancak bugünkü verilere baktığımızda durum pek iç açıcı değil. Tekno atıkların sadece yüzde 20’si resmi yollardan geri dönüşüm sürecine giriyor.”

 ‘Uygunsuz dönüşüme dikkat’

 “Bir başka önemli konu da tekno atıkların usulüne uygun olmayan yollardan geri dönüştürülmesi. Elektronik atıkların uygun şekilde bertaraf edilmediği durumlarda, içerdikleri zararlı kimyasallar ve ağır metaller suya, havaya ve toprağa karışarak kirliliğe yol açıyor. İnsan sağlığına ve çevreye büyük zarar veriyor. Ayrıca uygunsuz bertaraf sonucu ortaya çıkan sera gazları ve ozon tabakasını incelten maddeler, iklim krizini tetikliyor.”

‘Döngüsel ekonomiye katkı sağlıyoruz’

“Bir yandan dünyadaki gelişmeleri takip ediyor bir yandan da teknoloji üreten bir marka olarak sorumluluk bilinciyle hareket ediyoruz. Öncelikle eski teknoloji kullanan şirketlere ikinci el ve diğer hurdaların satışlarıyla ürünlerin yeniden kullanılmasını sağlıyoruz. Şebeke ve altyapımızda kullandığımız cihazların tamamını bu satışlar kapsamında değerlendiriyor geriye kalan bir miktar olursa geri dönüşüme kazandırıyoruz. Bu sayede doğal kaynakların gereksiz yere çıkarılmadığı, boşa harcanmadığı ve tekrar kazanıldığı döngüsel ekonomiye katkı sağlıyoruz.”

 ‘29,4 ton atık 382 çocuğumuza burs oldu’

“Müşterilerimizin elektronik atıkları için de taşın altına elimizi koyuyoruz. ‘Eğitime Dönüştür’ bizim en önemsediğimiz projelerimizden biri. Turkcell mağazalarındaki geri dönüşüm kutularına getirilen tekno atıklar (kullanılamaz durumdaki cep telefonu, bilgisayar, tablet ve aksesuarları vb.) Türkiye Bilişim Sanayicileri Derneği (TÜBİSAD) iş birliği ile geri dönüşüme kazandırılıyor. Geri dönüşümden elde edilen gelirin tamamı ise çocuklarımızın eğitiminde kullanılmak üzere Türkiye Eğitim Gönüllüleri Vakfı’na (TEGV) bağışlanıyor. Eğitime desteğini her zaman sürdüren bir teknoloji şirketi olarak, projenin hayata geçtiği 2019 Kasım ayından bugüne kadar toplam 29,4 ton elektronik atığı geri dönüşüme kazandırdık. Elde edilen gelirle 382 çocuğumuzun eğitimine katkı sağlıyoruz.”

 ‘İkinci el cihazlar Turkcell Pasaj’da değer buldu’

“2022 Ağustos ayında kullanılmış cihazların online platformda yeniden değerlenmesini ve 3 iş günü içinde nakde çevrilmesini sağlayan projemizi hayata geçirdik. Bu sayede bugüne kadar 2 bin adet ikinci el cihaz, Türkiye'nin sadece elektronik ürün satışı yapan ilk pazar yeri Turkcell Pasaj’da yeniden değerlendirildi.”

 ‘Çevre bilinci için çocuk kitabı hazırladık’

 “Çevre bilincini toplumun tamamına yaymak için de faaliyetlerimizi sürdürüyoruz. Bu amaçla geçen yıl 23 Nisan haftasında TÜBİSAD ve TEGV’in katkılarıyla “Karınca Bacak ile Dev Yaprak” isimli döngüsel elektronikler dijital çocuk kitabını hazırladık. Çocukların çevre dostu bir kimliğe bürünmesi hedefiyle oluşturulan kitabı, Turkcell’in marka yüzü olan ünlü oyuncu Melis Sezen seslendirdi. Hayal Ortağım uygulaması ve fizy’de yayınlanan dijital çocuk kitabını bitiren çocuklar, tekno atıklarını Turkcell mağazalarına getirdiğinde ‘Döngüsel Elektronikler Sertifikası’ alıyorlar.”

Türkiye’de geri dönüşüm oranı yüzde 5

 Elektronik Atıkların Geri Dönüşümünü Destekleme Derneği’nin verilerine göre dünyada ve Türkiye’de tekno atıkların dönüşümüyle ilgili rakamlar şöyle: 

• Dünyada en fazla elektronik atık üreten ülkelerin başında yıllık 7 milyon ton ile ABD geliyor. 2’nci sırada 6 milyon ton ile Çin var. Japonya 2,2 milyon ton atıkla 3’üncü sırada. Türkiye 503 bin ton ile 17’nci sırada yer alıyor.
• Elektronik atık üretimi refah ile doğru orantılı olduğundan kişi başına düşen milli gelirin yüksek olduğu ülkelerde (örneğin Norveç ve İsviçre) kişi başına düşen yıllık elektronik atık miktarı 29 kilogramlara kadar çıkabiliyor. Türkiye’de ise kişi başı yıllık 6,5 kilogram elektronik atık üretiliyor.
• Dünya’da en iyi geri dönüşüm oranı yüzde 62,6 ile İsveç’te. Bu oran ABD’de yüzde 14, Çin’de yüzde 21, Japonya’da yüzde 23. Geri dönüşüm oranı Türkiye’de ise yaklaşık yüzde 5.