Tedavi bulunmadan piyasalara rahat yok
"Trump yönetimi uç mali tedbirler açıklayana kadar piyasalardaki kaos sürebilir. Kan kaybını, devletlerin zorunlu önlemleri ve açıklanacak mali tedbirler durdurabilir."
Durup geriye bakıldığında, süreci iyi yöneten ve yönetemeyen ülkelerin olduğu görülüyor. İyi yönetenlerin başında Çin geliyor. Çin’de ilk korona virüs vakası 17 Kasım 2019’da görülmüş. Tabii o dönemde doktorlar ne olduğunu anlamamışlar. Aralık sonuna doğru vaka sayısı 180’e çıktıktan sonra; karantina bölgeleri, zorunlu testler, seyahat yasakları gibi uç önlemler açıklandı. Öte yandan, sınıfta kalan ilk ülke İtalya oldu. Vakalar artarken İtalyan hükümetinin gerekli reaksiyonu göstermemesinin bir açıklaması vardır. İtalya’ya yardıma giden Çinli uzmanlar, İtalyanların karantina kurallarına uymadıklarını gözlemlemişler. İtalya’da hayatını kaybedenlerin sayısı ortada. Çin hükümeti insanları zorla karantinaya soktu. Görevliler insanları yaka paça teste götürdü.
Olayın insani dramının yanı sıra finansal ve ekonomik gelişmeler bizi ilgilendiriyor. Dünyanın en büyük iki ekonomisine sahip olan ABD ve Çin’de yaşananlar, alınan tedbirler, dünya ekonomisini ve piyasalarını etkiliyor. Olay sadece İtalya ve İran olsaydı, global ekonomiye etkileri sınırlı olurdu. Mevzu ABD ve Çin olunca iş başkalaşıyor. Başkan Trump hafta başında yaptığı basın toplantısında, “Bugünü hiç kimse bir ay önce tahmin etmiyordu” dedi. Trump’ın risklerle ilgili tam iki ay önce bilgilendirildiği ortaya çıktı. Amerika çok geç kaldı. Önlemler hâlâ yetersiz. Virüsün Amerikan ekonomisinde oluşturacağı hasar öngörülemiyor. ABD’de büyümenin belli bileşenleri üzerindeki virüs etkisi 6-12 ay sürebilir. Trump yönetiminin devasa bir bütçe açığı yaratmaktan başka çaresi yok. 2019’da Amerika’nın bütçe açığı yaklaşık 1 trilyon dolardı. Bu noktadan sonra, bütçe açığı geçici olarak 2 trilyon dolara çıkarılabilir.
Trump yönetiminin basiretsizliği, hem Amerika hem de dünya piyasalarını dağıttı. Pazartesi günü yüzde 12 düşen Dow Jones endeksi, tarihin en sert ikinci günlük düşüşünü yaşadı. Süreci iyi yöneten Çin’de, bugün Şangay endeksi, aralık ayı sonundaki seviyesinden yüzde 9 aşağıda. Bu yüzde 9’luk düşüş de, dünya piyasalarında son günlerde yaşanan panik esnasında oluştu. Ultra gevşek para politikasıyla eş zamanlı uygulanacak genişletici maliye politikası bu işin çözümüdür. Çin iki politikayı da uyguluyor. Trump yönetimi uç mali tedbirler açıklayana kadar piyasalardaki kaos sürebilir. Başta Fed olmak üzere, gelişmiş ülkelerin merkez bankaları para musluklarını açtılar. Ama görüldüğü gibi beklentiler yönetilemiyor. Kan kaybını, devletlerin zorunlu önlemleri ve açıklanacak mali tedbirler durdurabilir.