TCMB’nin Eximbank kredisi çelişkisi
TCMB cari işlemlerin düzelmesiyle kurda oluşan yükselme baskısının kırılacağını söylüyor. Çelişki şu ki aynı TCMB döviz arzını azaltacak bir uygulama yapıyor.
TCMB bir süredir cari işlemler hesabındaki gelişmeleri ön plana çıkarıyor. Mesela, en önemli metni olan Para Politikası Kurulu kararlarının son üçünde cari işlemler hesabına ilişkin tahminler yaptı. Yılın ikinci yarısında cari işlemler hesabının fazla vereceğini belirtti. Ek olarak, TCMB yetkililerinin yaptıkları açıklamalarda cari işlemler hesabının fazla vermesiyle döviz kurunda yukarıya doğru baskının hafifleyeceğinin altı çizildi. Böylelikle enflasyonun düşeceği belirtildi.
Cari işlemler hesabının fazla vermesi ya da cari açığın azalması hangi yollarla döviz kurundaki baskıyı kırar? İthalat azaldığı için cari denge iyileşiyorsa döviz talebi düşer. Ya da ihracat arttığı için döviz arzı da artar. Veya bu ikisi birden gerçekleşir. Bir yandan döviz talebinin düşmesi diğer yandan döviz arzının artması, döviz kurundaki yukarıya doğru baskıyı elbette azaltır.
Şöyle bir soru sorsam? İhracattan elde edilen dövizlerin bir kısmı döviz piyasasına hiç uğramazsa? Yani, ihracatçılar elde ettikleri dövizin bir kısmını bir nedenle piyasada liraya çevirmeseler -lira cinsinden girdi ihtiyaçlarını karşılamakta kullanmasalar? Döviz arzı o kadar azalır değil mi? Oysa cari işlemler hesabında bir değişiklik olmaz. TCMB’nin öngördüğü iyileşme yaşanır. Ama “o neden her ne ise o nedene bağlı olarak piyasaya döviz arzı azalır. Bu durumda döviz kurundaki baskı hafifler mi? Ya da şöyle sorayım: İhracatçılar TL ihtiyaçlarını gidermek için ellerindeki dövizin bir kısmını döviz piyasasında bozdurmaları halinde piyasada oluşacak döviz kuruna kıyasla çok daha yüksek bir döviz kuru oluşmaz mı? Yanıtı açık sanırım bu sorunun: Elbette ihracatçılar bir nedenle kazandıkları dövizin her zaman liraya çevirdikleri kısmını döviz piyasasında liraya çevirmezlerse döviz kuru daha yüksek olur. Elbette enflasyon da.
Peki, böyle bir neden var mı? Var. TCMB’nin “ihracat ve döviz kazandırıcı hizmetler reeskont kredileri” olarak adlandırdığı bir ‘imkânı’ var döviz kazandıran şirketlere. Bu çerçevede onlara TL cinsi kredi açıyor ve vade bitiminde şirketler borçlarını TCMB’ye döviz olarak ödüyorlar. Ne oluyor? Bu kredi ne kadarsa o kadar döviz, döviz piyasasına uğramadan doğrudan merkez bankasına gidiyor. Döviz piyasasında döviz arzı o kadar azalıyor.
Elbette itiraz edebilirsiniz; “iyi de bu sistem yeni değil” diyebilirsiniz. Yeni değil şüphesiz. Ama döviz arzının azalmasına yol açan bu uygulamayı yapan TCMB’nin bize “merak etmeyin cari işlemler hesabının iyileşmesi kurdaki baskıyı azaltıp enflasyonu düşürecek” demesi yeni. Uygulamayla söylem o kadar çelişiyor ki insan “bu kadar da olmaz” demekten kendini alamıyor.